Vikan - 04.04.1940, Side 5

VIKAN, nr. 14, 1940
5
Um fctgran fjörð.
Efcói Jók H Qubmu^cLssovi.
Landslagi er þannig háttað víða á
Vestfjörðum, að erfiðara er að ferð-
ast þar en annars staðar á landinu,
akvegir fáir og stuttir og ekki í sambandi
hver við annan. Sjórinn er aðal samgöngu-
leiðin. En fagurt er þar í fjörðum og á
f jöllum uppi og trúlegt, að þangað muni
margur leggja leið sína, til hressingar og
fróðleiks, þegar þessi sérkennilegi lands-
hluti er kominn í samband við þjóðvegina
að sunnan og norðan.
Leiðin frá Isaf jarðarkaupstað til Önund-
arfjarðar liggur eftir Dagverðardal á
Breiðadalsheiði. Á kafla, í Skógarbrekk-
um, er einn óskemmtilegasti bílvegur, sem
ég hefi farið. Beygjur voru svo slæmar á
veginum, að á nokkrum stöðum varð
áætlunarbíllinn að nema staðar og fara
síðan aftur á bak til þess að komast fyrir
horn. Vegurinn er svo tæpur í fjallshlíð-
inni, að engu má þar muna, en hátt og
bratt niður. Ef bíll ylti þar, er lítill vafi
á því, að allir, sem í honum væri, mundu
fara beint inn í eilífðina, í staðinn fyrir
Önundarfjörðinn. Á einum stað hafði orðið
að moka braut gegnum stóran skafl og þó
var þetta í júlímánuði.
Landnáma segir, að Önundur Víkings-
son hafi numið Önundarfjörð og búið á
Eyri (þ. e. Flateyri). Þar er ekki meira
sagt frá honum. En í „Vestfirzkum sögn-
um“ er talað um gamla skinnbók, sem til
hafi verið fram á síðustu tíma, þar sem
skráð var saga um landnám Önundarf jarð-
ar. Er allítarleg frásögn höfð eftir henni,
en eigi skal hún sögð hér, nema það, ,,að
magurt þótti landnám Önundar".
Ég fór úr bílnum við Kirkjuból í Bjarn-
ardal. Þar býr Guðmundur Ingi Kristjáns-
son, eitt hið bezta ljóðskáld í hópi hinna
yngri manna hér á landi. Hann hefir gefið
út kvæðasafnið ,,Sólstafi“, og velur óvenju-
leg yrkisefni og tekur þau sérkennilegum
tökum. Hann kveður um heyskaparást,
grænkál, fjárhúsilm, salat, hvíta drykkinn
(mjólkina) og hrútana. I „Vornótt" segir
hann:
Ég er öreiginn Guðmundur Ingi.
Ég er önfirzkur bóndason.
Nú sái ég höfrum í mjúka mold
í margfaldrar uppskeru von.
Þó vinn ég ei arðsins vegna,
þá veldi ég aðra leið.
En óræktin hefir hrópað
svo hátt, að mér sveið.
Ég gleðst við alls konar gróður,
við gluggablóm, töðu og lyng.
Guð hefir sent mig að græða
grundimar hér í kring,
að bylta bernskustöðvum
og bæta fornan svörð
og rækta fyrir ríkið,
því að ríkið á þessa jörð.
Komandi kynslóðir njóta
þess kraftar, sem ég á einn.
— Ég er öreiginn Guðmundur Ingi.
Ég er önfirzkur bóndasveinn,
Við Guðmundur Ingi riðum frá Kirkju-
bóli og ætlaði hann að fylgja mér að Höfða
í Dýrafirði. Er það yfir fjall að fara, eins
og víðast milli byggða á Vestfjörðum, en
leiðin er greiðfær eftir því, sem gerist á
þessum slóðum, enda er hægt að komast í
bíl að Gemlufalli, sem er niður við sjóinn
gegnt Þingeyri og ferja þaðan yfir í kaup-
staðinn. Gaman var að ferðast með Guð-
mundi, og við fórum hægt yfir og námum
staðar drykklanga stund í skála einum,
miðja vegu milli Önundarfjarðar og Dýra-
fjarðar, sem ungmennafélagar hafa reist
til þess að koma saman í á veturna, þegar
þeir eru í skíðaferðum.
Svo héldum við niður Gemlufallsdal og
þar sá ég eina fegurstu sjónina á ferðalag-
inu: Til beggja handa við dalinn eru tvö
fell, beint framundan fjörðurinn renni-
sléttur, handan hans kauptúnið Þingeyri
og upp frá því Sandafell, en bak við það
rísa tindar margra fjalla eins og turnar
gamalla riddaraborga. Dásamleg sjón í svo
fögru veðri sem var þetta laugardags-
kvöld.
