Vikan - 03.07.1952, Blaðsíða 4
4
VIKAN, nr. 26, 1952
Hundrað ára afmœlið.
ÞÝDD SMÁSAGA
EFTIR eina viku,“ sögðu allar gömlu kon-
urnar á elliheimilinu, „eftir ejna viku“.
Hrukkóttu andlitin ljómuðu af eftirvœntingu og
munnarnir gengu jafn hratt og prjónarnir.
„Eftir eina viku. Bara að ekkert komi fyrir
hana áður.“
„Eftir eina viku,“ sagði ráðskonan og allar
hjúkrunarkonurnar.
„Eftir eina viku, Anna Mortensen," sagði laekn-
irinn og kinkaði brosandi kolli.
„Já, eftir eina viku,“ svaraði Anna Morten-
sen og gamla andlitið hennar ljómaði eins og
sóiin, svo allar hrukkurnar, bæði langs og þvers,
urðu eins og minnkuð mynd af fjallalandslagi í
Abessiníu.
„Hundrað ára!“ sagði ungfrú Hólm um leið
og hún lagaði nærfærnislega sængurföt önnu
fyrir nóttina. „En sú hátíð, frú Mortensen."
„Kallaðu mig maddömu," bað Anna, þegar
ungfrú Hólm hristi koddann — „kallaðu mig
maddömu. Það var ég kölluð í gamla daga.“
„Já, en það er svo langt síðan að það tilheyrir
næstum mannkynsögunni."
„Alveg eins og Friðrik sjötti," Anna gamla
kinkaði kolli. „Ég man vel þegar hann dó. Þá var
ég 4. ára, já, og nú verð ég 100 ára eftir viku.
Allar kirkjuklukkurnar hringdu. Pabbi vár þá
bátsmaður í Nyboder, Ég sat í kjöltu mömmu:
Nú er gamli kóngurinn okkar dáinn,“ sagði hún.
Ungfrú Hólm sléttaði teppin.
„Já, ég man ekki fleira um dauða Friðriks
sjöunda, og svo fengum við annan kóng,“ sagði
bún. „Þá var ég líka 4 ára."
„Jú, og svo sagði mamma líka,“ Anna gamla
hélt áfram að rifja upp gamlar endurminningar.
„Anna, sagði hún, mannstu þegar þú hneigðir
þig fyrir kónginum í Friðriksberg — en það get
ég ekki munað, því þá var ég aðeins 2 ára.“
Hún þagnaði augnablik, en hélt svo áfram
meðan ungfrú Hólm burstaði varlega þunna
hvíta hárið.
„Ætli kóngurinn, sem við höfum núna, sendi
mér símskeyti. Læknirinn sagði einu sinni, að
hann sendi öllum sem yrðu hundrað ára sím-
skeyti.
„Það gerir hann áreiðanlega," sagði ungfrú
Hólm.
Aftur þagnaði Anna gamla, hún hugsaði eins
og lítið barn: hugsanir hennar gátu staðnæmzt
við viss atriði, en þær gátu líka átt erfitt með
að halda því, sem þær voru að fást við — oft
léku þær líka lausum hala, en alltaf innan tak-
marka hennar eigin áhugamála. — Og nú var
það þessi hátíðisdagur, sem hún hugsaði um,
þessi einstæði hátíðisdagur.
„Ungfrú Hólm, ætli drengirnir komi?“ Andlit
önnu Mortensen varð áhyggjufullt, — „heldurðu
að drengirnir komi?“
„Já auðvitað koma drengirnir," svaraði ung-
frú Hólm — „þú hlýtur að vita, að drengirnir
koma þegar mamma þeirra verður 100 ára.“
„Jú—j—a“, gamla konan dró seiminn. „Það
er ekki gott að segja, eins og ég skammaði þá
seinast. Er það líka nokkurt vit af Hans, að
setja upp bezta bindið sitt á virkum degi. Og
Pétur, sat hann ekki þarna og óhreinkaði fallega
vasaklútinn sinn, sem aldrei verður hægt að ná
úr honum aftur. Ég hef þvegið margt um
dagana, svo ég veit það; það er ekki hægt að ná
perusafa úr. En Pétur hefur alltaf verið sóði og
Hans hégómlegur frá þvi hann var lítill. Alltaf
í beztu skónum sínum og blússunni, ef mamma
var ekki á hælunum á honum. Já, þessir drengir,
þessir drengir . . .“ Anna gamla Mortensen and-
varpaði.
