Vikan - 24.10.1974, Page 8

Máluð leirskál, prýdd myndum af sitjandi
prestum með dýragrimur. Skálin er 16 sm
há og er frá 950 — 1200, varðveitt á safni í
Mexíkó.
Rústir Labná hallarinnar á Yucatan-
skaganum í Mexíkó. Þar hefur varðveitzt
byggingarlist Mayanna frá fyrri hluta
hnignunartimabilsins frá 950 — 1200.
nota, svipar til bronzlistar Kín-
verja. I báðum tilvikum er hrúgað
saman alls konar táknum og
formum, sem alls ekkert virðast
eiga sameiginlegt. Þar er blandað
saman rúnaletri, óhóflegri skreyti-
list og ruglingslegum táknmyndum
Iguða og presta. En á tímavörðunum
kveður við svolítið annan tón, þar
sem listamennirnir verða fyrir
áhrifum af raunveruleikanum. Og
hvert borgríki hefur sinn sérstaka
stíl í byggingalist og skreytilist.
Höfuðborgin Tikal (Guatemala)
hefur á sér svip strangleikans.
Pýramídar hennar eru yfir 70
Imetrar á hæð, og gera ekki aðrar
borgir betur. Borgin Palenque
(Mexíkó) ber aftur á móti svip
barokklistar. Borgirnar a Yucatan-
skaganum trá siðari hluta blóma-
skeiðis Mayanna og á hnignunar-
tímabilinu geta naumast flokkast
undir neina sérstaka stefnu i
bygginga - og skreytilist. Það rýrir
ekki fegurðargildi þeirra, en þær
hafa á sér véraldlegri svip heldur
en menningarmiðstöðvarnar inni í
landinu, sem voru alls ráðandi á
blómaskeiðinu, en frumskógurinn
hefur nú gleypt.
Litlu leirmyndirnar, sem þjónuðu
sem grafarfórnir, eiga uppruna
sinn á eynni Jaina við Yucatan-
skagann. Þær gefa margt til kynna
um hina fornu Maya og konur
þeirra. Þessar litlu haglega út-
Skornu styttur veita upplýsingar um
klæðaburð og f egurðarsmekk
þessara tíma. Þær sýna hið eilífa
mannlega umhugsunarefni um
gamla manninn og ungu konuna og
bregða Ijósi á margar löngu
gleymdar goðsagnir.
Byggingalist Mayanna, djarf-
lega útfærðar lágmyndir, tíma-
vörðurnar og litlu Jainastytturnar
— aðeins örfáir sentimetrar a hæð
— þetta er Mayamenningin.
8 VIKAN 43. TBL.