Vikan - 10.12.1987, Síða 30

Mannfjölgunar sprengingin
Það tók manninn 10.000 ár
að fjölga sér í einn milljarð á
jörðinni. Því marki var náð í
upphafi nítjándu aldarinnar.
Það tók aðeins 100 ár í við-
bót að ná 2ja milljarða mark-
inu. Þremur milljörðum var
náð 1960 og fjórum milljörð-
um 1974. Og einhvern tíman
á þessu ári varð fjöldi manna
á jörðinni fimm milljarðar.
Það faeðast 220.000 börn á
hverjum degi. 80 milljónir á
hverju ári og sérfræðingar segja
að innan einnar aldar héðan í Érá
munum við verða 10 milljarðar
talsins.
Ef borinn er saman mann-
fjölgunin í iðnþróunarríkjunum
og þróunarlöndunum kemur
skarpur mismunur í ljós. Mann-
fjöldinn í iðnþróunarlöndunum
náði einum milljarði 1965 en
síðan þá hefur vart verið um
frekari fjölgun að ræða og mjög
ósennilegt þykir að mannfjöld-
inn í þessum löndum nái
nokkru sinni tveimur milljörð-
um. í þróunarlöndunum hefur
mannfjöldinn aftur á móti tvö-
faldast frá árinu 1965. Á því ári
lifði um þriðjungur mannkyns-
ins í iðnþróunarlöndunum en
árið 2025 mun þetta hlutfall
verða komið niður í einn sjötta
eða um 17%. í dag munu 65 af
hverjum 100 börnum feðast I
fátækari löndunum.
Mannfjöldinn í Evrópu náði
hálfum milljarði árið 1950. í
Affíku náðist þessi tala ekki fyrr
en árið 1982. En fyrir árið 2008
mun mannfjöldi Afríku senni-
lega verða einn milljarður, tala
sem líklega næst aldrei í Evrópu.
Afleiðingar
sprengingarinnar
Á pappírnum er feðumagn
það sem framleitt er nægjanlegt
fyrir þann mannfjölda sem nú er
til staðar á jörðinni. En það er
ekki hægt að dreifa þessum mat-
vælum á þann hátt að allir fai
nóg. World Bank áætlar að um
730 milljón manns þjáist nú af
næringarskorti.
Þetta er ekki vegna þess að
matvæli hrúgist upp í iðnþróun-
arlöndunum. Gríðarmiklar mat-
arbirgðir eru einnig til í Þriðja
heiminum. Það er ekki mögu-
30 VIKAN
legt að framleiða matvælin á
þeim stöðum sem þeirra er
þörf. Eitt af meginvandamálun-
um er að öll þróunarmál verða að
engu vegna mannfjöldaspreng-
ingarinnar. Sem dæmi má nefha
að á síðustu 10 árum hefur mat-
vælaffamleiðsla í Afríku aukist
um 20% en vegna mannfjölgun-
arinnar þar hafa matvæli á hvern
íbúa minnkað að meðaltali um
11%. Eftir 13 ár munu 29 lönd í
Affíku ekki geta séð öllum íbú-
um sínum fyrir mat.
Til viðbótar þessu kemur
annað vandamál sem eykst
hröðum skrefum og það er
fólksflóttinn til borganna í
Þriðja heiminum. Við lok þess-
arar aldar munu íbúar í borg-
um í Afríku verða orðnir fimm-
falt fleiri en þeir eru í dag. Á
þeim tíma munu 60 borgir í álf-
unni hafa meir en milljón íbúa
en fyrir 30 árum hafði aðeins
ein borg þann fjölda, Kaíró.
Þetta sama vandamál mun hrjá
latneska hluta Ameríku svo og
Asíu.
Áhrifin á umhverfismál sem
fylgja í kjölfar þessa mun verða
gífurleg. Sem dæmi má taka að
lönd í Þriðja heiminum planta
10 til 20 sinnum ferri trjám en
þau eyða. Mest af þessum við er
brennt, það er hann hverfur að
eilífu. Þetta þýðir að mannfjölg-
unarsprenginin mun leiða til
mikils orkuskorts. Að auki
munu dýr og plöntur hverfa af
yfirborði jarðar, um 100 teg-
undir á dag eftir árið 2000.
Hvað er til ráða?
Orsakir mannfjölgunar-
sprengingarinnar eru óumdeil-
anlegar. Bætt heilbrigðisþjón-
usta og aukið næringargildi
feðu hafa leitt til minnkunar
barnadauða og lengingar á með-
alævi fólks. í Þriðja heiminum
er þetta þannig: Árið 1958 voru
meðalævilíkur 44.2 ár og barna-
dauðinn var 172 af hverjum
1000. Árið 1990 munu samsvar-
andi tölur verða 61.2 ár og 68 af
hverjum 1000. En sama árangri
hefur ekki verið náð í getnaðar-
vörnum.
Það er einnig óumdeildanlegt
að getnaðarvarnir fara saman
með menntun og félagslegri
þróun. Fyrir 150 árum var Evr-
ópa á sama stigi og Afríka í dag.
Fólk vildi eignast eins mörg
börn og mögulegt var, af félags-
legum ástæðum: Börnin voru
trygging fyrir firamtíð fjölskyld-
unnar og þjóðfélagsins í heild.
Þegar þessar aðstæður breytt-
ust fór fólkinu fekkandi. Kenn-
ingar þróunarhjálpar í dag
ganga út frá því að þetta muni
gerast allsstaðar.
En tímapressan í dag er mun
meiri en hún var fyrir um öld
síðan. Framangreind þróun
gerðist ekki á einum degi. í dag
þurfum við snarpa þróun, hún
má ekki taka lengri tíma en ein
kynslóðaskipti.
Við stöndum frammi fýrir nær
óleysanlegu vandamáli. Eigum
við að hjálpa fólkinu í dag? Eða
er megin ábyrgð okkar við kyn-
slóðir framtíðarinnar? En kyn-
slóðir framtíðarinnar eru fjar-
lægar okkur, við greinum aðeins
vandamálið í dag. Við höfum
skyldum að gegna gagnvart
meðbræðrum okkar. Þetta þýðir
að við verðum að reyna að sam-
ræma þessi tvö sjónarmið.
Það er ekki hvað síst mikil-
vægt að við bendum viðkom-
andi stjómvöldum í þróunar-
löndunum á afleiðingar þess að
láta mannfjölgunarsprenginguna
halda áffam óhetta og aö veita
þeim jafiiffamt meiri hjálp við
að dempa hana. —FRI.
(Byggt á grein Peter Sager,
ritstjóra Sviss Press Review)
Mannfiöldinn í Evrópu náði hálfum
milljarði árið 1950.1 Afríku náðist þessi
tala ekki fyrr en árið 1982. En fyrir árið
2008 mun mannfjöldi Afríku sennilega
verða milljarður....