Vikan - 21.08.1952, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 32, 1952
3
CHAPLIN
Nú er hann búinn að endur-
nýja gamla geríið sitt.
ALLIR ÞEKKJA óhreina, litla flækinginn með
harða hattinn, skrýtna yfirskeggið og
bambusstafinn. Hann vekur hlátur og jafnframt
meðaumkun, þar sem hann sífellt berzt við að
hjálpa öðrum og sýnast fínn maður, en fer alltaf
vitlaust að því.
Fyrirmynd þessa flækings má finna í bernsku
Chaplins. Foreldrar hans voru blásnauðir enskir
listamenn. Charlie kynntist snemma öreigum
leikhúsanna og var 7 ára gamall, þegar hann
kom fyrst fram á leiksviði. Eftir dauða föður
þeirra voru Charley og bróðir hans Sidney sendir
á fátækrahæli.
Það var draumurinn hans að komast á leik-
svið, og honum tókst það að lokum, fyrst í reví-
um í Englandi, en síðan í Ameríku. Þar hafði
Mack Sennett byrjað að kvikmynda mjög ein-
falda gamanleiki; leikarinn datt, velti vatnsfötu,
fékk rjómaköku framan í sig o. s. frv., og í
þessu var Charlie Chaplin snillingur. Listamanns-
ferill hans er alveg einstakur upp frá þeim degi
í nóvember 1913, þegar hann sást fyrst á sýn-
ingartjaldinu í myndinni „The Kids Auto Race“
Menn höfðu hraðann á I þá daga, og gaman-
myndir Chaplins vöktu hlátur um allan heim.
Brátt tók hann að setja myndir sínar sjálfur á
svið og síðar að framleiði þær.
Þá gerði hann tvær frægustu myndir sinar
,,Gullæðið“ og „Borgarljós".
Eftir stríðið kom „Einræðisherrann“, sem er
háðsmynd um Hitler og flokksmenn hans. 1
„Monsieur Verdoux" sáum við nýjan Chaplin,
sem ekki var lengur með harða hattinn og
bambusstafinn, en Chaplin þrátt fyrir það. 1
þeirri mynd leikur hann atvinnulausan banka-
gjaldkera, sem fer að sjá fyrir sér með fjölkvæni
og kvennamorðum. Ádeilan er meira áberandi
í þessari mynd en í fyrri myndum hans og bein-
ist gegn skipulögðum fjöldamorðum ríkjanna.
Chaplin nær í hlutverki litla, glæsilega Frakkans
næstum fullkomnun í kvikmyndaleik og sveiflast
með miklu öryggi milli grófs gamans og biturr-
ar alvöru.
„Þegar ég framleiði kvikmynd," hefur Charlie
Chaplin sagt, „hugsa ég fyrst um að hún verði
skemmtileg."
Chaplin vinnur
af mikilli vand-
virkni. Það tekur
hann oft mörg ár
að skrifa kvik-
myndahandritið.
Hann velur leikar-
ana nákvæmlega,
klippir myndirnar
sjálfur og semur
tónlist við þær,
því hann getur
spilað á næstum
öll hljóðfæri, þó
hann hafi aldrei
lært það og þekki
ekki nóturnar.
Hann er líka mik-
ill kaupsýslumað-
ur, en það er ó-
venjulegt um lista-
menn, og stjórnar
félagi sínu með
dugnaði og hag-
sýni. Æfi hans er
æfintýrið um
enska, fátæka
drenginn, sem aflaði sér auðæfa og sigraði heim-
inn með óviðjafnanlegum listagáfum sinum.
NÍJASTA MYND CHAPLINS.
Á Sunset Boulevard i Hollywood stendur gömul
kvikmyndavinnustofa. Þar inni er fjöldi manns
við vinnu sína og meðal þeirra lítill hvíthærður
maður, klæddur eins og siður var 1917, en á þeim
tíma gerist myndin: yfir skónum eru gráar legg-
hlífar, vestið er tvíhneppt úr perlugráu efni og
jakkinn úr stálbláu ullarefni. Á sviðinu er ung
leikkona að mála sig fyrir framan spegil, hún
setur á sig hattinn og lítur snöggvast á ósýnilegt
barn. Bak við hana eru kvikmyndatökumennirn-
ir með tækin sín, hljómfræðingar og rafmagns-
menn. Og yfir hurðinni glampar á rautt ljós: eng-
an hávaða.
„Limelight", 81. mynd Chaplins, verður tilbúin
til sýningar fyrir áramót. Hann hefur unnið að
henni í tvö og hálft ár.
,,Þú skilur þetta ekki enn," segir Chaplin við
ungu leikkonuna.
Hann gengur hægt upp á sviðið og sezt fyrir
framan spegilinn. Hann læzt vera að mála sig,
tekur hattinn, setur hann á sig og segir viðeig-
andi setningu.
