Vikan - 27.04.1939, Blaðsíða 8

8
VIK AN
Nr. 17, 1939
Betri veröld —
og meira smjör.
Fimm mínútur í Smjörlíkisgerðinni.
Mörg voru vonsvik þess fólks, sem
áður flutti úr dreifbýli sveitanna,
og hugði að höndla hamingjuna á
grárri mölinni eins og það var nefnt. En
tvennt mun það þó hafa verið, sem flestir
fundu sárast til: mjólkurleysið og feit-
metisskorturinn. Ýmsum hafði sézt yfir
þá staðreynd, að mjólkurdropinn úr einni
kú er margra peninga virði, og þeir fundu
nú sárt til þess að þurfa að borða þurrt
brauð með svörtu kaffi, enda talað um
það sem ímynd örbirgðar og allsleysis.
Nú heyrist að vísu margt rætt um örbirgð
og atvinnuleysi, og víst er um það, að
margir búa að smáu, en skrafið um þurra
brauðið og svarta kaffið er að mestu fallið
úr sögunni.
Þetta á allt sína þjóðfélagslegu orsakir.
Meðan kauptúnin og bæirnir byggðust sem
örast, var allri framleiðslu landsmanna
beint út úr landinu, iðnaður var enginn í
landinu og innanlandsmarkaðurinn lítill,
nema bein vöruskipti bænda og sjómanna.
En með aukinni ræktun til sjávar og
sveita, og bættum samgöngum, hófst
mjólkursalan til kaupstaðanna, en þó hélt
lýsisbræðingurinn og tólgin enn velli.
Það fyrsta, sem gert var hér á landi til
að bæta úr feitmetisskortinum, var stofn-
un smjörlíkisgerðarinnar Smári, sem Gísli
Guðmundsson gerlafræðingur kom á stofn
Gísli Guðmundsson
gerlafræðingur.
í húsakynnum Sláturfé-
lags Suðurlands, vetur-
inn 1919. Hóf hann
smjörlíkisframleiðslu
sína með vélum, er hann hafði keypt
notaðar, og hafði þrjá menn í vinnu.
Smjörlíki það, er hann framleiddi, nefndi
hann Smára-Smjörlíki, og hlaut það þegar
Þórhallur Ólafsson
fyrsti smjörlíkisgerðarmaður.
í stað miklar vinsældir. Brátt fór svo, að
hann gat ekki fullnægt eftirspurninni. Árið
eftir reisti verksmiðjan því hús við Veg-
húsastíg 5. Voru þau húsakynni svo við
Smjörlíkisvélarnar.
vöxt, að verksmiðjan starfar þar enn,
þrátt fyrir margfaldaðan vinnuhraða og
auknar og endurbættar vélar, er nægja til
að framleiða allt smjörlíki, sem Islendigar
þurfa, og tvisvar sinnum það.
Allir hafa séð smjörlíki og vita, hvernig
það lítur út. En ef við árla morguns stæð-
um niðri við Veghúsastíg og sæjum gaml-
an vörubíl afferma þar tunnur, dúnka og
kassa, reyrt gjörðum og spöngum og sett
öllum þeim vegsumerkjum, er einkenna
vörur, sem hafa farið land úr landi og
lengi legið í pakkhúsum, þá myndi okkur
sízt gruna, að þetta væri svo til eitt og
hið sama og litlu, formföstu smjörlíkis-
stykkin, sem yfirgnæfa í hillum næstu mat-
vörubúðar. Við myndum ef til vill álíta,
að tunnurnar hefðu inni að halda græn-
sápu eða lýsi, og við myndum fylgja þeim
eftir með augunum, sjá þær hverfa inn um
stafnglugga, upp undir risi á gömlu húsi,
í þeirri von og vissu, að þar væri sápu-
Framh. á bls. 22.
Frystivélasalurinn.