Vikan - 08.05.1958, Blaðsíða 8

FAGKIK MUNXR
CS GTJLXI
OG 'SXKiFRX
Sendœn gegn posfkröfu.
Guðlaugur Magnússon
SKAKTGKIFA\TEIiZLTJN
Laugavegi 182 A. — 'Siml 15272.
Valur- Vandar- Vöruna
SULTTJR — AVAXTAHLAUP
MARMELAÐI — SAFTIK
MATARLIÍUR — SÓSULITUR
EDIKSÝIÍA — BORÐEDIK
TÓMATSÓSA — ÍSSÓSUR
— Sendum um allt land —
Efnagerðin Valur h.f.
Box 1313. — Sími 19795 — Beykjavík.
TRICHLORHREiNSUN
(ÞURRHREINSUN)
SÓLVALLAGOTU 74 • SÍMI 13237
BARMAHLÍÐ 6 SÍMI 23337
Prjónastofan Hiín h.f.
Skólavörðustíg 18. Símar 12779 og 14508.
Prjónavörur höfum viði framleitt i
síðastliðin 25 ár úr íslenzku og er-
lendu garni.
Höfum ávallt á boðstólum fyrsta
flokks vinnu, og fylgjumst vel með
tízkunni.
Sendum gegn póstkröfu um land allt.
Ég þakka þeim sem verzlað hafa I
Söluturninum við Arnarhól ánægju-
leg kynni, og bið þá um að beina við-
skiptum sínum í
Hreyfilsbúðina.
Pétur Pétursson.
LITLA BLIKKSMIÐJAN
Nýlendugötu 21 A. Sími 16457.
Smíðar meðal annars:
Þakrennur, allar stærðir og gerðir.
Þakglugga, allar stærðir og gerðir.
Olíukassa í báta og skip.
Benzíngeyma í bíla og báta.
Loftrör, allar stærðir.
Lóðabala. Lofttúður o. fl.
frá mínum bœjardyrum
skrlfar fyrir kvenfólkið, um
kvenfólkið og hugðarefnl þess
Kristín Anna Þórarinsdóttir
I* VETUR hafa tvær
ungar stúlkur, báð-
ar nýliðar, skipað stórt rúm
á fjölum leikhúsanna, önn-
ur í Þjóðleikhúsinu, hin í
Iðnó, og báðar staðið sig
ákaflega vel.
Hinn nýi liðsmaður hjá
Leikfélagi Reykjavíkur, er
Kristín Anna Þórarinsdótt-
ir, dóttir Öldu heitinnar
Möller, leikkonu, og Þór-
arins Kristjánssonar sím-
ritara.
Hún hefur leikið á víxl
tvær ólíkar ungar stúlkur
í tveim ólíkum leikritum,
hina innilokuðu og bækluðu
Láru í harmleiknum Glei'-
dýrin og broslega ungling-
inn Gvendoline í gaman-
leiknum Grátsöngvarinn. —
Sjálf hefði hún kosið að
fá að leika Láru ofurlítið
lengur og sá mikið eftir
henni, þegar sýningum var
hætt eftir 15 kvöld, en leik-
húsgestum fellur víst betur
við Gvendoline og grát-
söngvarann, því eftir meira
en 40 sýningar er það leik-
rit enn vel sótt.
— Hvernig ei' nú að
bregða sér í gerfi svona
ólíkra persóna? spurði ég
Kristínu Önnu, þegar ég
náði tali af henni fyrir
skömmu. Er það rétt eins
og að skipta um föt?
— Það er misjafnt hvað
leikurum finnst um það. Ef
ég get með nokkru móti
komið því svo fyrir, þá
finnst mér bezt að hafa góð-
an tíma, fara hérumbil
beint af skrifstofunni nið-
ur í Iðnó, finna lyktina af
leikhúsinu, koma á sviðið
og þessháttar. Mér liðui'
hálf illa, ef ég fæ ekki tima
til að átta mig almennilega
áður en sýningin hefst.
Það er þó ekki alltaf gott
að koma því við. Enginn
lifir á að leika í Iðnó, þar
sem leikarar eru ekki á
föstu kaupi. Ekkert er borg-
aö fyrir æfingar, og í þær
geta farið upp í 5—7 vikur,
þó æft sé á hverjum degi.
