Vikan - 21.01.1943, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 3, 1943
3
Eiga börnin að róða lífsstarfi
sínu? Framh. af forsíðu.
Ég býst við því, að margir ykkar, les-
endur góðir, hafi sömu eða líka sögu að
segja og að þið séuð enn fullvissir um það,
að hefðu foreldrar ykkar eða velunnarar
eða aðstæður leyft ykkur að velja það
starf, sem þið sjálfir kusuð helzt, er þið
voruð 18 ára gamlir, þá munduð þið nú
vera ríkir eða frægir. Sennilega hefðuð þið
ekki orðið það, en þið hafið þó enn leynda
trú á því.
Það er of seint að koma ykkur til hjálp-
ar, en mig langar til að spyrja ykkur einn-
ar spurningar:
Hagið þið ykkur eins gagnvart börnum
ykkar og faðir ykkar gagnvart ykkur?
Eða leyfið þið þeim að velja sjálfum lífs-
starf sitt?
Ég hlustaði einu sinni á húsasmið halda
ræðu í samkvæmi, þar sem mættir voru
margir feður með sonum sínum. Hann
sagði, meðal annars:
Ég átti ágætan föður. Hann veitti okkur
þægindi, góða menntun og hjálp til að
hefja lífsstarf. Hann var trúmaður og
samvizkusamur og við mjög hænd að hon-
um, en hann var nærri búinn að eyðileggja
okkur, þrjá syni sína, með því að vilja
velja lífsstarf okkar í stað þess að láta
okkur sjálfa um það.
Þegar ég var drengur hafði ég mikinn
áhuga á byggingum. Mig langaði til að
eignast verkfæri og byggja hús. Um ferm-
ingaraldur hafði ég sparað saman á annað
hundrað krónur, sem ég hafði unnið mér
inn með sendiferðum og ýmsu öðru. Ég
keypti verkfæri fyrir peningana. Gamall
trésmiður, sem var vinur minn og alltaf
reiðubúinn til að kenna mér, valdi þau með
mér. Pabbi sagði, að lítill drengur hefði
ekkert að gera við svona góð verkfæri og
vildi taka þau og geyma, þangað til ég
yrði nógu stór til að nota þau. En mamma
kom því svo fyrir, að ég fékk að halda
þeim.
Þá bað ég um leyfi til þess að byggja
hús á grundum, sem pabbi átti. Hann leyfði
það, án þess að spyrja nokkurs. Ég leit-
aði ráða hjá trésmiðnum, vini mínum, afl-
aði mér efniviðar, gróf fyrir grunni og
ók grjóti á staðinn.
Ég ætlaði að byggja fjögra herbergja
kofa. Ég var byrjaður á verkinu sunnudag
einn, þegar faðir minn fékk sér göngu út
á grundirnar, og batt enda á þessa vit-
leysu, eins og hann orðaði það. „Ef þú ert
ólmur í vinnu, þá geturðu mjólkað kýrnar
eða hírt hestana. Þú átt að vísu peningana,
en það er skylda mín að koma í veg fyrir,
að bú eyðir þeim ekki í svona heimskupör.“
Faðir minn vildi að ég starfaði við verzl-
un hans og ég gerði það, án nokkurs áhuga.
Þá tók ég að nema lög, mér þvert um geð
og með hálfum huga. En 23 ára gamall
gerði ég uppreisn og lýsti yfir því, að ég
ætlaði að gerast húsasmiður. Faðir minn
var óánægður, en lofaði að hjálpa mér,
þótt hann vissi, að ég væri að gera axar-
skaft.
Ég hóf byggingu smáhúsa á þeim tíma,
þegar efni og vinna var í háu verði. Það
varð kreppa í byggingariðnaðinum, ég tap-
aði allmiklu af peningum pabba, en um-
mælin frá honum: ,,ég sagði þér þetta,“
voru sárari en þessi misheppnaða tilraun.
Ég fór í aðra vinnu og kvæntist og borg-
aði föður mínum aftur, smátt og smátt,
það sem ég hafði tapað. Ég þraukaði í þess-
ari vinnu í mörg og löng ár, þótt mér væri
það nauðugt. Mig langaði að byggja hús,
en þegar fjölskyldan stækkaði, þorði ég
ekki að hef jast handa.
Faðir minn dó og ég erfði hluta af eign
hans. Við hjónin eyddum heilu ári í ráða-
gerðir um hús. Þegar það var komið upp,
vakti það mikla eftirtekt nágrannanna.
Vinur minn, sem var byggingameistari,
skoðaði húsið og bauð mér að ganga í félag
við sig um byggingar. Mig langaði til þess,
en sagði, að það væri of seint fyrir mig að
byrja á slíku.
En þegar ég var 36 ára gamall og sonur
minn tæplega 14, bað hann mig um að lána
sér 1000 krónur, til að setja á stofn bíla-
verkstæði með öðrum dreng. Hann var
mjög ákafur, en bersýnilega hræddur um,
að ég mundi neita því. „Hvaða vitleysa er
þetta!“ sagði ég með vanstillingu. „Hvað
veizt þú um bíla ? Þú tapar þessum pening-
um og við megum ekki við því að kasta
þeim á glæ.“
Hann varð svo vonsvikinn á svipinn, að
mér brá. Ég minntist þess allt í einu, þegar
faðir minn neitaði mér um að byggja kof-
ann. Ég var að meðhöndla son minn á
sama hátt og pabbi hafði meðhöndlað mig.
