Vikan - 29.06.1939, Blaðsíða 5

1
Nr. 26, 1939
VIKAN
5
Fram úr Vestfjarðahálendinu gengur
nes eitt fram í Kerlingarfjörð í
Barðastrandarsýslu. Það heitir Litla-
nes og klýfur innri hluta Kerlingarf jarðar
í tvo smáfirði — Kjálkafjörð og Mjóa-
fjörð. Kjálkafjörður liggur vestanvert
við nesið, en Mjóifjörður að austan. I
Kjálkafirði bjó Þorbjörn kjálki, sá sem
Víga-Glúmur drap forðum með berserkj-
um sínum. — Og þó Litlanes sé ekki stórt,
borið saman við hina stóru skaga beggja
megin við það, Skálmarnesið og Hjarðar-
nesið, nýtur það sín þó vel í þyrpingu f jall-
anna fyrir botni Breiðaf jarðar, því að það
er hátt og vel á sig komið um allan vöxt.
Tveir bæir eru á nesinu — og hafa víst
aldrei verið fleiri, — Kirkjuból og Litla-
nes. Kirkjuból er austanvert á nesinu, og
stórt, en slétt að mestu og girt vírneti og
gaddavír, þar sem standbergið ekki skýlir.
— Túnið er ekki stórt, segir Júlíus
bóndi, og getur aldrei orðið. Grjótið
er allsstaðar. En minna var það þó og
verra, þegar ég kom hér, fyrir 18 árum.
Þá var ekki nokkur blettur sléttur í því,
og þar, sem ekki voru þúfurnar og stór-
grýtið, voru tóttarbrot og safnhaugaleifar.
Þá fengust af túninu í góðu grasári 30
hestar, en nú fást hér alltaf 100 hestar af
töðu.
— Eru ekki litlar útengjaslægjur hér,
spyr ég, því að mér sýnist ærið hrjóstrugt
kring um túnið. Júlíus kveður svo vera,
og segir, að með mikilli nýtni megi skrapa
saman 80—100 hesta af allgóðu útheyi
innan um skógarkjarrið, inn um allan
Hér er bara eftirlitsstöð. Þeim, sem réðu
fyrir símalagningunni hér, hefir víst ekki
þótt staðnum hæfa fullkomnara samband.
En stórum er betra að hafa þetta en ekki
neitt. — Þeim mundi bregða við, refa-
bændum á Nesinu, ef síminn væri tekinn
héðan.
— En þrátt fyrir þetta hrjóstruga land
sem hér er, og litlu slægjur, hefirðu þó
allgott bú, fallegar og vænar kindur?
— Já, kindurnar eru nú eina bjargræðið
hér, því að stórgripaeignin er lítil, kýrin
er ein og hrossin jafnmörg. Það er
beitargott hérna inn með firðinum og lengi
snöp framan í nesinu, og svo er fjaran,
ef ekki eru mikil frost. Heyin eru líka góð.
Júlíus botnar búskaparspjallið með þess-
um stökum:
I LITLANESI Eftir Bergsvein Skúlason.
kemur ekki við þessa sögu, því að nú er
ég í Litlanesi, litast þar um og skeggræði
við bóndann og heimamenn hans. —
Tröllslegt umhverfi og sérkennilegt
virðist mér vera í Litlanesi, þótt fagurt
sé útsýnið út um Breiðafjörð og vestur
til Barðastrandar. Undirlendið er lítið, svo
sem víðar í nágrenninu. Bærinn stendur á
klettasillu eða hjallarana skammt upp frá
sjónum á vestanverðu nesinu, og sýnist
þar örðugt til allrar ræktunar. Og rétt upp r
frá bænum rís fjallið snarbratt, mörg
hundruð feta hátt, gróðurlaust, ógnandi
og ókleift víðast. Og þarna í fjallsegginni
standa þeir félagarnir — Hangur og
Krukkur, — sem sú þjóðtrú fylgir, að þeg-
ar þrenn hjón eigi heima í Litlanesi sam-
tímis, þá steypist þeir yfir bæinn. Hvílíkt
tilhlakk!! — En skýlt er í Litlanesi í norð-
anáttinni. Fram úr fjallinu og með fram
túninu að austan gengur hamrabelti —
tröllahlað, — sem skýlir túninu og bænum
fyrir austnorðan næðingunum, sem þær
stallsysturnar, Gláma og Þingmannaheiði,
eru svo ósparar á að senda fram um þetta
hrjóstruga nes. —
— Bóndinn í Litlanesi heitir Júlíus Sig-
urðsson, gamall nágranni minn úr eyjun-
um. Hann tekur mér með kostum og kynj-
um, eins og öllum, sem að hans garði ber.