Á þessum slóðum, í Dýrafirði og um-
hverfi hans, m. a. í Haukadal, inn á milli
f jallanna fögru, gerðist einn átakanlegasti
þáttur Islendingasagna, Gísla saga Súrs-
sonar, frásögnin um útlagann, sem sagt
er, að hafi verið vitur og draumamaður
mikill og berdreyminn og hagari en flestir
menn aðrir, og hafði lengst allra manna í
sekt gengið annar en Grettir Ásmundar-
son. Svo varðist hann vel á síðustu stund-
um lífs síns, að það var „alsagt, að eng-
inn hafi hér frægari vörn veitt verið af
einum manni.“ Það var hér á Gemlufalls-
heiði, sem húskarlar Gísla náðu Vésteini,
fóstbróður hans, og báru honum þau skila-
boð, að hann skyldi ekki koma í það skipti
til Haukadals, en Vésteinn svaraði þeim
þessum orðum: „Mundi ég aftur hafa
horfið, ef þið hefðuð hitt mig fyrr, en nú
falla vötn öll til Dýrafjarðar, og mun ég
þangað ríða.“
Að Höfða komum við klukkan rúmlega
ellefu. Dýri landnámsmaður, sem fjörður-
inn dregur nafn af, bjó að Hálsum, segir
Landnáma, en það er Höfði og er þar
sagt fegurst útsýni frá einum bæ í firðin-
um. enda er það unaðslegt. En Dýri er
talinn heygður í hvilft innst í firðinum og
á þaðan að sjást á þrjá kirkjustaði. Gull-
kistur Dýra eru sagðar grafnar á öðrum
stað, skammt frá haug hans, en lyklarnir
að þeim hanga á Drangatindi, sem er mjög
tígulegur og hár standklettur fremst á
fagurri fjallsegg, milli tveggja hvilfta,
beint upp af Drangabænum. Segir þjóð-
saga, að enginn geti náð lyklum þessum,
nema sá maður, sem frá fæðingu hefir
lifað á kaplamjólk í f jórtán ár.
Á Höfða hitti ég Guðmund Gíslason,
son bóndans, en hann hafði sumarið áður
fengizt við mælingar á Glámu, með Jóni
Eyþórssyni, veðurfræðingi. Ég hafði hugs-
að mér að ganga yfir Glámu og niður í
Mjóafjörð, sem er næst innsti fjörður í
ísafjarðardjúpi. Það er sjaldfarin leið og
engir troðningar eftir að fara og bað ég
því Guðmund Gíslason um að fylgja mér
upp á fjallið, fyrst hann var þar kunnug-
ur. Var hann fús til þess og gisti ég því
á Höfða um nóttina, en Guðmundur Ingi
hélt heim til sín aftur.
Um átta leytið á sunnudagsmorguninn
héldum við Guðmundur af stað og riðum
inn með firðinum, seinfarinn veg, en það
sakaði ekki, því að fagurt er að líta þar
fjörðinn og fjöllin og fuglalífið. Þegar
komið var inn á móts við bæinn Dranga,
flaug örn upp rétt fyrir framan okkur og
var tilkomumikið að sjá þennan stóra
fugl á flugi svona nálægt sér. Hann settist
aftur eftir stutta stund á stein hjá vegin-
um og sat þar meðan við riðum örskammt
frá honum og var engu líkara en hann gæfi
gaum að ferð okkar. Örnin átti hreiður. í
Drangatindi og hafði þá um vorið, þegar
hríð hafði gengið í nokkra daga, hremmt
yfir tíu lömb. Menn vissu ekki til, að slíkt
hefði komið fyrir áður, þau sex eða átta
ár, sem fullvíst var, að fuglinn væri búinn
að eiga hæli á tindinum.
Við fórum fram hjá Valseyri, þar sem
þing var háð á dögum Gísla Súrssonar og
þeir fjórir félagar sórust í fóstbræðralag.
Lýsingin á því er afar merkileg: „Ganga
nú út í eyrarodda, og rista þar upp úr
jörðu jarðarmen, og settu þar undir mála-
spjót, það er maður mátti taka hendi sinni
til geirnagla. Þeir skyldu þar f jórir undir
ganga, Þorgrímur, Gísli, Þorkell og Vé-
steinn, og nú vekja þeir sér blóð og láta
renna saman dreyra sinn í þeirri moldu,
er upp var skorin undan jarðarmeninu, og
hræra saman allt, moldina og blóðið, en
síðan fellu þeir allir á kné og sverja þann
eið, að hverr skal annars hefna sem bróð-
ur síns, og nefna öll goðin í vitni.“
Upp í hlíð, sem við riðum undir, var
kona nokkur árið 1915 að sækja hrís. Hafði
hún kveikt eld í hlóðum og kviknaði í
kjarrinu og varð af bruni mikill, sem stóð
í einn sólarhring, og komu menn þangað
úr nágrenninu til þess að slökkva eldinn,
. og á mótorbátum frá Þingeyri.
Fyrir botni Dýrafjarðar er laglegur
birkiskógur og fagurt um að litast. Þar er
eyðibýlið Botn, en á þann bæ féll snjó-
flóð mikið 7. febrúar 1925, skemmdi hús
og drap fé, og hefir sú jörð verið í eyði
síðan.
Um klukkan ellefu komum við í Núps-
tungu og skildum hestana þar eftir og
Pramh. á bls. 15.