Vikan - 19.02.1953, Blaðsíða 3

Nokkur orð um
K I K J I) A
Þaö hefur
verið í fréttum
undanfarnar
vihur, að ein-
lwerjir „kík-
júu“-menn í
Austur-Afriku
vœru að gera
hrezku ný-
lendustjórninni
þar um slóðir
lífið erfitt. Við
lesum þessar
fréttir dag eftir
dag, hvernig
tugir Kikuyu-
manna (brezki
rithátturinn)
hafi verið hand-
teknir eða tveir
þrír livítir menn drepnir á búgörðum sínum.
En hvemig eru þessir svörtu, óhlýðnu menn í
hátt, hvemig lifa þeir?
ÞETTA er friðsamt fólk (segir í kunnu
brezku tímariti), sem lifir á akur-
yrkju. En það er eins með það eins
og aðra afríkanska kynflokka, það er
ákaflega hjátrúarfullt og trúir á galdra og
hefur feiknmikinn beyg af allskyns særing-
um og sendingum. Þar fær Mau Mau hreyf-
ingin iíka byr undir báða vængi, félagar
hennar sverja mikla hollustueyða á miklum
leynifundum, þar sem dýrum er fórnað og
allskyns andar — illir og góðir — kallaðir
til vitnis.
Kíkjúarnir voru „algerir villimenn" fyrir
aðeins 75 árum. Þeir voru seldir mansali allt
til 1873. Landssvæðið, sem þeim er ætlað að
búa á, laut algerri stjórn brezks hlutafélags
fram til 1895, en þá tók brezka stjórnin við.
Til kíkjúa-kynflokksins teljast nú rösklega
milljón manns. En land hans í Kenyu er allt
of litið, þéttbýlið allt að óbærilegt og árang-
urinn meðal annars mikið eirðarleysi inn-
fæddra. Um 250,000 ungir karlmenn vinna á
búgörðum hvitra manna eða í borgum hinna
hvitu manna, en eiga konur sínar heima, þar
sem þeir yrkja svolítinn landskika, og heim-
sækja þær í tvo til þrjá mánuði á ári.
Auðæfi kíkjúu-mannsins reiknast í naut-
gripum og geitfé, því þegar hann vill fá sér
konu, verður hann að kaupa hana af foreldr-
unum fyrir um 50 geitur, þrjár eða fjórar
kýr, nokkur hlý teppi og svolitla peningaupp-
hæð.
Hann á margar konur, ef hann hefur efni
á þvi; því að konurnar yrkja jörðina, safna
brenni, matreiða og sjá um allt heimilishald;
auk þess eiga þær börn.
Þeir búa í ósviknum svertingjgkofum með
veggjum úr mold og mykju og stráþökum.
Fjölskyldan á heila kofaþyrpingu: einn kofa
handa húsbóndanum, einn handa hverri eigin-
konu og einn handa eldri sonunum, auk
smærri kofa til þess að geyma í korn og verk-
færi. I kringum kofana eru svo akrarnir.
Það er ekki hægt að segja, að hörund
kíkjúans sé svart, það er dökkrautt. Þeir hafa
fallegan limaburð, einkum þeir sem ekki hafa
fallið í þá freistni að eignast hvítra manna
skó. Konurnar skemma þó snemma líkams-
vöxt sinn með hinum þungu byrðum, sem það
hefur orðið þeirra hlutskipti að bera um dag-
ana. Karlmenn þessa kynflokks tala um að
baggi sé of þungur fyrir karl: „Þetta er kven-
mannsburður"!
KARLARNIR teygja eyrnasnepla sína og
skreyta þá með allskyns dóti: spýtum,
fílabeini, gömlum blikkdósum. Þegar
þeir eru heima hjá sér, eru þeir venjulegast
sveipaðir síðu sjali eða teppi, en gjarnan vilja
þeir eiga hrein og vel pressuð „evrópuföt",
reiðhjól og armbandsúr. Konurnar eru hættar
að raka af sér hárið og ganga í skinnklæðum,
nú eru þær oftast í stuttum léreftskjólum og
vefja skrautlegum skýluklútum um hár sitt.
Þær virðast hínar ánægðustu með tilveruna.
Og þó þær séu ennþá seldar fyrir kýr og geit-
ur, þá kemur það sjaldan fyrir nú orðið, að
þær séu neyddar til að giftast mönnum, sem
þeim fellur ekki við.
Mikill meirihluti kíkjúa er hvorki læs né
skrifandi. En þeir eru námsfúsir og taka nú
örum frámförum.
Jazzmaður ársins 1952
Jazz-skjálftinn var lengi að gripa fslendinga - en nú er öldin önnur!
ÞAÐ er ungur maður i Reykjavík, sem heitir
Gunnar Ormslev og spilar á tenorsaxófón.
Hann átti danskan föður og íslenzka móðir. Arið
1946 tók hann sig upp frá Danmörku og fluttist
til Islands og ári siðar varð hann íslenzkur ríkis-
borgari.
Siðan hefur hann unnið fyrir sér með því að
spila á tenorsaxófón.
Hann byrjaði að spila í Gúttó í Hafnarfirði,
ásamt Eyþóri Þorlákssyni, Guðmundi Steingríms-
syni og Kristjáni Magnússyni. En í hinni vin-
sælu danshljómsveit Björns R. Einarssonar var
hann frá 1947 til 1951.