Hann er glaður og skemmtinn og lætur
f júka í kveðlingum, en ekki get ég goldið
í sömu mynt, því að „skáld er ég ei“. En
margt er skrafað.
Júlíus kastar fram vísum og kveðling-
um við öll möguleg og ómöguleg tækifæri,
því að hann er fljótur að ríma. Þetta er
úr Einbúavísum Júlíusar:
Ég sé það fyrst núna, hvað einbúi á,
— ekki er það glæsileg staða.
Himinn er dimmur, hríðin stutt frá,
hálfþurrkuð rigna má taða.
Talið berst að búskapnum. Túnið er ekki
fjörð, en vegurinn heim er svo illur, að
ekki er hægt að reiða heyband heim
nema um fjöru, og það er seinlegt. Við
höfum flutt þetta mest á bátnum mínum,
segir Júlíus, — og það er líka seinlegt, ef
á móti blæs, því að liðið er lítið. — Ég og
Jónsi, húskarl minn, höfum damlað mest
við þetta tveir, og svo Varði minn núna
síðustu árin. En nú er ég búinn að fá mér
mótorbát, og ætti þetta þá allt að ganga
betur. — Bara að vélin svíki mig ekki.
Hún er stundum óþæg að fara í gang, og
Jónsi, sem er fyrsti vélstjóri, segir, að hún
ðé bezt á þurru landi:
Það er ekkert þægðarskinn,
þessi vélarfjandi.
Hún er alveg útmetin
uppi á þurru landi.
— Nágrannarnir hafa oft hjálpað mér
um slægjur, segir Júlíus. — Bæði Sigurður
Pálsson á Auðshaugi og Þórður í Firði, en
þann heyskap verð ég að sækja á bát yfir
firðina til beggja handa.
— Litlanes er eins og eyja, hvað alla
aðdrætti snertir, en það vantar bara
hlunnindin.
— Er ekki varp í hólmunum hérna í
fjörunni, eða kópar við skerin? spyr ég.
— Einn til tveir kópar, þegar bezt læt-
ur, og þetta 30 kollur í hólmunum, hálft,
mest eitt kg. af dún. Skerin eru ekki\ til
annars en að drepa fyrir mér féð. Síðan ég
kom hingað, hefi ég misst 66 kindur í sjó-
inn, og er þó reynt að gæta þeirra eftir
föngum, vetur, sumar vor og haust.
— Á sumrin líka?
— Já, engu síður á sumrin. Allt sum-
arið um stórstraumana verður að gæta
fjörunnar. — Það er þungur skattur ofan
á allt annað, og þær eru margar frátafirnar
um sláttinn í Litlanesi. — Og svo er það
síminn, ekki gætir hann sín sjálfur, því
að ekki er hægt að hringja Litlanes upp.
Litlanes er lélegt kot,
lítið á því græði.
Enginn teljast á því not
utan beitargæði.
Hér eru engjar ónýtar,
allar í grjóti og leirrunnar,
virðast illa véltækar,
víða fremur þurrlendar.
Enginn kemur svo að Litlanesi, að hann
hafi ekki tal af Jóni Thorberg Guðmunds-
syni, húskarli Júlíusar. Hann er orðhepp-
inn og gamansamur engu síður en hús-
bóndinn, þó ekki sé hann skáld. En sitt
hvað lætur hann f júka mönnum til gamans
og er hvergi myrkur í máli.
Jón Thorberg er fæddur og uppalinn í
Múlasveit. Guðmundur faðir hans bjó all-
lengi í Seli inn í Kerlingarfirði. Þar er nú
allt löngu komið í eyði, en landkostir voru
í firðinum, segir Jón, og 500 hesta slægja,
en feikna vetrarhart. — Þar sló ég 40
hesta á dag í Gorminum — á báðum fót-
unum. — I firðinum er ekki búandi, segir
gamli maðurinn, enda er nú ekki að tala
um að heyja lengur á engjum. Allt kom-
ið í órækt og hrís, síðan menn hættu að
nenna að sækja heyskap út fyrir túngarð-
inn. Allir hættir að nota beit, og féð orðið
heilsulaust af því að éta skítinn úr sjálfu
sér. — Bölvuð forsmán!
Jón varð fyrir því óláni á bezta aldri,
að fá svo illkynjað fótarmein, að taka varð
af honum fótinn. Það gerði Guðmundur
próf. Magnússon, og fær Jón honum aldrei
fullþakkaða þá hjálp. Síðan störslar Jón
við tréfót og staf, og sér honum enginn
bregða. Hann gengur að allri vinnu á sjó
og landi með því harðfengi, að margir
heilfættir mættu þykjast meiri menn af
slíkri framgöngu við verk.
Jón á einn hest og nokkrar kindur, sem
hann lifir af, og honum er afar illa við
Pramh. á bls. 11.