Vikan - 16.12.1948, Page 12

12
JÓLABLAÐ VIKUNNAR 1948
Fjölskyldan
í þakherberginu.
Smásaga eftir Elías Mar.
Það var einu sinni einn morgun
um hávetur, að ég gekk um þrönga
en ónefnda götu hér í Reykjavík í
þeim erindum að selja blöð. Ég rakst
á lítinn drenghnokka — ekki meira
en 6 eða 7 ára — sem vék sér að
mér og sagði: „Stráksi, hvað ertu
að selja?“ Ég sagði honum að ég
væri að selja blöð. Ég ætlaði óðara
að víkja mér frá honum, því mig
grunaði ekki að hann keypti nein
blöð. En óðara og hann sá að ég
ætlaði að fara, kippti hann í höndina
á mér og sagði um leið hæversklega:
„Þú vilt víst ekki koma heim til
mín ? — Það getur vel verið að hún
mamma kaupi blað af þér.“
Þegar hann sagði „mamrna", var
einhver óvenjulegur blær í röddinni,
rétt eins og hann væri að tala um
einhverja óákveðna persónu.
„Hvar áttu heima?“ spurði ég og
sneri mér aftur við.
„Hérna neðar í götunni,“ svaraði
drengurinn og benti niður eftir göt-
unni.
Ég lét til leiðast og fór með
drengnum þangað, sem hann sagði
mér að koma. Þegar við vorum
ég átta. Það var á Laxfossi, sem
var á leið frá Akranesi til Reykja-
víkur. Sjógangur hafði verið mikill
á leiðinni, svo að farþegar héldu sig
flestir niðri við, en eftir því sem
nær dró Reykjavík fór að fjölga uppi
á þiljum. Meðal þeirra, sem alla leið-
ina voru uppi á þilfari, vorum við
pabbi. Mamma var ekki vel sjó-
hraust, svo að hún var niðri í káetu.
En er skipið lagðist að, þustu allir
farþegarnir upp, og áður en land-
göngubrúnni varð komið fyrir, höfðu
flestir klifrað yfir borðstokkinn og
í land. Við mamma vorum meðal
þeirra, en pabbi varð eftir, vegna
farangurs okkar. Fyrst hoppaði ég,
og gekk það slysalaust, en mömmu
gekk illa að ná fótfestu. Tvær ung-
ar stúlkur stóðu þarna hjá, og um
leið og mamma nam öðrum fæti
við hafnarbakkann, sagði önnur:
„Guð, sjáðu konuna." Ég varð skyndi-
lega hræddur og fékk eins konar
stíng í brjóstið. Mér varð litið nið-
ur á sjávarborðið. Þangað fannst
mér óralangt. Væri það nú ekki
voðalegt, ef mamma hrapaði niður
á milli skips og lands? „Mamma,
mamma," hrópaði ég titrandi af ang-
ist. „Þetta er allt í lagi, vinurinn,"
sagði mamma, ég er komin." Og nú
stóð hún á hafnarbakkanum hjá mér.
— Ég veit ekki hvers vegna þessi
atburður, sem að vísu er ekki sér-
lega merkilegur, hefur haft svona
mikil áhrif á mig. En hitt veit ég,
að í hvert skipti sem mamma veik-
ist, flýgur mér þetta minnistæða at-
vik í hug.
komnir svolítið niður eftir götunni,
stöðvaði hann mig og benti mér að
koma með sér inní stórt hús, sem
var úr timbri en járnklætt að utan.
Síðan fórum við upp þrjá langa
og snúna stiga; ég gekk á eftir en
drengurinn á undan. Þegar búið var
að ganga upp alla stigana, komum
við í dimman og langan gang; við
gengum lengra inn, en þá nemur
drengurinn staðar og segir: „Vertu
hægur, bíddu á meðan ég fer inn“ —
og um leið grípur hann í hurðar-
handfang og lýkur upp dyrum, sem
ég hafði ekkert tekið eftir. Um leið
kemur fram í dyrnar miðaldra kona
með klút yfir höfðinu. Prjónapeysan
hennar var rifin, en sjálf var konan
berfætt. „Mamma!" hrópaði dreng-
urinn, ,,ég er hérna með dreng með
mér, hann er að selja blöð. Viltu
kaupa eitt.“
Síðustu orðin sagði hann biðjandi.