Ég bað drenginn um að skýra þetta betur
fyrir mér og hann lét ekki á því standa.
„Heldurðu að það muni heppnast, dreng-
ur minn?“ spurði ég. „Áreiðanlega!“
Hann hafði mjög mikinn áhuga á vélum.
Hann vissi' meira um þær en nokkur ann-
ar drengur í borginni. Næsta bílaverkstæði
var í f jögra kílómetra f jarlægð. Hann gæti
haft sitt á horninu og fengið sér benzín-
geymi, þegar þeir hefðu efni á því.
„Gerðu þetta, drengur minn!“ sagði ég.
„Komdu þér strax upp geyminum, því að
benzínsalan getur hjálpað þér.“
Hann hoppaði af fögnuði og hljóp upp
um hálsinn á mér, en það hafði hann ekki
gert í nokkur ár.
„En pabbi, ef ég tapa þessu —.“
„Þá ber ég mig karlmannlega," varð mér
að orði og nú sagði ég honum söguna um
kofabygginguna mína.
Honum gekk vel, eftir að hann hafði gert
nokkrar skyssur. Ég skipti mér aldrei af
fyrirtæki hans, en stundum kom hann til
mín og sagði mér frá viðfangsefnum sín-
um og við áttum skemmtilegt tal saman.
Eitt kvöld sagði hann við mig: „Pabbi,
því hættirðu ekki þessari vinnu og ferð að
byggja. Við bræðurnir getum orðið séð
um okkur sjálfa og mömmu.“
Hann hafði vakið upp í mér gamla löng-
un. Og ég sagði: „Ég hefi verið að hugsa
um að byggja hús í vor. Ég ætla að hafa
það á hornlóðinni og sjá um bygginguna í
frítímum mínum.“
„Þú verður aldrei ríkur á því,“ sagði
hann með þekkingarfullvissu seytján ára
unglings. „Maður verður að helga sig all-
an starfi sínu.“
„Hvað finnst þér?“ spurði ég konu mína.
„Þú hefðir átt að gera það fyrir löngu,“
sagði hún með einbeitni. Ég hygg, að hún
og drengirnir hafi verið búin að eiga tal
um þetta. Við ákváðum að reyna. Ég
skrapaði saman það, sem ég gat af pen-
ingum, veðsetti heimili okkar og byggði
sex hús á lóð, sem ég átti. Eitt húsið
var selt, þegar ófriðurinn braust út. Eldri
sonur minn fór strax í stríðið og hinn,
tæpra seytján ára, tók við benzínsölunni.
Næstu árin voru eins og martröð. Ég vann
hvað sem fyrir kom og notaði frístund-
irnar til þess að halda við húsunum. Eftir
að hinn drengurinn okkar var farinn til
Frakklands, sáum við hjónin um benzín-
söluna. Ég skuldaði bankanum og mér leið
illa út af því. Einmitt um þær mundir,
þegar ég þurfti mest á peningum að halda,
kom maðurinn, sem keypt hafði húsið
af mér, og sagðist ekki geta staðið í skil-
um með afborganirnar. Synir hans höfðu
farið í stríðið og fyrirtæki hans komið á
vonarvöl. Þegar ég hafði kynnt mér erfið-
leika hans, sagði ég: „Ég er búinn að vera
hvort eð er. Stattu meðan stætt er. Vertu
í húsinu eins lengi og bankinn leyfir það.“
Bankastjórinn kom eitt kvöldið, til þess
að líta á húsin. Honum þótti vænt um að
sjá, að ég hélt þeim vel við og lét orð
falla um það, að þau væru ágætlega byggð.
„Lítið þér inn á morgun,“ sagði hann, „ég
þarf að tala dálítið við yður.“
Ég held, að mér hafi aldrei liðið eins illa
og þá nótt. Ég fór í bankann og bjóst við
hinu versta. Bankastjórinn bauð mér
vindil.
„Hvers vegna tókuð þér ekki húsið af
honum Blank, þegar hann gat ekki borgað
yður?“ spurði hann.
„Ég gat ekki borið hann út. Synir hans
eru í Frakklandi og fyrirtæki hans á von-
arvöl,“ sagði ég, dapur í bragði. „Hann
réttist úr kútnum, ef hann getur þraukað
þangað til stríðinu er lokið.“
„Þér hafið á réttu að standa,“ sagði
bankastjórinn. „Við verðum að hjálpast að
gegnum erfiðleika stríðsins. Þér verðið að
halda þessum húsum. Og ég vil, að þér
byrjið strax á byggingu fleiri húsa. Það
er persónuleg áhætta fyrir yður og ég mun
sjálfur ábyrgjast lán yðar í bankanum.
Stríðið hlýtur að hætta í sumar (því lauk
Framhald á bls. 7.