„Þeir koma áreiðanlega, þvi geturðu treyst,
Anna,“ sagði hjúkrunarkonan og hún hugsaði: Ég
má ekki gleyma að minna ungfrú Láru á karl-
mannadeildinni á það. Þessir karlar muna ekk-
ert.
Drengir Önnu Mortensen voru 76 og 78 ára
gamlir — og andleg heilbrigði þeirra var heldur
litilfjörleg. Heili móður þeirra starfaði betur en
þeirra.
„Þeir verða aldrei fullorðnir, þessir drengir,"
sagði Anna gamla andvarpandi og gætti að því,
hvort hún næði í vatnsglasið. Svo kinkaði hún
kolli til ungfrú Hólm, sem gekk að næsta rúmi.
„Góða nótt, ungfrú Hólm, og svo skulum við
vona að ég vakni ekki dáin í fyrramálið," sagði
hún, — „maður ætti helzt — ekki —.“
„Nei, nei, frú Mortensen, þú ert svo hress og
heilbrigð."
„Já, það er nú satt," sagði Anna og kinkaði
kolli, „en ég er alltaf í rúminu. Ég hef enga
krafta lengur og einhvern daginn hverfa þeir al-
veg og þá er ég dáin. Ja, það gerir auðvitað
ekkert til, ég hef þó lifað svo lengi, að ég man
eftir Friðrik áttunda og ég var með, þegar fyrsta
járnbrautin var vígð hér í Danmörku."
Anna var nú byrjuð á eftirlætisumræðuefni
sínu og ungfrú Hólm kinkaði kolli á réttum stöð-
um án þess að hlusta á hana, þvi að hún kunni
söguna. Hinar konurnar á stofunni voru vanar að
skríkja svolítið, þegar Anna fór að minnast svo
gamalla atburða, en í kvöld voru þær vingjarn-
legar. Oft njóta hjú góðra gesta og eftir viku
yrði Anna 100 ára. Mikil veizla var í undirbún-
ingi og þær, stofufélagar hennar, mundu njóta
góðs af, svo þær hlustuðu með áhuga á Önnu.
„Já, það var nú gaman," sagði Anna, sem var
glaðvakandi og í skapi til að tala. „Ég var þá 12
ára og ég man það eins og það hefði gerzt í gær.
Það var 27. júní 1847. Við höfðum farið til að sjá
í VEIZTU -7
: 1. Fiskur þessi heitir á ensku The beaked
Chaetodon. Hann beitir skoltunum sem
byssu og skýtur vatnsdropum á skor-
dýr. Hvar ætli séu heimkynni þessa
fisks ?
| 2. Kanntu að greina ostategundir frá
listamönnum? Hér á eftir fara nokkur
nöfn: Cellini, Giorgione, Gorgonzola,
Edam.
i 3. Hvar og hvenær gerist óperettan
„Leðurblakan" ?
i 4. Karl einn gekk út um nótt og sá bæj-
arlækinn sinn renna upp i móti. —
Hvernig mátti það verða?
| 5. Hvenær fór Italía í síðari heimsstyrj-
öldina ?
[ 6. Sörli er til sem nafn á hesti og þykir
t virðulegt, en hvernig ætli þér yrði við,
' ef við þig væri sagt: „Þú ert mikill
sörli!“
í 7. Geturðu sagt án umhugsunar eftir
hvern þessar bækur eru: Að haustnótt-
um, Ströndin blá, Klukkan kallar?
i 8. Hvað ætli kvikmyndaleikkonan Ingrid
Bergman sé gömul?
i 9. Hvenær kom út fyrsta bók Einars
[ Benediktssonar ?
: 10. Svo kemur hérna ein handa þeim
snjöllu: Ef hálf önnur hæna verpir
hálfu öðru eggi á hálfum öðrum degi,
hve mörgum eggjum verpa þá sex hæn-
I ur á sex dögum?
[ Sjá svör á bls. 14.
'*• MIIMIMItlMIMMMMMI.MHIMIMMIIM..
lestina leggja af stað. Ég var með, já, ég var
með. Og herrarnir, sem sátu í lestinni voru kátir.
Og svo hrópaði einn þeirra: Við verðum að hafa
með okkur fulltrúa hinna fögru kvenna. Og svo
gekk hann til manns, sem stóð þar með konu
sinni og fallega vaxinni dóttur og hneigði sig
fyrir þeim.