Leikur stundum 5 kvöld í viku
og skrifar á ritvél á daginn
maður að hugsa: „Á ég ekki
bara að hætta?" En svo
býðst eitthvert tækifæri, og
þá grípur maður það, án
þess að hugsa sig um.
Ég var enn í Gagnfræða-
skóla, þegar Ævar Kvar-
an bauð mér að koma i
leikskólann til sín. Þar vor-
um við nú ekki bángin við
að leika. Eg hikaði ekki við
að glíma við erfiðustu hlut-
verk leikbókmenntanna,
eins og Höllu í Fjalla-
Eyvindi og Lady Macbeth,
og lék þau hlutverk af mik-
illi tilfinningu en engri getu.
Um þetta leyti lék ég í
fyrsta skipti á sviði, í
barnaleikritinu Snædrottn-
ingin, og fékk síðan nokk-
ur statistahlutverk. Eftir
tveggja vetra leiknám hjá
Stuttklippt og
grallaraleg í hlut-
verki Gvendoline
í gamanleiknum
Grátsöngvarinn.
Óframfærin og
yndisleg í hlut-
verki hinnar bækl-
uðu Láru í harm-
leiknum Glerdýrin.
Aftur á móti fáum við ofur-
litið kaup fyrir hverja sýn-
ingu. Ég vinn því fyrir mér
með því að vélrita á Inn-
flutningsskrifstofunni frá
klukkan níu til fimm. Það
er ágæt vinna, og þeir sem
þar ráða, hafa verið ákaf-
lega liðlegir við mig. En
með þessu fyrirkomulagi
hefur vinnudagurinn minn í
vetur oft orðið æði lang-
ur — stundum frá níu
á morgnana til þrjú á nótt-
unni. Það var aðallega með-
an við vorum að æfa Gler-
dýrin og komumst ekki að
sviðinu fyrr en eftir leik-
sýningu á kvöldin. Mennta-
skólinn skaut þá yfir okk-
ur skjólshúsi þangað til við
gátum fært okkur niður í
Iðnó um ellefuleytið. Og
þar sem ég hef verið í tveim
leikritum í einu, hefur kom-
ið fyrir að ég hef leikið allt
að fimm sinnum í viku. En
þetta er aðeins það sem
leikarar Leikfélagsins hafa
lengst af orðið að leggja á
sig.
Þetta má þó ekki skilja
svo að þannig sé það alltaf,
enda gæti það ekki gengið
til lengdar. Nú leik ég t. d.
allt í einu aðeins í einu
Ieikriti og er ekkert
að æfa og ég er varla
búin að átta mig á
því að ég hefi tíma til að
gera ýmislegt af því sem
lengi hefur orðið útundan.
Kristín Anna minnist
ekkert á það hvaða tíma
hún hafi notað til að lesa
upp ljóð og taka þátt í út-
varpsleikritum og búa sig
undir slíkt. Á henni sann-
ast, að það er víst hægt
að koma ótrúlega miklu í
verk, ef nægilegur áhugi er
fyrir hendi. Og ég held
áfram að rekja úr henni
garnirnar.
— Þú hefur ung komizt
í kynni við Thalíu, þar sem
mamma þín lék svona mik-
ið. Þú getur því sagt mér
hvernig það er að eiga
mömmu sem leikur.
— Það fór aldrei mikið
fyrir leikhúsinu á heimili
okkar, og ég man aldrei
eftir neinum gauragangi í
sambandi við það. Mamma
hugsaði um okkur á dag-
inn, og þegar hún fór i
leikhúsið, vorum við lengi
framan af farin að sofa.
Æfingarnar voru nætur-
vinna þá eins og nú. Ein-
hvern morguninn var svo
baðkarið fullt af blómum,
og maður fór að spyrja
hvaðan öll þessi blóm hefðu
komið. Það hafði þá verið
frumsýning. Seinna fórum
við að stelast til hennar
niður í leikhús, þegar við
vissum af henni þar, og
lesa leikdóma af miklum
áhuga. Ég fékk þá stund-
um fyrir þrábeiðni að hlýða
henni yfir rullurnar, ef ég
kom að henni með hand-
ritið. Þegar ég fór að stálp-
ast, fékk ég að fara á síð-
degissýningar. Þá var ég
stundum taugaóstyrk fyrir
mömmu hönd, var dauð-
hrædd um að hún mundi nú
stama á orðunum eða verða
sér einhvern vegin til
skammar og þá okkur um
leið. En ef hún gerði eitt-
hvað vel og ég sá að áhorf-
endur kunnu að meta það,
þá var ég alveg í sjöunda
himni.