Svo átti sá heiður fyrir honum að liggja sem
hljóðfæraleikara að verða valinn vinsælasti jazz-
leikarinn á öllu Islandi. Það var 1951. Og í ár
endurtók sagan sig í Austurbæjarbíói í Reykja-
vík, þegar Jazzklúbbur Islands efndi þar til
hljómleika snemma í þessum mánuði fyrir fullu
húsi. Á þeim hljómleikum voru áheyrendurnir
meðal annars beðnir að greiða um það atkvæði,
hvern þeir vildu hafa „jazzmann ársins 1951“.
Og þegar atkvæðin voru talin, hafði Gunnar hlot-
ið titilinn með 185 atkvæðum af 411. 1 framhaldi
af þessu sæmdi Jazzklúbburinn hann svo heiðurs-
merki úr skíru gulli.
Það má segja, að Gunnar hafi komið til Is-
lands á heppilegum tíma. Svo mikið er víst, að
hefði hann komið tíu árum fyrr (þá var hann
raunar bara á tíunda árinu!), þá hefði hann mátt
blása í sinn saxófón daginn út og daginn inn, án
þess að nokkur maður veitti þvi neina sérstaka
athygli. Jú, það var að vísu kominn svolítill jazz-
skjálfti í menn hér á landi, en það var fámenn-
ur hópur, sem hafði verulegan áhuga fyrir þess-
háttar hljómlist, eiginlega aðeins nokkrir menn,
sem hurfu í fjöldann.
Sagnfræðingar jazzins hérlendis ætla, að hann
muni hafa borist hingað með farmönnum ein-
hverntíma á árunum 1928—1931. Fjórum til fimm
árum síðar var svo komið, að í Reykjavík var
talsverður hópur manna með áhuga fyrir jazz-
plötum og einhver strjálingur á Akureyri og víð-
ar. Þó var það ekki fyrr en á stríðsárunum sem
jazzinn náði sér verulega á strik hérna, þá má
segja að áhuginn fyrir honum verði talsvert al-
mennur og þá er það sem jazzleikarar af lifi og
sál byrja að stinga upp höfðinu.
□
Það er talið, að jazz hafi
verið fyrst leikinn í Evrópu
árið 1919. Þá kom „Eagle-
band“ frá New Orleans til álf-
unnar (klarinet: Sidney Béc-
het; cornet: Bunk Johnson) og
ferðaðist milli landa. Islend-
ingar hafa því verið að minnsta
kosti tíu ár að átta sig á þessu
fyrirbrigði, og þó í sannleika
eiginlega helmingi lengur og
kannski nærri því þrisvar sinn-
um lengur, ef maður miðar við
það tímabil sem hér hefst veru-
leg jazzöld á útlendan mæli-
kvarða.
Áhangendur jazzins hér á
landi eru nú geisimargir. Það
er gefið út jazzblað, það eru
fluttir inn erlendir afburða-
menn, það er efnt til al-
íslenzkra hljómleika í stærstu
samkomuhúsum höfuðborgar-
innar og þó fyrir fullu húsi.
Auk þess er búið að stofna
jazzklúbb, það var haustið
1949. Gísli Jakobsson er for-
maður klúbbsins, en með hon-
um í stjórninni eru Björn R. Einarsson, Skapti
Ólafsson, Ólafur Jónsson og Ágúst Elíasson.
Talsmenn þessa félagsskapar (sem röbbuðu ör-
lítið við VIKUNA fyrir nokkrum dögum) segja,
að megintilgangur hans sé að kynna jazz og
útbreiða jazz með öllum ráðum, svo sem erind-
um, hljómplötu-skýringum, hljómleikum og
„jamm-sessjonum“. Ennfremur eiga samtökin að
gefa sem allra flestum hljóðfæraleikurum tæki-
læri til að koma saman og leika saman.
□
Og hvernig hefur þetta tekist? Vel, segja tals-
menn klúbbsins, eins og marka má til dæmis
af því, að við fáum Austurbæjarbíó fullt, þó að
við verðum að efna tií hljómleika á jafn slæm-
um tíma eins og klukkan 23.15, þ. e. rétt fyrir
miðnætti.
Er allt þá í bezta lagi í heimi jazzins? Nei,
raunar ekki alveg. Það er til dæmis búið að
fella niður þættina, sem Jazzklúbburinn hafði í
útvarpinu í fyrravetur. Svavar Gests sá um þessa
þætti. En nú er íslenzka útvarpið eina útvarpið
á Norðurlöndum, sem enga hefur jazzþættina, til
mikillrar og skiljanlegrar gremju þeim hundruð-
um og jafnvel þúsundum jazzunnenda, sem nú
eru á Islandi.
1 næsta blaði hefst ný, spennandi
framhaldssaga eftir Agötu Christie.
Aðalpersónur þeirrar sögu eru litli belg-
íski leynilögreglumaðurinn, Hercule Poi-
rot, sem frægur er orðinn af öðrum sög-
um þessa sama rithöfundar, og Hastings
kapteinn, vinur hans, sem segir söguna.
Fylgist með frá byrjun.
KVARTETT GUNNARS ORMSLEV
Guðmundur Steingrimsson, Árni Elvar, Jón Sigurðsson og Gunnar.
3