Vikan - 03.06.1971, Page 41

verið svo gaman að ég hefi ekki
fengið tækifæri til að hugsa um
mina eigin persónu. Það eru
hlunnindi okkar leikara, að
taka frí frá okkur sjálfum.
Hún stekkur upp af rauða
sófanum og hleypur á sokka-
leistunum yfir parketgólfið að
skrifborðinu, þar sem hún hrip-
ar niður á blað að hún ætli að
kaupa bókina um reiðina.
Stóra stofan sem við sitjum í
er á efstu hæð í hvítu miðalda-
húsi með rauðum giuggum, í
„Gamla Stan“ í Stokkhólmi.
Hún hefir þarna þriggja her-
bergja íbúð og býr þar með
kvikmyndaleikstjóranum og rit-
höfundinum Jörn Donner, sem
býr að mestu leyti í heimabæ
sínum Helsingfors. Áður en þau
lagfærðu íbúðina, var þar jafn-
vel ekkert vatnssalerni. Nú er
þarna glæsileg íbúð, í hvítum
og rauðum litum. Aðalveggur-
inn í stofunni er einn stór
gluggi, þaðan er dásamlegt út-
sýni yfir borgina.
— Ég hefi oft hugleitt þetta
með stríðið og innilokaða reiði.
Það er miklu mannlegra að gefa
henni frjálsan tauminn og losna
þannig við hana, þá hreinsast
loftið. Þá er hægt að tala sam-
an, án þess að valda misskiln-
ingi. En ef maður birgir reið-
ina inni, myglar hún, en kemur
svo upp á yfirborðið síðar meir,
rotin og illa þefjandi.
Hún lítur niður á fætur sér,
annar sokkurinn er stoppaður
á tánni.
— Nú fá börn að ausa úr
skálum reiði sinnar. Flestir á
mínum aldri reyna líka að út-
skýra gerðir sínar, en virðing
og vald er ennþá í hávegum og
stendur í vegi fyrir eðlilegum
lausnum vandamála. Nýlega var
ég stödd í neðanjarðarakbraut-
inni og kom þá auga á litla
stúlku, sem kom með móður
sinni niður rúllustigann. Telp-
an flýtti sér til að ná í vagninn,
sem þær ætluðu með. Hún flýtti
sér á undan móðurinni, sem
hraðaði sér ekki. Ég sá að litla
stúlkan tvísté hjá vagninum og
kallaði til móður sinnar:
„Flýttu þér, mamma!“ Móðirin
var ekkert bækluð, en flýtti sér
samt ekki, það var hún sem
réði ferðinni. Vagninn var auð-
vitað farinn, þegar hún kom til
-dóttur sinnar.
— Hvað segirðu um þína eig-
in dóttur? Er Petra ekki orðin
tíu ára?
— Hún er aðallega hjá föður
sinum á Skáni. Ég hefi aldrei
þrefað um réttinn yfir Petru.
Hún er sjálfráð hvenær hún
heimsækir mig. Ef hún vill ekki
koma, þegar mér dettur i hug,
þá bíðum við bara-. Petra veit
að hún er alltaf velkomin til
mín.
— Er hún kannski róleg og
íhugul?
— Ég vona að hún hafi eitt-
hvað frá mér, hvað skaplyndi
snertir. Ég hugsa oft um atvik
frá æsku minni. Það var heitan
laugardag fyrir tuttugu og sjö
árum og við krakkarnir vorum
í boltaleik á götunni. 'Húsvörð-
urinn hringdi á lögregluna og
kærði okkur. Það var engin um-
ferð og ég skil ekki ennþá
hversvegna hann gerði það. Ég
spurði lögregluþjóninn hvert
við ættum að fara. „í skemmti-
garðinn" sagði hann. En þar var
bannað að leika sér með bolta.
„Farið þið þá í Hagagarðinn“,
sagði hann. Og þegar ég sagði
að þar væru alltaf fullir menn,
svaraði hann reiðilega: — Þeg-
iðu og komdu þér burt, stelpa“.
Harriet bítur á vörina.
— Ég gleymi aldrei hve
vandræðalegur þessi lögreglu-
þjónn var. Mér fannst ég alltaf
vera órétti beitt, vegna þess að
fullorðna fólkið hafði sjaldan
önnur svör en þetta á taktein-
um. Ég komst líka oft í vand-
ræði í skólanum. Ef ég hafði
sérstakan áhuga á einhverju og
spurði, var ég ýmist misskilin
eða mér var sagt að þegja. Einu
sinni svaraði ég fullum hálsi og
sagði meiningu mína. Teikni-
kennarinn setti eitthvað út á
teikningu, sem ég háfði gert af
blómavasa. Mér fannst það ekki
réttlátt, svo ég reis upp og öskr-
aði: Fjandinn hafi það, það eru
ekki allir fæddir listamenn".
Svo hljóp ég fram á gang og
settist þar. Ég var eldrauð í
framan, skelfingu lostin, en
samt mjög ánægð. En ég varð
mest undrandi yfir því að mér
var ekki hegnt fyrir þetta til-
tæki.
— Áður en ég hóf nám við
leikskólann, vann ég sem lyftu-
stúlka í stóru vöruhúsi. Þegar
ég var ekki í lyftunni var ég
látin bera kápur inn í sendi-
deildina. Þetta var mjög erfitt,
sérstaklega þar sem sendlarnir
sátu þarna og góndu á mig. Ég
varð reið og fór inn til forstjór-
ans. Hann svaraði því til að
lyftustúlkurnar hefðu alltaf
gert þetta. En upp frá því kom
þetta í verkahring sendlanna.