Þegar ég var níu ára lék-
um við systurnar drengina
i Brúðuheimilinu. Mamma
lék Nóru. Þá ákvað ég að
verða leikkona, og upp frá
því hvarflaði aldrei neitt
annað að mér. Það er að
segja ekki fyrr en löngu
seinna, þegar erfiðleikarnii-
byrjuðu fyrir alvöru. Ég
býst við að það komi ein-
hvern tíma á æfinni fyrii'
alla leikara, að þeir fari að
spyrja sjálfa sig, hvort þeir
muni nokkurn tima verða
færir um að gefa það sem
þeir vilja gefa. Og þá fer
Ævari, fór ég í leikskóla
Þjóðleikhússins og var síð-
an i Frakklandi einn vetur.
Þar fékk ég leyfi til að
sitja í tímum í leikskólan-
um og hlusta, en vegna
ónógrar málakunnáttu hafði
ég meira gagn af að lesa
leikritin og sjá þau á sviði.
Það var því ekki fyrr en i
fyrravetur, sem ég fór að
leika nokkuð að ráði.
Og nú tek ég það miklu
nær mér og sjálfstraustið
hefur minnkað að mun, síð-
an við Guðmundur Pálsson
lékum eitt af erfiðari atrið-
unum milli Höllu og Arnes-
ar við vígslu samkomuhúss-
ins í Bolungavík, þegar ég
var 16 ára. 1 hvert skipti
sem sýningar á Glerdýrun-
um hófust, vorum við öll
eins og fest upp á þráð, rétt
eins og hver sýning væri
frumsýning, og á eftir vor-
um við dauðuppgefin.
— Þú hefur líka lesið
mikið upp. ljóð eftir yngri
höfundana, bæði á samkom-
um og í útvarp. Gerirðu
það af því þér finnst ljóðin
þeirra betri en eldri Ijóðin?
— Ekki endilega. Ég hef
gaman af ljóðum yfirleitt.
En fáir lesa nýrri ljóðin,
og þau eiga skilið að vera
lesin. Ég er ung og þetta
eru ljóð okkar tíma, sem
mér þykja falleg. Mér finnst
þá ekkert eðlilegra en að
ég komi þeim á framfæri.
— Og hvað ætlarðu nú
að taka þér fyrir hendur,
þegar þú hefur allt í einu
tíma til að gera það sem út-
undan hefur orðið meðan
Jeikhúsin voru í gangi, eins
og þú sagðir?
— Ég er um það bil að
flytja í Kópavoginn, til að
eiga auðveldara með að um-
gangast Htinn son minn á
fimmta ári, sem er þar hjá
afa sínum og ömmu. 1 vet-
ur hef ég verið að skjótast
þangað, en frístundirnar
hafa verið altof fáar.
Nú, og ef ég vil eiga veru-
lega gott fríkvöld, þá hlusta
ég gjarnan á músik af
hljómplötum. Ég er alin upp
á heimili, þar sem músik
var mikið höfð um hönd,
og hef alltaf haft gaman af
músik. Þegar ég var lítil,
héldum við stundum tón-
ieika heima hjá mér á laug-
ardögum eða sunnudögum.
Mamma, lék á píanó, pabbi
celló og Leifur bróðir
minn á fiðlu. Við systurnar
tvær vorum þá áheyrendur.
.Iá, ég verð ekki í vandræð-
um með að finna mér við-
fangsefni, þangað til ég fæ
hlutverk aftur.
Óperusöngkonan heimsfrœga
ELISABETH SCHWARZKOPF
VARGSAMAN dag í marzmánuði
árið 1946 ók ég í jeppa frá
Semmeringveginum og inn í hina
sprengjutættu Vínarborg. Það voru
aðeins tíu mánuðir síðan bardagar
hættu. Við allar beygjur voru háar
hrúgur af grjóti. Og vegfarendur
voru fölir og guggnir af brauð og
kartöfluáti. Ég kom ekki auga á eitt
einasta bros á vörum þessa mann-
fjölda, sem fyrrum hafði verið létt-
lyndur og kátur hópur.