„Þú veizt að ég get ekki keypt
nein blöð," svaraði hin föla kona.
„Ég er þá búinn að narra hann
hingað," sagði drengurinn. „Kannske
þú viljir lofa honum að koma inn.“
„Það mátt þú,“ svaraði móðir
drengsins.
En ég hafði engan hug á að fara
inn í íbúðir annarra manna, svo ég
fór að fara fjær dyrunum. Þá kemur
drengurinn aftur fram á ganginn og
segir: „Viltu koma inn til mín og sjá
leikföngin mín. Þú þarft ekki að
vera lengi."
„Ég hef ekkert að gera við að sjá
þau,“ svaraði ég, ,,ég þekki ykkur
ekki neitt."
„Það er satt, en mig langar svo
til að þú aðeins lítir á leikföngin
mín, ég skal ekkert tefja þig“
svaraði hann. „Þau eru í kassa undir
rúmi, það er ekki lengi verið að ná
í hann."
Ég hugsaði sem svo, að það gerði
svo sem ekkert til, þó að ég liti á
leikföngin, ég myndi hvort sem væri
ekkert leika mér að þeim. Ég fór
því inn í stofuna með honum. — —
Þar var mikið inni af húsgögnum,
því stofan var ekki stór. Drengurinn
lagðist niður í gólfið og þreifaði með
hendinni eins langt og hann gat
undir rúmið.
Konan bauð mér sæti á lélegum
stól.
Drengurinn hafði náð taki á ein-
hverjum hlut, sem hann dró þung-
lamalega fram í dagsljósið, en þegar
hann kom auga á hann, var það
gamall og myglaður fatakistill, sem
hafði auðséð legið þarna lengi.
Drengurinn hafði orðið fyrir sárum
vonbrigðum, þar sem hann hafði
búizt við að sjá kassann sinn með
leikföngunum í.
Á meðan þetta fór fram, hafði
húsfreyjan verið að sýsla í kirnum
og krukkum i einu horni stofunnar.
„Hvar er kassinn minn, mamma?"
spurði drengurinn vandræðalega.
„Þa-það veit ég ekkert," svaraði
konan stutt í spuna. Hún hafði vei'ið
ávörpuð að óvöru og misst eina
krukkuna, er sem betur fór brotnaði
þó ekki.
„Veiztu ekki hvar kassinn minn
er, sem ég geymi dótið mitt i?“
spurði drengurinn.
„Jú. Það var víst sá kassi sem fór
í eldinn hjá mér i morgun," leiðrétti
konan.
„Ha? 1 eldinn!" hrópaði drengur-
inn. „En hvar er dótið rnitt?"
„Sosum hvaða dót? Það fór líka í
eldinn. Hvað þýðir að leyfa krökk-
um sem eru komin af barnsaldri
að vera með fullan kassá af rusli
undir rúminu hjá sér? Það vantaði
nú bara!" svaraði húsmóðirin og
sneri sér undan.
Hún hafði nóg annað að gera en
svara krökkum.
„Láttu bara kistilinn aftur undir
rúm!“ sagði hún í skipunartón. Og
drengurinn hlýddi.
Þegar hann beygði sig niður, sá ég,
að lítið tært tár féli niður með vang-
anum. Ekkablandnir drættir komu í
ljós í andlitinu, og loksins féll hann
í beizkan grát.
„Áttu þá engin leikföng?" spurði
ég. Á meðan þessu hafði farið fram,
hafði ég setið þegjandi, en nú
fannst mér nóg komið.
Drengurinn þurrkaði sér um augun
með leirugum handarjaðrinum. Stór
brúnn blettur varð eftir á kinninni.
„Ég má ekki vera að þessu
lengur," sagði ég, „ég þarf að reyna
að selja eitthvað af blöðum fyrir
hádegið," og um leið stóð ég upp
og gekk að dyrunum. „Verið þið
sæl,“ sagði ég um leið og ég gekk
út. En áður en ég var kominn að
stiganum og ætlaði að fara niður,
kom drengurinn fram á ganginn,
horfði á mig sakleysislegum augum
sínum og sagði: „Kemurðu aldrei
aftur til mín?“
„Ég veit ekki," svaraði ég og stað-
næmdist. „Ég vona að einhver góður
drengur gefi þér leikföng," sagði ég
einnig, „eða þekkirðu kannske enga
stráka ?“
Það var eins og rynni út í fyrir
honum, þegar hann ætlaði að svara.
