Vikan - 24.10.1974, Síða 27

MA HEFUROU
jIU AF AÐ SKRIFA?
Gréta
Sigfúsdóttir
Þessari spurningu er erfitt aö
svara. Yfirleitt skrifar maöur af
einhverri innri þörf, án þess aö
gera sér ljóst, i hverju hún er
fólgin. Ég held, aö sköpunargleöi
komi þar einna helst viö sögu.
Hvaö bökum minum viövfkur,
þá finnst mér erfitt aö gera upp á
milli þeirra — þær hafa undan-
tekningalaust oröiö til á sama
hátt og aö ofan getur. Þó má vera,
aö „I skugga jaröar” hafi sér-
stöbu, vegna þess aö sagan var
tilraun aö visindalegri þjóöfé-
lagsádeilu, sem tók hug minn all-
an,
Jón Dan
Mesta ánægju hef ég haft af þvi
aö skrifa sföustu bók mfna ,,At-
buröina á Stapa”, eri samantekt
hennar er mér nú I fersku minni
sem sterkur vfmugjafi. Til þess
áö fullyröing þessi veröi auöskilin
vil ég f upphafi máls vekja athygli
á þvi, aö allur skáldskapur er
andlegur vfmugjafi, sem verkar
bæöi á veitanda og neytanda, þaö
er aö segja á höfund og lesanda.
Þetta hefur mönnum ekki veriö
eins ljóst og sú staöreynd, aö tón-
list er vfmugjafi. Þaö vissi Plató,
og vel má sjá það á popphljóm-
leikum nú á timum, þegar áheyr-
endur sleppa sér i nautnavimu.
Lika er allur skáldskapur ávana-
efni, og sækist neytandinn eftir
þeirri tegund skáldskapar, sem
hann hefur variiö sig á, t.d. glæpa-
söguna eða vlsindasöguna eöa
ævisöguna, og má þá jafna góöum
skáldskap viö klassik I tónlist, en
afþreyingarskrifum viö dægur-
lög.
En veitandinn veröur, eins og
áöur er aö vikið, líka háöur slnu
ávanaefni. Hann á erfitt meö aö
skipta um skáldskaparform. Að
sjálfsögöu þýöir það ekki, aö hann
sé lakari höfundur en hinn, sem
veöur úr prósa f bundið mál og
þaöan f leikritun. Hann er einung-
is háöari slnu ávanaefni. Oft tekzt
sllkum höfundi að miöla sterkum
áhrifum til lesenda, hann er alltaf
aö skrifa sömu söguna upp aftur
og aftur og nær aö lokum ótrú-
legri fullkomnun. A hinn bóginn
þekkjum viö dæmi þess, aö
skáldsagnahöfundur taki allt I
einu Upp á þvl aö skrifa leikrit, og
viti menn, hann hættir ekki,
heldur skrifar mörg I lotu. Hiö
slöara ávanaefni hefur þá náö
varanlegum tökum 'á höfundi.
.Llka getur vlmuleit höfundar ver-
iö fólgin I einmitt þvi aö skipta oft
um viðfangsefni, þá er vimugjaf-
inn alltaf ferskur, og má finna
hliöstæöur I hættulegum ávana-
efnum fyrir likamann.
Vitaö er, að hópur manna leitar
sér andlegrar vlmu I þvl, sem
nefnt hefur verið hugleiðsla.
Ahrif góðrar bókar er vellíöan,
ekki ólik hugleiösluáhrifum. Mis-
munurinn á andlegri og llkam-
legri vlmu er sá, að andlega vlm-
an, sem lestur t.d. „Atburöanna”
veldur, leiðir ekki af sér timbur-
menn, heldur skerpir hún sálar-
gáfur, næmi og meöfæddan góö-
vilja. Og eftir því sem skáldskap-
urinn er betri, þeim mun dýpri og
varanlegri veröa áhrifin.
Sögu eins og „Atburöina” á
ekki aö lesa á hlaupum. Agæt
aðferö, þó ekki sé hún sú eina
rétta, er aö liggja yfir henni eina
helgi. Bezt er aö byrja á léttri
máltlö á föstudagskvöldi, ekki
mikiö kjöt og alls ekki steikt I
feiti.heldur meira af fiski,.gjarna
brauö eöa grænmeti og ávexti.
Nauösynlegt er aö geta legiö viö
lesturinn, og á þá aö byrja á þvl
aö halda bókinni I vinstri hendi,
en þegar flett er viö og komiö yfir
á vinstri slöu næstu opnu, skal
halda bókinni I hægri hendi. Ætti
lesandi aö geta hlegiö ööru hverju
eöa aö minnsta kosti brosað, og er
þá gott, aö hann aövari heima-_
fólk, svo þvl veröi ekki bilt viö aö
koma aö honum liggjandi með
bros á vör eins og bhjwni. Ekki er
ráölegt aö vaka lengi frameftir. A
laugardagsmorgni má gjarnan
sinna erindum og fara I göngu-
ferö, en sagan býr I undirvitund-
inni og á nú aö fara aö skjóta upp
■kollinum ööru hverju. Eftir
hádegi leggur maöur sig aftur
og byrjar lesturinn og dottar
brosandi á milli, og er svefninn
öruggt merki um vellíðan en
ekki leiöindi (eins og ef um reyf-
ara væri aö ræöa). Gott er aö.
drekka mjólk eöa hreinan
aldinsafa en forðast kaffi
eöa aöra æsandi drykki. Einn-
ig er þægilegt aö narta I
haröfisk, bitafisk, súran hval eöa
góöa sfld úr ediksblöndu, (sem
varla fæst hér I búöum. Þegar aö
þvl kemur, aö bókin veröi þýdd á
erlendar tungur, skal ég koma
meöborðseðilhandahverri þjóö).
ööru hverju er gott aö láta sig
falla I hugleiöslu, en á þessu stigi
er þaö auövelt meö þvl ab hugsa
einungis um þaö, hve góö bók
„Atburöirnir” séu. Um kvöldiö
má horfa á sjónvarp eöa hlusta á
hljóövarp, en nú er sagan örugg-
lega búin aö ná þaö góöu tangar-
haldi á lesandanum, aö hann
hlakkar til aö hef ja lesturinn á ný.
Eftir sjónvarpstöf eöa hljóö-
varps- baöar hann sig I rólegheit-
um, fer upp I og les frameftir, en
gæta ber þess aö halda ekki vöku
fyrir maka sinum meö bvf aö lesa
upphátt eöa hlæja. Aö morgní
sunnudags les hann blöðin og
byrjar ekki lestur bókarinnar
fyrr en hálf ellefu eöa svo og
heldur áfram eftir hádegi, þar til
sögunni er lokið. Þá er hann búinn
aö vera I andlegri vlmu I einn til ▲
tvo sólarhringi og býr að henni
alla ævi og hugsar ávallt meö Æ
sælutilfinningu til „Atburöanna”. f
43. TBL. VIKAN 27
Á