Vikan - 23.01.1947, Blaðsíða 7

VIKAN, nr. 4, 1947
7
Guðrún Indriðadóttir.
Framhald af bls. B.
hafði forystu um leikina og
leiðbeindi. Einu sinni man
ég, að hann lék sjálfur. Voru þá
Hellismenn leiknir og hann lék
Guðmund. Þar sá ég líka Gunn-
þórunni Halldórsdóttur leika í
fyrsta sinn. Var það í leikriti
Guðrún Indriðadóttir sem Trilby
samnefndu leikriti.
eftir föður minn, sem hét
„Systkinin frá Fremstadal.“
Þar voru og fleiri góðir leikend-
ur á ferðinni, svo sem Árni
Eiríksson, Þóra Sigurðardóttir,
Kristján Þorgrímsson og Sig-
urður Magnússon.
I Templarahúsinu voru oft
leikin smáleikrit. Þar sá ég þau
leika Árna Eiríksson, Stefaníu
Guðmundsdóttur og Stefán
Runólfsson. Og í Templarahús-
inu lék ég í fyrsta sinn. Voru
þ^ð þrjú smáleikrit, sem ég tók
þátt í og voru þau leikin sitt í
hvoru lagi.
Um þær mundir er L. R. var
stofnað man ég eftir því, að fað-
ir minn talaði um það heima, að
stofria „dramatískan klúbb.“ Úr
því varð þó ekki, en litlu síðar
var L. R. stofnað. Nokkrir menn
úr Iðnaðarmannafélagi Reykja-
víkur gengu í félagið, að líkind-
um til þess að tryggja sér þar
leigjauda fyrir hús sitt, sem þá
var að verða fullgert. Er þar
skemmst af að segja að L. R. var
þarna eini fasti leigjandi um
margra ára skeið. Var það
ómetanlegur hagur fyrir leik-
starfsemina, að hafa hús til um-
ráða. L. R. hafði hvert kvöld
til æfinga þegar það vildi. Iðn-
aðarmannafélagið áskildi sér
aðeins eitt kvöld í viku til sinna
afnota. Fékk L. R. þama líka
rúm fyrir leiktjöld sín og bún-
inga að nokkm leyti.
f fyrstu voru aðeins leikin
leikrit af léttari tegund, gaman-
leikir og söngvaleikir. En smátt
og smátt var ráðizt í meira.
Faðir minn var fyrsti leiðbein-
andi félagsins, Einar Hjörleifs-
son þar næst, og var hann það
síðar um áraskeið. Þeir voru
báðir góðir vinir félagsins.
Nokkru eftir aldamótin bættust
félaginu mjög góðir menn, þeir
Jón Áðils og Jens Waage.
Bjarni Jónsson frá Vogi var og
stuðningsmaður L. R. og leið-
beinandi um skeið. Var hann æ
síðar, er hann var orðinn þing-
maður, félaginu haukur í horni.
Leikkvöldafjöldinn óx smátt
og smátt og leiklistin dafnaði,
þroski leikenda óx og verkefni
urðu mikilvægari. Var þó fjár-
hagurinn oft þröngur. Mörg
góð skáldverk voru sýnd á þess-
um árum, og þó að hlutur leik-
enda hafi að sjálfsögðu verið
þar mestur, er það engum vafa
bundið að það, að félagið hafði
hús til frjálsra afnota, var hið
mikiisverðasta atriði. Kom það
bezt í ljós þegar húsið var selt.
L. R. átti kost á að kaupa hús-
ið, en treysti sér ekki til þess.
Var það þá selt öðrum. Hinn
nýi eigandi þurfti að sjálfsögðu
að láta húsið bera sig og var
það þá leigt eins og frekast var
nnnt, bæði fyrir dansleiki og
leikstarfsemi annarra félaga.
Gátu leikendur skilið, að þetta
var nauðsyn eigandanum. En nú
varð allt þrengra um starfsem-
ina. L. R. varð að leigja sér hús
fyrir æfingar, og er þó nauð-
synlegt að geta æft sig á leik-
sviði, sem nota á. Félagið varð
að geyma búninga sína annar-
staðar og koma leiktjöldum sín-
Um fyrir í öðrum húsum. Og það
eitt að flytja leiktjöldin til og
frá kostaði mikið fé og fyrir-
höfn.
Þegar um aldamótin ritaði
faðir minn um nauðsyn þess,
að hér risi upp þjóðleikhús.
Hefir vafalaust mörgum þótt
það skýjaborgir einar og megn-
asti óþarfi. En hann taldi leik-
húsið menntastofnun og háskóla
fyrir allan almenning. Nú er svo
komið, að þessi draumur tun
þjóðleikhús fer bráðum að ræt-
ast. Má vænta þess, að þegar
leikendur L. R. hefja starfsemi
þar, sé í vændum blómatími
fyrir leiklistina. Er gott til þess
að hugsa og fagnaðarefni öllum
þeim, sem leiklist unna. Munu
Reykvikingar fagna opnun
þjóðleikhússins, sem á að veita
þeim og mörgum þeim, er til
Reykjavíkur koma, ógleyman-
legar ánægjustundir á komandi
árum.
