Vikan - 01.04.1943, Blaðsíða 3

VIKAN, nr. 13, 1943
3
Frœðslumálin á íslandi
Framhald aí forsíðu.
neytinu skylt að leita álits fræðslumála-
stjóra um öll skólamál, sem undir það
falla. Mál Háskóla íslands eru þar þó
undanskilin.
Einn þátturinn í störfum fræðslumála-
stjóra er því fólginn í því, að hann lætur
kennslumálaráðuneytinu í té álit sitt, um-
sögn og tillögur um þau atriði skólamála,
er til greina koma og afstöðu verður að
taka til. Ráðuneytið getur og falið hon-
um fullnaðarafgreiðslu þeirra mála, er það
telur sig ekki þurfa að hafa bein afskipti
af, og hefir svo verið gert stundum.
Annar þáttur í störfum fræðslumála-
stjóra er fólginn í stjóm sjóða lestrarfé-
laga og kennslukvikmynda. En sjóðir þess-
ir em þannig tilkomnir, að ákveðið var
1937 í lögum um lestrarfélög og kennslu-
kvikmyndir, að frá 1. jan. 1938 skyldi inn-
heimta skemmtanaskatt með 15% álagi,
og skyldu tveir þriðju hlutar álagsins
renna í sjóð, er nefndist styrktarsjóður
lestrarfélaga, en einn þriðji renna til
kennslukvikmyndasafns. Hátt á annað
hundrað lestrarfélaga nýtur nú styrks úr
þessum sjóði, og hefir fræðslumálaskrif-
stofan all nákvæmt eftírlit með rekstri
þeirra og,allri tilhögun, krefst skýrslna um
starf þeirra og úthlutar styrkjum sam-
kvæmt því, er efni standa til. Hafa styrk-
veitingar þessar glætt áhuga lestrai'félag-
anna og tryggt starfsárangur þeirra.

Jón Þórarinsson
yar fœddur 24. febrúar 1854 á Melstað, sonur
Þórarins Böðvarssonar, prófasts, og konu hans,
Þórunnar Jónsdóttur. Tók stúdentspróf frá
Menntaskólanum í Reykjavík 1877 og heimspeki-
próf frá Kaupmannahafnar Háskóla 1878. Stund-
aði guðfrœðinám, en síðan uppeldisfræði á árun-
um 1877—80. Næstu ár á eftir ferðaðist hann
um Þýzkaland og England til þess að kynna sér
skólamál. Varð skólastjóri gagnfræðaskólans J
Flensborg 22. desember 1882. Ferðáðist um Norð-
urlönd 1907—08, til að kynna sér skólamálin þar.
Skipaður fræðslumálastjóri 1908. Hann dó i
Reykjavík 12. júní 1926. t,
Kennslukvikmyndasjóðnum er varið til
kaupa á kvikmyndum og hefir nú fræðslu-
málaskrifstofan yfir talsverðu kvikmynda-
safni að ráða. Eru skólum úti um land lán-
aðar kvikmyndir úr safninu eftir því, sem
við verður komið, og fer eftirspurn um
þær allt af vaxandi.
En langstærsti og umfangsmesti þátt-
urinn í starfi fræðslumálastjóra, fulltrúa
hans og aðstoðarmanna, er fólginn í eftir-
liti og stjórn framkvæmda í kennslu- og
skólamálum landsins. Hann á að sjá um,
að gildandi lögum og fyrirmælum um
fræðslumál sé hlýtt og að skólahald og
skólanefndir séu í öllum skólahverfum til
sjávar og sveita. Hann sér um, að kennara-
embætti sé auglýst og að skóla skorti ekki
kennara. Hann gegnir beiðnum um styrki
til skólabygginga og úthlutar þeim, inn-
heimtir skýrslur um skólahald, sér um leið-
Helgi Eliassou
er fæddur 18. marz 1904
að Hörgsdal á Síðu í V.-
Skaftafellssýslu. Foreldr-
ar hans eru Elías Bjama-
son kennari frá Hörgsdal
og kona hans, Pálína Elías-
dóttir frá Steinsmýri i
Meðallandi. — Helgl lauk
kennaraprófi 1925. Ártn
1926-—29 var hann við
framhaldsnám í Danmörku
og Þýzkalandi. Hefir
starfað í fræðslumála-
skrifstofunni síðan í janúar 1930. Hann hefir
farið nokkrum sinnum utan í skólaerindum. Helgi
var settur fræðslumálastjóri meðan Ásgeir Ás-
geirsson var ráðherra, en á þeim tima hafði
Freysteinn skólastjóri Gunnarsson mál fram-
haldsskólanna með höndum.
