Vikan - 22.01.1953, Síða 13

RIDDARINN SEM KDNNI
EKKI AÐ GEFAST UPP
Bjargið konunginum! hrópaði hann. Hann
var hœttulegasti óvinur byltingarinnar.
stað. I sömu mund læddist De Batz og menn
hans út í myrkrið. Eftir sat drottningin, son-
ur hennar og prinsessan. Plóttatilraunin var far-
in út um þúfur.
Þó var De Batz ekki af baki dottinn. Nú hófst
hann handa um að grafa undan stjórninni. Hann
bjó í húsi svissnesks bakara í útjaðri Parísar;
bakarinn var mikill byltingarmaður — á yfir-
borðinu. 1 húsi hans tók De Batz á móti þing-
mönnunum Julien og Delaunay. Báðir vissu, að
De Batz var svarinn óvinur byltingarinnar, að
fé hafði veriö lagt til höfuðs honum. En það
borgaði sig fyrir þá að þegja. Tugir karla og
kvenna flúðu frá Frakklandi á viku hverri. Þetta
fólk gat litið sem ekkert tekið með sér af eigum
sínum. De Batz keypti þær fyrir lítið verð, mút-
aði svo Julien og Delaunay með ágóðanum. Hann
hefði getað sent þá báða undir öxina. En hann
hafði allt aðrar ráðagerðir í huga. Hann ætlaði
að nota þá til þess að ná tangarhaldi á ennþá
kunnari mönnum, forystumönnum úr hópi bylt-
ingarmanna, fégráðugum mönnum eins og þeim.
Svo ætlaði hann að ljóstra öllu saman upp, og
hann vænti þess að hneykslið mundi riða stjórn-
inni að fullu.
Hann lét tvímenningana á sér skilja, að þeir
þyrftu að fá öfluga menn í lið með sér. Þeir
stungu upp á Chabot nokkrum, kunnum þing-
manni, sem var mikill vinur Robespierre, Danton
og annarra foringja byltingarinnar. Chabot vant-
aði peninga. Hann þráði peninga, gleði og glaum,
fallegar konur. De Batz afréð að notfæra sér
þetta.
Kvöld nokkurt fór Delaunay með Chabot til
Junius nokkurs Frey, sem bjó I fögru húsi á
fögrum stað í París. Hjá honum var systir hans
,,Poldi“. Frey sagðist vera einlægur lýðræðis-
sinni, hann hefði flutts frá Austurríki til Frakk-
lands í tilefni af byltingunni.
Chabot varð tíður gestur í húsi þeirra systkina.
Það leið heldur ekki á löngu þar til Frey lét á
sér skilja, að hann væri hlyntur því að Chabot
gengi að eiga fröken ,,Poldi“.
4,000 sterlingspund
Chabot lét ekki á sér standa, síst þegar hann
heyrði, að heimanmundurinn mundi verða 4,000
sterlingspund. Þarna voru auðæfin, sem hann
þráði. Nú gæti hann leyft sér að lifa hátt og vel.
Og hann tók strax til óspilltra málanna — og
innan fárra vikna var hann kominn í miklar
skuldir.
De Batz fylgdist með þessu öllu; það má ætla,
að honum hafi verið vel skemmt. Svo fannst
honum tími til kominn að taka Chabot til bæna.
Hann sendi Julien á fund hans í þinginu. Julien
hafði orð á þvi, að öryggisnefnd byltingarmanna
væri farin að spyrjast fyrir um, hvaðan hann
fengi alla þessa peninga. Chabot hló, sagði Julien
frá hinu fyrirhugaða hjónabandi sinu og heim-
anmundinum. En Julien hló ekki. Hann tók Chabot
afsíðis: „Aumingja vinur minn,“ sagði hann og
lést vera mikið niðri fyrir. ,,Þú hefur gengið í
gildru. Það er enginn Frey til. Þessi maður er
útsendari hins alræmda De Batz og Poldi er
mesti umrenningur. Peningarnir, sem þú hefur
þegið, koma beint úr hirsl-
um konungssinna."
Chabot vissi ekki sitt
rjúkandi ráð. Ef öryggis-
nefndin kæmist að þessu,
hlaut hún að ganga út frá
því sem vísu, að hann væri
í vitorði með De Batz, en
þá beið hans ekkert annað
en fallöxin. Hann grátbað
Julien að hjálpa sér.
De Batz baröist frarn á síðustu stundu. En þessi urðu endalok
herra hans, Louis konungs XVI.
Nafnlaust bréf
Julien lést vera tregur i fyrstu, en féllst svo
á það fyrir þrábeiðni kunningja síns. Fyrst yrði
hann, sagði þessi heiðursmaður, umfram allt að
losna úr skuldunum. Hann varð að ná sér í pen-
inga, strax. En hvernig? kjökraði Chabot. Jú,
öll sund voru ekki lokuð. Ef hann færi rétt að,
gæti hann kúgað fé út úr einu voldugasta fyrir-
tækinu í Frakklandi, Austur-indverska verzlunar-
félaginu,' sem enn starfaði, eins og ekkert hefði i
skorizt, þrátt fyrir byltinguna.
Auðvitað var það De Batz, sem hér var enn að
verki. Hann lagði á ráðin, Julien var verkfærið.
Ráðagerð De Batz var einföld í sjálfu sér. Það
átti að fá Chabot til þess að sökkva sér ennþá
dýpra í spillingarfenið og, flækja sem allra flesta
í málið. Hneykslið, sem steypa átti byltingar-
mönnunum af stóli, átti ekki að vera neitt smá-
hneyksli.