En þó að þjóðleikhúsið taki
til starfa þarf enginn að vænta
þess, að það verði strax „upp-
gripaafli" að vera leikari á ís-
landi. Enn sem fyrr verða leik-
endur að vinna starfið af ást á
því, en ekki sökum þess, að það
Guðrún Indriðadóttir í
alningnum.“
„Litla heim-
gefi svo mikið í aðra hönd. En
vafalaust batna þó kjör leik-
enda til muna og nokkurir verða
að geta gefið sig að leiklist ein-
göngu. Og starfsskilyrði verða
væntanlega hin beztu, þar sem
leiklistin fær nú þak yfir höfuð-
ið og frjáls afnot af góðu húsi.
L. R. hefir unnið merkilegt
brautryðjendastarf, það hefir af
kostgæfni og þolinmæði „strítt
yfir veglaust og grýtt“ og ekki
látið bugazt af erfiðleikum. Er
það gleðiefni, að þó nokkurir af
þeim leikendum, sem tekið haf a
þátt í starfi og kjörum braut-
ryðjendanna, skuli bráðum geta
fengið viðxmanleg kjör og helg-
að alla krafta sína listinni, sem
þeir elska.
Ég flyt L. R. beztu hamingju-
óskir á þessum tímamótum og
óska íslenzkri leiklist allra
heilla í framtíðinni."
Guðrún Indriðadóttir er fædd í
Reykjavík 3. júní 1882, dóttir Ind-
riða Einarssonar, hins þjóðkunna
leikritaskálds og leiklistarfrömuðar,
og konu hans Mörtu Pétursdóttur
Guðjohnsen. Guðrún hóf leikferil sinn
í Góðtemplarahúsinu í Reykjavík ár-
ið 1898. Þar sá Einar H. Kvaran hana
leika og' bað hana að taka að sér
hlutverkið Esmeralda, sem leika átti
á vegum Leikfélags Reykjavíkur.
Var það þvi í byrjun árs 1899, sem
hún lék fyrst hjá félaginu. Það varð
upphaf að löngum og stórmerkileg-
um leikferli. 1 september sama ár
fór Guðrún til Ameríku og lék þar
Láru í Ævintýri á gönguför og Guð-
rún í gömlu Nýjársnóttinni. Lék hún
bæði í Winnipeg og Islendingabyggð-
um Bandaríkjanna. Hún kom heim
aftur 1903. Skulu hér talin nokkur
helztu hlutverk hennar, en ógern-
ingur er að telja þau öll, því að þau
eru milli 80—90. Pyrst lék hún í
Apanum, síðan Lavendel í samnefndu
leikriti, Káthie í Alt Heidelberg, Glory
Quayle í John Storm, — telur hún
það eitt bezta hlutverkið sitt og ynd-
islegt leikrit —, Sara í „Vestmanna-
brellum", Rachel í „Um megn“, Tril-
by í samnefndu leikriti, Guðrún í
„Nýársnóttin" (seinna lék hún Heið-
bláin í sama leik), Berseba í„Hrafna-
bjargamærin," Helga í „Stúlkan frá
Tungu," eftir Indriða Einarsson,
Kathia í „Sinnaskipti“, Halla í
„Fjalla-Eyvindur,“ Ovidia i „Augu
ástarinnar," Hrafnhildur í „Hadda-
Padda," Gloria í „Enginn getur
gizkað á,“ Norma í „Vér morðingj-
ar,“ eftir Kamban, Hjördís í „Vík-
ingamir á Hálogalandi," Hlaðgerð-
ur í „Dansinn í Hruna,“ eftir Indriða
Einarsson, frú March í „Gluggar",
Móðirin í „Sex verur leita höfund-
ar,“ frú Alvin í „Afturgöngur",
Drottningin i „Vetrarævintýri", Anna
drottning í „Glas af vatni,“ baróns-
frúin í „Bandið“.
1906—7 var Guðrún við leiklistar-
nám í Kaupmannahöfn og í tímum
hjá Mantzius, Olaf Paulsen og Jern-
dorff. 1912 fór hún aftur vestur um
haf og lék Höllu í Fjalla-Eyvindi í
Winnipeg og Islendingabyggðum við
mikinn orðstír. 1 Winnipeg sá hún
fyrst leikið utanlands. Var það út-
dráttur úr Faust. Auk þess hefir frú-
in farið nokkrar ferðir til Norður-
landa og þá gert sér far um að kynna
sér leiklist þar. Hún hætti að leika
1929 sökum heilsubrests, en mun hafa
saknað þess, því að hún hefir haft
ýndi af leiklístarstarfi sínu.
Guðrún Indriðadóttir giftist 15.
nóv. 1913 Páli Steingrímssyni rit-
stjóra.