Vikan - 10.04.1952, Síða 7

VIKAN, nr. 15, 1952
7
FYRIR BYRJENDUR:
Iíassavélin, einfaldasta gerð ljósmyndavéla.
Áður en þau ljósnæmu efni, sem nú eru not-
uð við ljósmyndun, voru fundin upp, var hægt
að búa til einskonar skuggamynd af andliti
manns með því að láta t. d. kertaljós kasta
skugga af andlitinu á pappír á vegg og síðan
draga upp skuggann með blýanti.
Eftir að ljósnæmu efnin voru komin til sög-
unnar, varð miklu auðveldara að búa til mynd-
ir. Þegar þessi efni höfðu verði sett á t. d. *papp-
ír, var hægt að nota þau jafnvel án ljósmynda-
vélar, til að taka mynd, reyndar aðeins skugga-
mynd, líkt og hægt var að gera með því að
draga upp skuggamynd með blýanti. Einfalt
er að gera þetta með því, að leggja ljósmynda-
pappír á borð í myrkrastofunni, þ. e. dimmu
herbergi aðeins upplýstu af rauðgulu ljósi;
leggja síðan einhvern flatan hlut, t. d. fugls-
fjöður eða trjáblað ofan á pappírinn, og kveikja
svo ljós á venjulegri rafmagnsperu fyrir ofan
hann. Þegar pappírinn síðan er framkallaður í
sérstökum efnum, sem við skulum gera okkur
nánar grein fyrir seinna, þá verður pappírinn
svartur allsstaðar þar, sem ljósið hefur skinið
á hann, en hvítur þar sem blaðið eða fjöðurin
hefur legið, þannig að hvít mynd á svörtum
grunni kemur fram af hlutnum, sem lagður var
■á pappírinn. Með þessari aðferð er aðeins
hægt að fá fram skuggamynd af hlutnum.
Þegar við i dag tölum um ljósmynd, þá eigum
við hinsvegar oftast við mynd, sem sýnir hlut-
ina líkt og við sjáum þá, lögun þeirra og dýpt.
Til að fá fram slíka mynd, þarf auk ljósnæmu
efnanna einnig sérstakt tæki, ljósmyndavélina.
Myndavélin.
Upprunalega gerð ljósmyndavélar er kassi
með smágati á öðrum gaflinum.
Ef herbergi er myrkvað með ljósþéttu glugga-
tjaldi, og örlítið gat er siðan gert á það, þann-
ig að ljósið kemur gegnum gatið inn i herberg-
ið og fellur á ljósan vegg gegnt glugganum,
þá má sjá nokkuð óskarpa mynd af því, sem
úti er, og upplýst er af sólskini. Myndin á
veggnum er öfug og stendur á höfði.
Á Á er sýnd gatmyndavélin. B sýnir hvers-
vegna að mynd tekin með gatmyndavélinni
verður óskörp.
Þessi uppgötvun varð fyrirmynd allra einföld-
ustu ljósmyndavélar, sém hægt er að hugsa sér,
en það er hin svonefnda ,,gat-myndavél“. Þessi
vél er eins og áður er getið eiginlega eklti ann-
að en dálítill kassi, með litlu gati á öðrum
gaflinum, eða framhliðinni, sjá 1. mynd A.
Ljósnæma efninu er síðan komið fyrir innan í
kassanum á gaflinum gegnt opinu. Með þessari
mjög einföldu ljósmyndavél er raunar hægt að
taka myndir, en gatmyndavélinni fylgja ýmsir
gallar, sem gera hana ónothæfa til venjulegrar
ljósmyndunar.
Fyrsti galli gatmyndavélarinnar er sá, að til
þess að fá megi mynd af hlut, þarf op það, sem
ljósið fer í gegnum, að vera lítið, en gegnum
lítið op kemst ekki nema lítið ljósmagn. Þess
vegna þarf að lýsa myndina mjög lengi, þ. e.
að taka myndina á löngum tíma, til að hún
komi nægilega vel fram á ljósnæma efninu.
Annar aðalgalli þessarar einföldu myndavél-
ar er sá, að myndirnar verða aldrei vel skarp-
ar, því jafnvel þótt ljósið skíni gegnum mjög
lítið op, þá lenda þeir geislar, sem koma frá
Snjór getur verið mjög heillandi ljósmyndaverkefni. Yfirleitt nýtur snjór sín bezt i sólskini.
Ef myndin er tekin á hlið við sólarljósið eða á móti því, kemur hver smá-ójafna í snjófletinum
fram. 1 skuggum í snjónum er mikið af bláum geislum, sem er endurspeglað ljós frá himinhvolf-
inu. Þetta sést bezt á litmynd af snjó. Til að dekkja skuggana í snjónum og þar með gefa mynd-
inni meira lif, þarf því að nota gulskífu eða rauðgula skífu og auk þess nota pankromatiska filmu.
Oft gefur lítið snjómótiv betri árangur en stórt. Sem dæmi um það er hér prentuð myndin „Vetrar-
kuldi“, eftir Kristinn Sigurjónsson. Þótt myndin sýni aðeins fáeina stöngla í snjó gefur hún þó
prýðilega hugmynd um fegurðina í ríki vetrarins.
vissum punkti á hluti þeim, sem myndin er tek-
in af, ekki í sama punkti á þeim stað á ljósnæma
efninu innan í vélinni, sem mynd gefur af þess-
um sama punkti, heldur verður þessi punktur
að smá-hringfleti. Þetta er sýnt á 1. mynd B.
Punkturinn, sem merktur er 1 á fyrirmyndinni,
verður að hringfleti að þvermáli 1—1 á mynd-
inni innan i vélinni.
Til að hægt sé að fá fram skarpa mynd af
fyrirmyndinni, þarf í stað gatsins í gatmynda-
vélinni að setja safngler, sem safnar öllum þeim
geislum, sem koma frá einum og sama punkti
fyrirmyndarinnar, þannig að þeir sameinist all-
ir í einum og sama punkti, sjá 2. mynd A.
Ljósgeislar þeir, sem koma samhliða inn i
safngler, skera allir hvorir aðra í brennipunkti
safnglersins F á ás þess. Lengdin frá miðdepli
safnglersins að brennipunktinum nefnist brenni-
vidd þess.
Stundum er í einföldustu ljósmyndavélum að-
eins eitt safngler,. en í flestum myndavélum eru
fleiri mismunandi gler sett saman, þannig að þau
vinna sem eitt safngler, og eru þau samstillt
þannig, að þau gefi sem skarpasta mynd í ljós-
myndavélinni. Þessi samsettu gler eru oftast
nefnd ,,linsa“ ljósmyndavélarinnar, eða gler
hennar.
Einfaldasta gerð ljósmyndavélar, sem notuð
er, er ljósheldur kassi með linsu í öðrum end-
anum. Einfaldasta gerð linsunnar er svonefnd-
ur „Meniskus“ (tungl), sjá 2. mynd B, eða þá
,,periskop“, sem í eru tvær meniskus-linsur, sjá
2. mynd C. Á hinum gafli kassans innanverðum
er útbúnaður, sem ber uppi, flytur fram og held-
ur sléttu því ljósnæma efni, sem notað er, en
það er langoftast rúllufilma.
Á sýnir hvernig Ijósgeislarnir brotna i safn-
gleri. B er einfaldasta linsa í myndavél, meniskus-
linsan. C er periskop-linsan, samsett úr tveimur
meniskus-linsum.