Vikan - 20.10.1983, Blaðsíða 19

60) hafi þá verið komnir á barn-
eignaaldur. Fjölskyldustærðin fer
minnkandi frá kynslóð til kyn-
slóðar. Með tilkomu getnaðar-
varna getur fólk skipulagt barn-
eignir sínar eftir eigin óskum og
það hefur ekki aðeins haft í för
með sér fækkun barneigna heldur
og að fjöldi þeirra sem frestar
barneignum langt fram á þrítugs-
aldurinn eða lengur fer vaxandi.
Fólk ber við ástæðum svo sem að
vilja treysta sambandið áður en
stofnað er til barneigna, ljúka
námi, bæta efnahaginn, skoöa
heiminn, kynnast lífinu og svo
framvegis. Allt ber þetta vott um
mikla skynsemi og fyrirhyggju
hinna ungu en endurspeglar jafn-
framt það viðhorf sem ríkjandi er
í þjóöfélaginu, að barneignir og
böm séu til byrði, þau hefti frelsið
og þeim fylgi kostnaður, fyrirhöfn
og ábyrgð sem öllum er ekki jafn-
auðvelt að axla án stuðnings
heildarinnar.
Að ala önn fyrir afkvæminu og
koma því á legg er grundvallar-
markmiö í ríki náttúrunnar. Allt
líf snýst um að halda sér við.
Öfgarnar í ríki mannanna — þar
sem viðkoman er svo ör sums
staðar að afkvæmin eiga litla
möguleika á að halda lífi og ann-
ars staðar er börnum skipulega
fórnað fyrir gróðahyggju og efna-
leg gæöi — eru í engu samræmi
við náttúrlega þróun. Það hlýtur
að teljast merki um vissa úr-
kynjun samfélags þegar málum
er svo komið að fólki fer fækkandi
vegna þess að einstaklingamir
hafa skapað sér samfélag þar sem
börn eru óæskileg.
Það vekur manni óhug að heyra
frásögur af því hvemig f jölskyldu-
stærðin er skipulögö til hins ýtr-
asta samkvæmt fyrirfram ákveð-
inni áætlun í vel bjargálna fjöl-
skyldum iðnríkjanna. Verði kona
barnshafandi utan áætlunar fara
foreldrarnir umsvifalaust fram á
fóstureyðingu. Nýtt bam þýðir
röskun á hag heimilisins, það
minnkar tekjumöguleikana, fjöl-
skyldan þarf stærra húsnæði, hún
þarf ef til vill aðeins aö fóma
sumarleyfisferðalaginu þetta áriö
en fyrst og fremst þarf nýja
barnið umönnun sem einhver
verður að vera tilbúinn að veita
því. Það verður aö vera velkomið,
ekki aðeins í fjölskylduna heldur í
samf élagið sem heild.
Það er alrangt að einblína á
„fjárhagsleg óþægindi” sem það
hefur í för með sér fyrir heimili að
nýtt barn kemur í heiminn sem
ástæðu fækkandi barneigna.
Málin eru flóknari en svo.
Ástæðurnar felast í þeim sam-
félagsháttum sem einstaklingarn-
ir hafa búið sér. I því samfélagi
ríkja sjónarmið sem engan
veginn samræmast þörfum bama
og þeir menn sem þar ráða hafa
lítinn skilning á þeim.
Þótt atvinnu- og þjóðfélagshætt-
ir hafi gjörbreyst hér á landi á
undanförnum árum og áratugum
hefur lítið verið gert af opinberri
hálfu til að bregðast við vandan-
um sem fylgt hefur í kjölfarið.
Hvað varðar gæslumál lítur hið
opinbera enn á börn sem einkamál
foreldra sinna. Ennþá heyrast
raddir um að mæður eigi sjálfar
að vera heima og gæta barna
sinna. Þá er horft með söknuð í
huga til þeirra sæludaga þegar
allar mæður voru heimavinnandi
húsmæður og bömin gátu leikiö
sér frjáls og örugg heima eða í ná-
grenni heimilisins. Mamma var
alltaf með augun hjá sér og tilbúin
ef á þurfti aö halda. En hversu
mjög sem menn gráta þessa sælu-
tíma, sem reyndar voru ekki jafn-
sælir fyrir alla, verður ekki snúið
til baka. Ef allar mæður tækju upp
á því einn daginn að mæta ekki til
vinnu og vera í stað þess heima
hjá börnum sínum er hætt við að
atvinnulífið lamaðist að meira eða
minna leyti. Samfélagið þarfnast
vinnuafls foreldranna og verður
því einnig að sjá börnunum fyrir
gæslu á meðan.
Fæðingarorlof mæðra er stutt.
Dagheimilisplássum hefur hlut-
fallslega lítið sem ekkert fjölgað
og það er enn órafjarlægur
draumur að nægt dagvistarrými
verði til fyrir öll börn. Von
jafnréttissinnaðra um að foreldr-
ar muni geta skipt með sér úti-
vinnu án þess að margfalda vinnu-
álagið hefur ekki ræst. Aðeins
einstæðir foreldrar og námsmenn
eiga enn sem fyrr rétt á plássi
fyrir börn sín á opinberum dag-
vistarstofnunum og þorri foreldra
leysir gæslumálin með bráða-
birgöalausnum eöa börnin eru
hreinlega sett á guð og gaddinn
með lykil um hálsinn.
Svar ráðamanna er ævinlega á
þá leið að sveitarfélögin hafi ekki
efni á að byggja fleiri dagvistar-
rými. Hér er þó alls ekki spuming
um að hafa efni á eða ekki heldur í
hvað á að verja sameiginlegum
fjármunum. Það er rétt eins hægt
að segja aö við höfum ekki efni á
að reka heilbrigðisþjónustuna eða
skólakerfið og þjóðfélag sem ekki
hefur efni á að búa vel aö börnum
sínum er aumlega statt.
Það eru áreiðanlega ekki marg-
ir tilbúnir að viðurkenna að börn
séu óvelkomin í þjóðfélagi okkar.
Bamsfæðing er þrátt fyrir allt
einn merkilegasti viðburður í ævi
hverra foreldra og ættingjar og
vinir samgleðjast sem mest þeir
mega. Aöbúnaður mæðra og
nýbura á fæðingarstofnunum er
allur til fyrirmyndar, svo og heil-
brigöiseftirlit með ungbörnum. Af
iöandi barnakösinni á leiksvæöum
úthverfanna (sem þó eru fremur
fátæklega búin leiktækjum) er
ekki annað að sjá en aðbúnaður
bama sé eins og best verði á kosið,
þó annar grunur læðist að manni
þegar maður sér lyklabörnin berj-
ast heim úr skólanum í vetrar-
veðrum í lífshættulegri umferð-
inni eða hlustar á móður sem
hefur rétt einu sinni enn misst
pláss hjá dagmömmu eða verður
vitni aö samviskubiti annarrar
yfir að þurfa stöðugt að þeyta litla
krílinu sínu úr einum staðnum í
annan.
Islenska þjóðfélagið er meðal
þeirra efnuðustu í heiminum.
Vinnusamir þegnamir hafa
uppskorið vel af efnalegum
gæðum en misvel þó. Aukin
velmegun hefur ekki skilað sér
sem skyldi í bættum uppeldis-
skilyrðum barna. Heilbrigðis-
ástand þeirra er með besta móti
og sjálfsagt hefur leikfangaeign
ungviðisins aldrei verið meiri og
betri. Það hrekkur þó skammt ef
samfélagið getur ekki tryggt
börnunum öruggt rúm í tilver-
unni.
42. tbl. Vikan 19