Um kvöldið fór ég í Vinarleikhúsið.
Hin fræga ríkisópera Vínarborgar
hafði leitað hælis þar um stundarsak-
ir, þar sem óperuhúsið hafði orðið
fyrir sprengjum. Þetta kvöld var þar
sungin hin gamansama ópera Ross-
inis, Rakarinn í Sevilla. Niðri í leik-
húsinu var allt fullt af rússneskum
liðsforingjum.
— Andrúmsloftið er ekki sérlega
heppilegt fyrir Rossini, sagði félagi
minn.
Ljósin dofnuðu. Tíu mínútum
seinna vai' allur kviði og vesöld hinn-
ai sigruðu Vínarborgar á bak og
burt, Rósina hafði hrakið allt slíkt á
flótta.
Flestar Rósinur eru hlédrægar á
sviðinu og syngjameð hvínandi röddu.
Þessi Rósína var á allan hátt hrif-
andi. Hún var snotur og mjúkleg í
hieyfingum. Munnurinn fagurlega
lagaður og augun falleg. Og röddin
var þjál, fögur og nákvæm. Aldrei
hafði ég heyrt Una voce poco fá
sungið svona vel.
Leikskráin gaf þær upplýsingar,
að Rósína væri Elísabeth Schwarz-
kopf. Ég hafði aldrei séð þetta nafn
áður. En það lá í augum uppi að
brátt mundi það hljóma um víða
veröld.
Daginn eftir fór ég á fund þess
starfsmanns herstjórnarinnar, sem
hafði með höndum endurreisn
tónlistarlífsins í Austurríki.
— Segið mér eitthvað um þessa
Schwarzkopf, sagði ég.
Hann dró fram kort úr spjald-
skránni og las upp af því: „Elísa-
beth Schwarzkopf, fædd 9. desembsr
1915 í Jarotschin í Poznanhéraði i
Vestur-Póllandi. Fjölskyldan flutti til
Berlínar. Dóttirin gekk í Tónlistar-
skóla Berlínarborgar. Hlaut verð-
laun í tónlistarfræði, hljómfræði,
sogu og fyrir píanóleik, violuleik og
söng. Árið 1930 fór hún til Englands
á Þjóðabandalagstyrk til að þjálfa
sig í tungumálum.“
•— Hvenær byrjaði hún að syngja
i óperum ?
— Nú erum við komnir að því.
„RéCist til Charlottenburgóperunnar
i Berlín 1938. Söng hlutverk einnar
a( blómastúlkunum í Parisfal eftir
Wagner með 36 stunda fyrirvara
vegna forfalla. Árið 1941 var hún
farin að syngja minni háttar sópran-
hlutverk. Flutti sig til ríkisóperunn-
ai í Vínarborg í nóvember árið 1942.
Varð aðal koloratura sópransöng-
konan hér í janúar 1943.“ Svo mörg
eru þau orð.
— Hún á eftir að komast langt.
— Þú þarft ekki að segja mér
neitt um það.
Fyrsta skrefið á þeirri braut, sem
ég hafði spáð henni, tók hún átján
mánuðum síðar. I septembermánuði
árið 1947 fór Ríkisóperan i Vín í
heimsókn til Covent Garden í London.
Elísabeth Schwartzkopf sem þangað
til hafði verið alveg óþekkt í London,
var hún úrskurðuð einhver bezti
gimsteinn flokksins. Það voru Elvíra
hennar (i Don Giovanni), Susanna ‘í
Figaro) og Marzellina (í Fidelio),
sem vöktu á henni þessa verðskuld-
uðu athygli og hrifningu.
1 kampavíns- og kjúklingaveizlu
undir krystalljósakrónunum í veizlu-
sal Covent Garden minnti ég hana á
hlutverk hennar sem Rósína í JRrak-
aranum í Sevilla. Hún fitjaði upp á
nefið. Rósína hafði bara verið einn
ái'angi, að því er mér skildist. Nú
var hún á leiðinni alla leið upp á
tindinn. Hlutverkin sem hún hafði nú
hug á, voru Eva í Meistarasöngvur-
unum, Palmína í Töfraflautunni og
Die Marschallin í Rosenkavalier.