„Vill jómfrúin ekki koma með kraftmiklu gufu-
vélinni til Hróarskeldu ?“ spurði hann, „ef for-
eldrar hennar leyfa?"
En maðurinn og konan þrifu í stúlkuna og
hrópuðu:
„1 fyrsta lagi er dóttir mín ungfrú, það skaltu
vita, og ég er liðsforingi, heiðursmaður, og í öðru
lagi þiggur dóttir mín ekki boð ókunnugra manna
í svona vitleysisferðalag."
„Afsakaðu," sagði maðurinn og kynnti sig og
þá fengu menn að vita — ég vissi það ekki, því
ég var bara barn, sem ekki skildi slíkt; en seinna
sagði mamma mér að hann væri einn af æðstu
embættismönnum stjórnarinnar og i svona góðu
skapi af því það átti að. . . Nú svo kom hann
auga á mig og sagði:
„En ef til vill fær litla ungfrúin leyfi foreldra
sinna. Ég lofa því að hún kemur heil á húfi til
baka."
Mamma fölnaði af hræðslu, en pabbi, sem var
til í allt, samþykkti ævintýrið:
„Veittu þér þessa ánægju, stúlka min — það
líður ekki á löngu áður en þeir hætta þessum
kjánaskap," sagði hann hlæjandi. Og áður en ég
vissi af, sat ég í lestinni, sem rykkti í, flautaði
og lagði af stað.
Hamingjan góða, hvað mér fannst hún fara
hratt, en það voru víst ekki nema 30 km á
klukkustund. Fyrir 10 árum var ég í bíl með
dóttursyni mínum, dóttir min er dáin, hana þekk-
ið þið ekki, ég á aðeins drengina eftir, en ég var
í bíl með Gunnari — og hann sagði mér að við
færum með 90 km hraða. En mér fannst það
ekki nærri eins hratt og þegar ég fór i lestinni
til Hróarskeldu. Fyrst varð ég hrædd, en svo
fannst mér gaman. Ég man ekki vel hvernig ég
komst aftur heim til pabba og mömmu . . .“
Anna gamla hafði ■ talað sig þreytta. Ungfrú
Hólm hafði lokið störfum sínum á stofunni, hún
slökkti ljósið, og skildi aðeins eftir ljós á litlu
perunni bak við græna skerminn.
„Góða nótt,“ sagði hún, „og sofið vel,“ en um
leið og hún ætlaði út kallaði Anna gamla á hana.
„Ungfrú Hólm," sagði hún, „ ég vil helzt ekki
deyja fyrr en næsta þriðjudag. Mér var samt al-
vara með það, sem ég sagði áðan, við eigum öll
að deyja og þegar maður er orðinn svo gamall
og farlama, er maður líklega búinn að fá nóg og
vill fara að komast í gröfina. Og ég fæ fallega
jarðarför, því ég á hundrað krónur. Daginn, sem
ég kom hér, sagði ég það hreinskilnislega: Ég
hef nurlað saman hundrað krónum fyrir greftr-
uninni minni, því það eiga að vera fjögur græn
tré, kerti og þrjár söngmeyjar. Ég veit vel að
bærinn grefur gamla fólkið sitt, en ég vil þegar
tími til kemur, hafa eitthvað meira við. Ég vil
vera ærleg og heiðarleg, eins og ég hef alltaf
verið og þess vegna vil ég ekki leyna því, að ég
á þessar hundrað krónur og þær eru ætlaðar til
jarðarfararinnar. Allir hafa líka verið svo góð-
ir við mig hérna.
Ágætt, sagði maðurinn, sem ég talaði við, ég
tek alltaf tillit til svona smáupphæða, sem eru
lagðar til hliðar fyrir greftruninni."
Ungfrú Hólm hafði heýrt söguna um 100 krón-
ur Önnu á hverju kvöldi, en hún hlustaði þolin-
móð á hana. Hún vissi líka hvað kæmi næst.
Anna gamla benti með skjálfandi fingri: „Gáðu
hvort þeir eru ekki þarna, ungfrú Hólm.“
Hjúkrunarkonan tók pappakassa af hillunni
undir náttborði önnu. 1 kassanum lágu margir
smáhlutir, allt minjagripir Önnu gömlu og neðst
á botninum voru tíu tíukrónu seðlar.
„Það er ágætt, það er ágætt," sagði Anna
gamla, „en minnstu ekki á þetta við drengina,
því þá hugsa þeir ekki um annað en að ná pen-
Framhald á bls. 14.