Það fór alveg ofsalega í taug-
arnar á mér þegar verið var að
tala um hvað stelpur gætu gert
og hvað strákar. Því miður hefi
ég ekki hæfileika til að segja
meiningu mína á opinberum
vettvangi, þá rek ég í vörðurn-
ar. Og ef ég verð vond fyrir al-
vöru, þá verð ég mjóróma og
hraðmælt og enginn skilur hvað
ég segi. En nú er margt orðið
þannig að það er reglulegt
gleðiefni. Margir menn eru
orðnir skilningsgóðir og þeim
er ljóst að jafnrétti verður að
ríkja á heimilinu. Karlmenn
geta ekið barnavagni, þeir geta
líka farið í búðir og hjálpað til
við uppþvottinn.
Harriet bendir á gluggann. —
Ég fæ alltaf karlmenn til að þvo
gluggana og til að gera erfiðari
húsverk. Þeir gera það betur,
enda er þetta karlmannsverk.
Ég er ekki verri fyrir það að
ég læt karlmenn þvo gluggana
mína. Ég held að nútímakonan
sé hætt að láta ljúga því að sér
að konurnar séu til þess fædd-
ar að skúra gólf og þvo upp
leirtatr, búa til mat og rogast
heim með vörur. Ég þekki
marga menn, sem finnst það
ánægjulegt að hjálpa til við
heimilisstörfin og passa börn.
Því skyldi það ekki vera, báðir
aðilar hafa eignast barnið, svo
það er eðlilegast að þau hugsi
bæði um það.
— Ertu ennþá mótfallin
hiónaböndum?
— Ég hefi ekki ennþá hugsað
um að gifta mig. Mér finnst það
ekki nauðsynleg athöfn. Mér
finnst það heiðarlegra að búa
saman án þess að gera einhvern
samning. Þegar maður giftir
sig, er maður látinn gefa ýms
loforð, sem maður er ekki fær
um að halda. Ég er ekki að
segja að hjónabönd ættu að vera
úr sögunni, en ég vil að manni
sé frjálst að velja þann kostinn
sem manni finnst ákjósanlegri.
Ennþá er aðeins eitt hjúskap-
arform.
Harriet er ófáanleg til að
skýra þetta nánar.
Mér verður litið á bókahill-
urnar á veggnum, bækur Jörns
Donner. Þar er heilmikið af
ritum um stjórnmál.
— Ég á Jörn mikið að þakka.
Hann er mér mikils virði. Hann
hefir aldrei troðið skoðunum
sínum upp á mig og aldrei
reynt að þrýsta mér ’ niður.
Hann hefir heldur aldrei reynt
að loka mig inni. Ég er ekkert
hrædd lengur og ég held að ég
sé ekki svo heimsk. Það var
nefnilega almennt álitið að ég
væri heimsk.
Hún þagnar um stund.
— Ég veit ekki hvenær ég
öðlaðist þetta sjálfstraust. Það
hefir komið með áruntim, á
— Bíddu, það sem hana vantar
er uppi í efstu skúffu!
þessum átta árum, sem við Jörn
höfum búið saman. En það er
ekki þar með sagt að Jörn setji
mig á einhvern stall. Ég er
frjáls, þegar við erum saman
og það er svo óskaplega mikils
virði.-
Harriet snýr sér þannig að
hún sér út um gluggann.
— Það er ekkert eins dásam-
legt og sumarfríin okkar, á eyj-
unni okkar í finnska skerja-
garðinum. Þar get ég gengið um
næstum nakin, varla í öðru en
skóm með hatt á höfðinu.
(Skórnir eru til að verjast
snákum). Við búum ein á þess-
ari paradísareyju, dýr og fugl-
ar eru okkar einu nágrannar.
Venjulega fer ég á fætur klukk-
an fjögur á nóttunni, tek þá
með mér nesti og ræ út á sjó.
Stundum leggst ég við stein og
dreg einn þorsk í matinn. Það
er dásamlegur friður.
— Þar verður þú ekki reið?
— Við höfum gríðarstóra
gufubaðsstofu. Þegar ég horfi á
stjórnmálamennina í sjónvarp-
inu, langar mig mest til að
safna þeim saman í gufubaðs-
stofunni minni, þar sér enginn
mannamun, allir eru jafnir. Ég
myndi gefa þeim öl við þorst-
ánum. Öll streita hverfur í bað-
stofunni, maður verður svo
mildur og blíður og sefur efns
og barn á eftir. Já, það munar
minnstu að mann langi ekki til
að stinga putta í munninn.
Harriet situr aftur hljóð. Ég
spyr hvað hún sé að hugsa, hvað
veki með henni ótta.
— Ég er mest hrædd við að
deyja. Þegar ég geng um eyna
mína, rekst ég oft á dauða
fugla og fiska. Það er rotið og
viðbióðslegt. Ég vil ekki láta
grafa mig niður í jörðina, ég
vil láta brenna mig. Það stend-
ur undurfögur björk á eyju, sem
liggur rétt hjá eynni okkar. Þar
vil ég láta grafa ösku mína. Ég
er viss um að sálinni líður vel
á þeim stað ... ☆
22.TBL. VIKAN 41