Ungur maður um fertugt, ljómandi
al lífsþrótti og mikill á lofti, horfði
með aðdáun á ungfrú Schwarzkopf.
— Er hún ekki dásamleg? stundi
hann.
Þessi aðdáandi var Walter Legge,
framkvæmdastjóri hjá His Masters
Voice og Columbia hljómplötufyrir-
tækjunum. Legge var nýr áhrifa-
maður í tónlistarmálum í Bretlandi
og var nýbúinn að stofna Philharm-
oniuhljómsveitina, sem átti eftir að
verða einhver bezta hljómsveit í
heimi. Hann var líka búinn að taka
að sér að koma ungfrú Schwarzkopf
ti; frægðar og frama.
Það fór eins og hann — og ég —
höfðum séð fyrir.
Hljómplöturnar, sem hún söng inn
á ruddu brautina. Áður en árið var
Veiztu
___ 9
Svör á bls. 14.
liðið, voru allar höfuðborgir Evrópu
farnar að keppast um að fá hana 4
svið hjá sér eða á hljómleikapallinn,
og helzt hvorutveggja. Þóknun henn-
ar margfaldaðist að sama skapi. Þeg-
ar hún var rétt fertug, fékk hún
150 sterlingspund fyrir hverja söng-
skemmtun og 300 pund fyrir leik-
kvöldið.
Og peningunum fylgdi heilmikið
hrós. Eftir að hún hafði sungið hið
erfiða Missa Solemnis eftir Beethoven
i ScalaóperunniíMilano með einhverj-
um vandlátasta hljómsveitarstjóra
heimsins, Arturo Toscanini, sagði
hann: „Molto bene! Aldrei hef ég
haft svona góða sópransöngkonu.“-
Annarri eins velgengni fylgir eina
galli. Það er aldrei friður tii aS
halda kyrru fyrir nokkra stund.
Ráðningarlisti ungfrú Schwarzkopf
frá marz og fram í nóvember 1955
hljóðaði svona: Bergen, Helsinki,
Tanger, Aix en Provence ( í Frakk-
landi), hljómleikaferð um Holland,
hljómleikaferð í Kanada, Menton,
Lucerne, San Francisco . . . Og síðan
hefur hún haldið áfram með sama
hraða.
í ágústmánuði árið 1949 lagðist
Elisabeth í hálsbólgu í Sidney í
Ástralíu. Síminn á náttborðinu henn-
ai' hringdi. — Langlínusamtal frá
London, tilkynnti símastúlkan.
— Hver er að biðja um mig ?
— Maður að nafni Walter Legge.
Síðan barst henni rödd Walters
Leggas um 12000 mílna vegalengd,
yfir sjó og land.
— Elskan, viltu giftast mér? sagði
hann. Hann var búinn að vera að
velta þessu fyrir sér mánuðum sam-
an. En fjarvera hennar batt enda-
hnútinn á málið.
— Já, svaraði hún. Röddin var svo
vesældarleg að hún varð að endur-
taka það þrisvar.
Síðan hafa þau iifað i hamingju-
sömu hjónabandi.
FRANCIS MARTIN
verkiuium. En hvað er Kiii-
manjaro ?
5. Hver er samgöngumálaráð-
herra á fslandi?
6. Hvað var 1 uxahöfuð margir
pottar í gömiu máli?
7. Hvað hét Englendingurinn,
sem fann það út, að böiusetn-
ing með kúnhólu, orsakaði
ónæmi fyrir Stóriihóiu í
mönnum.
8. Hvort er meira af köfnunar-
efni eða súrefni i loftinu?
9. Hvort er Iengra frá fslandi
tii Noregs eða til Skotiands?
10. Gáta:
Hvar er sú hin fagra frú,
fald uppréttan hefur,
ofan til á auðarbrú
um sig bálið vefur?
1. Hvar er Vesturliópsvatn ? Og
hvar er Stóri-Sjór? En Stóra-
vatn ?
2. Hver skrifaði bókina Ramona
og á hvaða áratug kom hún
út?
3. Á hvaða tíma árs hrygnir
laxinn ?
4. Snjóar á Kilimanjaro er saga
eftir Heramingway, sem kvik-
mynduð var með Gregory
Peck, Susan Hayward og
Hiidegarde Neff í aðalhlut-
8
VIKAN
VIKAN
9