beiningar og leiðréttingar þeirra, lætur
semja reglugerðir um skyldur og störf
skólanefnda og einstaklinga, sem vinna við
kennslu og að fræðslumálum samkvæmt
lögum. Auk þessa þarf svo annað hvort
hann eða samstarfsmenn hans að ferðast
víða um landið, til þess að líta eftir húsa-
kosti skóla, velja staði fyrir ný skólahús,
miðla málum, þar sem þrætur kunna að
hafa komið upp milli kennara og skóla-
nefnda eða skólanefnda og hreppsnefnda
og til þess að greiða úr ýmsu fleiru, sem
fyrir kann að koma og úr þarf að leysa. —
Það var ljóst öllum, er þessi mál koma
mest við, að engin leið var að rækja þetta
framkvæmda- og eftirlitsstarf, svo sem
þurft hefði, meðan fræðslumálastjórnin
hafði enga kennslueftirlitsmenn, sem ferð-
ast gátu um landið og hugað sem vand-
legast að öllu þann tímann, sem skólarnir:
Störfuðu. 1 nágrannalöndunum höfðu
menn fyrir löngu séð nauðsynina á starfi.
slíkra manna og töldu sig engan veginn
geta án þess verið. Allt bendir á, a.ð marg-
ir séu að komast á sömu skoðun hér. Þótt
ekki séu fullir tveir vetur síðan nám-
( stjórarnir hófu eftirlitsferðir sínar, hafa
þær þegar orðið mjög vinsælar, og hiá fuíí-
yrða að störf þeirra hafa haft í för með
sér meiri og gagnsamlegri árangur en bæði
þeir sjálfir og aðrir þorðu að vona. Með
hjálp námstjóranna verður framkvæmda-
og eftirlitsstarfið nánai'a og áhrifaríkai'a
en áður. En námstjóra fyrir framhalds-
skólana vantar enn. En hann hlýtur að
koma áður langt líður og gæti efalaust
unnið þeim mikið gagn.
En enda þótt reynt sé að vinna fræðslu-
málunum gagn á einstökum sviðum með
ýmiss konar endurbótum, munu fæstir eða
engir vera alls kostar ánægðir með fyrir-
komulag þeirra og þann náms- og upp-
eldisárangur, sem fengizt hefir hingað til.
Ásgelr Asgeirsson
er fæddur 13. maí 1894 I
Kóranesi á Mýrum, sonur
Ásgeirs Eyþórssonar kaup-
manns þar og konu hans,
Jensínu Bjargar Matthías-
ardóttur. Varð stúdent frá
Menntaskólanum i Reykjá-i
vík 1912 og lauk guð-
fræðiprófi við Háskóla Is-
lands 1915. Biskupsskrif-'
ari 1915—16, bankaritari I
Landsbankanum 1917—18,
og kennari í kennaraskól-
anum 1918—26. Hann var
settur fræðslumálastjóri 1926, en skipaður í júlí
1927, og gengdi því starfi til 1939, að undaií-
skildum þeim árum, sem hann var ráðherra. Var
kosinn í milliþinganefnd í bankamálum 1925, í
alþingishátiðarnefnd 1926; skipaður formaður
gengisnefndar 1927; kosinn i utanríkismálanefnd
1928; þingmaður Vestur-Isafjarðarsýslu 1924 og
síðan.
Gaumgæfileg endurskoðun allra skóla- og
kennslumála þjóðarinnar þarf fram að
fara sem fyrst, en má fyrir engan mun
verða flaustrað af. Alla krafta, alla þekk-
ingu, reynslu og gjörhyggli þarf að kalla
fram til sameiginlegra átaka um endur-
skoðun þessara mála, er dýrmætust ættu
að vera þjóðinni.
Jakob Kristinsson er fæddur 13. mat
1882, sonur Kristins bónda Ketilssonar á
Hrísum í Eyjafirði og konu hans, Hólm-
fríðar Pálsdóttur.
Tók stúdentspróf frá Menntaskólanum
í Reykjavík 1911 og guðfræðipróf frá Há-
skóla íslands 1914. Sigldi sama ár vestur
um haf og tókst á hendur prestsþjónustu
hjá fjórum íslenzkum söfnuðum í Saskat-
chewan-fylki í Kanada. Stundaði nokkurra
mánaða nám í enskum bókmenntum við
háskólann í Saskatoon í sama fylki, 191ð.
Forseti Guðspekifélags íslands 192(1—28,
Skólastjóri Eiðaskóla 1928—38. Fræðslu-
málastjóri frá 1939.
Flugkona.
Stúlkan á
myndinni er
ein þeirra,
sem stýra
flugvélum frá
verksmiðjim-
um til her-
stöðvanna.