Chaplin er nú með stóran kvenhatt á höfðinu,
hann máíar sig með rauðum varalit og hreyfir
sig kvenlega. Þetta gæti verið sprenghlægilegt,
en enginn hlær. Atriðið er sorglegt í myndinni
og litli maðurinn getur laðað fram tár eða hlát-
ur að eigin vild.
Fimm sinnum stöðvar hann vélina og sýnir
hvernig eigi að leika þetta atriði, en hann sýnir
engin merki óþolinmæði og brosir alltaf.
SAGAN ER EINFÖLD.
„Limelight" er saga gamals skrípaleikara,
Calvero, vesalings trúðs, sem er hættur að geta
komið fólki til að hlæja. 1 söguna fléttast ást
gamals manns til ungrar stúlku, sem elskar ungt
tónskáld. Calvero nýtur nú hvorki hylli áhorfend-
anna né kvenfólksins. Kvöld nokkurt gerir hann
örvæntingarfulla tilraun til að ná tökum á á-
horfendum, en fellur ofan I hljómsveitargryfjuna
og brýtur stóran
kassa (það var
ekki séð fyrir).
Höfuð hans eitt
stendur upp á milli
hljóðfæranna.
Áhorfendurnir
ætla að deyja úr
hlátri — og Cal-
vero er í raun og
veru að deyja:
hann hefur hrygg-
brotnað við fallið.
Nú er hann aftur
oröinn frægi gam-
anleikarinn. Hann
lokar augunum
eftir! að hafa horft
í síðasta sinn á
Theresu.
Theresu leikur
20 ára gömul
leikkona, Clarie-
Bloom. Eftir að
Chaplin hafði leit-
að árangurslaust í
Ameriku að stúlku
Frh. á bls. 14.
3 MÁNUÐIR
ÞeGAR við sáum hana fyrst — þá var
rigning. Þegar myndin var tekin — þá
var'hka rigning. Og þegar við töluðum við
hana, þá var enn rigning, nema þá skipti
það kannski minnstu máli: hún var komin
í hús.
Við fundum hana i kirkjugarðinum í
Fossvogi. Hún var þar nyrst í garðshorn-
inu og með henni garðyrkjukona, og það
var sem sagt úrhellis, dembandi, bandvit-
laus rigning. Þær voru eins og dregnar af
sundi, þessar samverkakonur. Það var ekki
að sjá, að á þeim finndist þurr þráður. Og
þær voru að raka og moka og guð má vita
hvað, og keyra illgresi og grjóti í gríðar-
stórum hjólbörum út fyrir kirkjugarðs-
múrana.
Mesta erfiði. Og mesta kuldaverk. Og
alltaf rigning, sífelld, sauðþrá, íslenzk rign-
ing frá morgni til kvölds. Sól? Hún sást
ekki fyrr en í ágúst. Spurðu bændurna.
Spurðu sjálfan þig. Eða spurðu stúlkuna á
forsíðunni. Hún er búin að vera í kirkju-
garði í þrjá mánuði og hún ætti að geta
sagt þér það, sem raunar er á allra vitorði:
engin sól — fyrr en í ágúst.
Hversvegna eru menn þá að ráða sig í
svona vinnu: útivinnu, puðvinnu, moksturs-
hjólböru-moldarvinnu, þegar hvergi er hlýtt
á öllu Islandi nema innan dyra? Ástæðan
er tvíþætt. Númer eitt: Vinnumarkaðurinn
er þröngur, framboð meira en eftirspurn.
Númer tvö: Stúlkan, sem hér er á dagskrá,
vill vinna úti og hvergi nema úti.
— Nei takk, má ég vera frí! segir hún.
Tjti vil ég vera, að minnsta kosti að sumr-
inu. Held maður geti unnið sér til hita.
Já, og bíddu við: ég ætla ekki að verða
skrifstofustúlka alla æfi.
Hún er í Menntaskólanum og fer í fjórða
bekk í vetur. Hún hefur víða farið á sumr-
um — til vinnu: kaupavinnu i fyrra („Ég
var Flóafífl“), hjálparkokkur hjá laxveiði-
mönnum í Borgarfirði o. fl. o. fl. Og nú
vinnur hún I Fossvogskirkjugarði með sex
stúlkum öðrum; vinnutími: 8—5, með hálf-
tíma í mat og 20 mínútur í kaffi tvisvar
á dag.
VIKUNNI er það sönn ánægja að kynna
Bryndísi Víglundsdóttur, Laugavegi 70.
Hún er 18 ára — og óhrædd við rigningu.
Ljósmyndina á forsíðu tók Pétur Thomsen.
GULLÆÐH) ° BORGARLJÓS ° EINRÆÐISHERRANN 0 MONSIEUR VERDOUX ° LIMELIGHT