Og þetta tókst! Chabot þröngvaði verzlunar-
iélaginu til að greiða sér þúsund sterlingspund,
hótaði að öðrum kosti að beita sér fyrir því á
þingi, að félagið yrði gert upptækt! Ýmsir þing-
menn voru í vitorði með honum. Enda fannst De
Batz nú tími til þess kominn, að þjóðin fengi að
vita, hvernig mennirnir, sem hún hafði stutt til
valda, færu með umboð hennar. Hann skrifaði
mikilsvirtum þingmanni nafnlaust bréf, með þeim
árangri, að þingmaðurinn lagði fram ályktun í
þinginu, þar sem þess var krafist, að allir full-
trúarnir gæfu skýrslu um fjárhag sinn og gerðu
þar grein fyrir hverjum einasta eyri.
Árangurinn af bréfi De Bátz varð jafnvel
meiri en hann hafði búist við. Hver þingmaðurinn
á fætur öðrum féll um snöru barónsins. Hver
uppljóstrunin annarri verri barst út um Frakk-
land. Almenningur var æfur, fallöxin hafði varla
undan. En nú voru það óvinir konungssinna —
óvinir De Batz — sem gengu undir öxina. Chabot
var dauðadæmdur, sömuleiðis Delaunay og Jul-
ien. En þeir skiptu minnstu máli í augum baróns-
ins. Hitt var aðalatriðið, að það var komin upp-
lausn í fylkingar byltingarmanna, þar var hver
höndin uppi á móti annarri, tortryggni og úlfúð.
Robespierre, sem ekki var minni bragðarefur en
De Batz, sá að visu í gegnum ráðabrugg hans.
En allt kom fyrir ekki. Hreinsunin var hafin og
ekkert fékk stöðvað hana. Chabot játaði skrif-
lega, ljóstraði upp um fjölda háttsettra byltingar-
manna, flækti vinsælustu leiðtoga fólksins i mái-
ið. Robespierre tók það ráð að hlífa engum, þing-
menn voru handteknir hópum saman, dæmdir til
dauða og hálshöggnir. Það var ógnaröld í land-
inu og enginn óhultur. Að lokum tók þessi hol-
skefla hins kæna baróns svo sjálían höfuðpaur-
inn, Robespierre, með Sér: þingmennirnir, sem
cnn voru á lífi, gripu til þess örvæntingarráðs að
saka hann og vini hans um landráð eins og alla
hina, svo stóJu þeir einn góðan veðurdag uppi
á pallinum hjá fallöxinni og svo vann hún sitt
verk á þeim eins og hinum, sem þeir höfðu sent
undir hana.
Strandaði á einum manni
Nú var hið rétta augnablik runnið upp, nú
hefði De Batz með þeirri stjórnkænsku, sem
hor.um var gefin, átt að vera í lófa lagið að end-
urreisa konungdæmið í Frakklandi. En arftakar
Louis konungs neituðu að ræða við þá menn, sem
svipt höfðu hann lífinu. De Batz varð þess vegna
cnn að bíða; í 15 mánuði beiö hann og var þá
búinn að safna að sér 60,000 manna her. Það var
1. október 1795.
Og enn hefði því draumurinn hans getað ræst
og allra annarra konungssinna franskra, ef óvænt-
ur maður hefði ekki komið fram á sjónarsviðið.
Þann 2. október stefndi De Batz liði sínu að þing-
húsinu í París. Það fór í tveimur fylkingum,, En
sem það nálgaðist þinghúsið, þá var greinilegt,
að þar hafði vörn verið skipulögð af hugvitsöm-
um og herkænum manni, Hann svaraði sókn
konungssinnanna moð hnitmiðaðri fallbyssuskot-
hríð, sópaði þeim af götunum, kæfði aðför þeirra
i fæðingunni. Þessi maður hafði gengið á frmd
stjórnarvaldanna á síðustu stundu og lagc fyrir
þau áætlun um aðgerðir gegn konungssinnum.
Einhver eða einhverjir tóku mark á honum, þó
ekki verði séð hversvegna. Þetta var enginn hers-
höfðingi, heldur atvinnulaus og allsóþekktur her-
maður. En hann hét Napoleon Buonaparte.
yonsvikinn riddari
Hvað varð þá um De Batz, söguhetjuna okkar,
sem aldrei gafst upp ? Svo má heita, að hann
hverfi í 20 ár. En hann skýtur upp kollinum aft-
ur 1816, þegar Frakkland verður aftur konungs-
riki. Þá fær hann ósköp lítilfjörlegt embætti, verð-
ur herstjóri í Cantral. Konan hans, sem lést ekki
fyrr en 1855, segir, að hann hafi orðið fyrir
miklum vonbrigðum, vænst betri launa fyrir hina
dyggu þjónustu sina við konungsfjölskylduna.
Hann lést 10. janúar 1822. Á dánarvottorðinu
stendur, að hann hafi dáið úr flogaveiki. En al-
mannarómur hermir annað. Jean De Batz barón
varð hirðulaus og lifsleiður og komst í skuldir.
Hann reyndi að klóra i bakkann með skjalaföls-
un. Svo komst það upp, en í ,,þakklætisskyni“
fyrir unnin afrek var ákæran látin falla niður
— með því skilyrði, að sá seki stytti sér aldur.
De Batz, hinn heflaði aðalsmaður, samsinnti.
13