„Jú,“ sagði hann dræmt, „ég þekki
marga stráka.-------En það er eins
og enginn vilji þekkja mig.“
„Hefurðu þá ekkert til að una þér
við og engan til að leika þér við?“
spurði ég.
„Nei.“
Svo færði ég mig einu stigaþrepi
neðar.
„Ég má ekki slóra lengur," sagði
ég. „Vertu sæll."
„Vertu sæll," sagði drengurinn.
Það var eitt kvöld fáum vikum
seinna.
Hríðin lamdi gluggarúðurnar og
stormurinn hvein.
Það voru ekki margir á götum úti
þetta kvöld, aðeins einstöku sinnum
sást mönnum bregða fyrir; það var
varla að kvenfólk lét sjá sig.
Ég hafði setið inni í hlýju borð-
stofunni heima og haft litla hug-
mynd um veðrið, sem úti var. Þegar
ég kom út á tröppurnar, leizt mér
ekki á blikuna. Þáð var mikið, að
húfan fauk ekki af mér.
Ég herti upp hugann og lagði af
stað niður alla götu. Ég hélt annarri
hendi um húfuna, en með hinni
reyndi ég að halda pakkanum, sem
ég var með. 1 þessum pakka var
ekkert merkilegt, aðeins ein bók,
myndabók. Ég var að fara með hana
til fjölskyldunnar í þakherberginu.
Og þótt kuldinn og hríðin settust
að mér og gerðu mig kaldan í
kinnum og á höndum, var mér eitt-
hvað hlýtt innanbrjósts. Ég sá fyrir
mér, hvernig gleðibros myndi færast
yfir andlit drengsins, þegar ég rétti
honum pakkann.
Svo var ég loksins kominn að dyr-
unum þar sem drengurinn og fölleita
konan bjuggu.
Ég barði þrjú högg á hurðina, þrjú
létt högg.
Fyrir innan var svarað með þrum-
andi karlmannsrödd: „Kom inn!“
Ég kipptist við, tók höndina af
hurðarhandfanginu og hikaði við að
opna.
Þá heyrði ég að gengið var þungum
skrefum til dyra. Klunnalegar hendur
gripu um handfangið áð innanverðu,
og langur sláni birtist í dyrunum.
„Er hægt að tala við húsfreyjuna ?“
spurði ég.
„Já,“ svaraði maðurinn og var
heldur hávær. „Gerða! komdu, það er
strákur hér, sem vill finna þig!“
Og svo kom húsmóðirin fram i
dyrnar.
„Ég er hér með svolítinn pakka til
drengsins," sagði ég auðrnjúklega
um leið og ég rétti úr kaldri og
stirðri hendinni og færði henni pakk—
ann.
„Þakka þér fyrir góði rninn," sagði
hún.
„Ég bið yður að skila kærri kveðju
minni til drengsins, og verið þér
sælar," sagði ég, og fór.
Nú leið rúmur mánuður.
Það er snemma morgundags, ég
geng framhjá stóra timburhúsinu þar
sem mæðginin eiga heima. Mér
kemur til hugar að líta inn til þeirra
aðeins augnablik.
Ég fer upp stigana og ber á dyr.
Enginn svarar. Ekkert hljóð.
Ég ber aftur á dyr, en enginn
svarar fremur en fyrr.
Til að fullvissa mig um, að enginn
væri heima, greip ég lauslega í
hurðarhandfangið, en viti menn,
hurðin var opin.
Ég lít inn í herbergið, og það er
tómt.
Engin kona, og enginn lítill dreng-
ur.
Ég fer aftur niður stigann.
Oft hefi ég hugsað um þau síðan,
hugsað um drenginn, sem felldi
brennheit tór sem fórn til sinnar
týndu eignar.
Ég hefi hugsað til fölleitu kon-
unnar, sem hafði nóg annað að hugsa
um en barnaleikföng, sem hafði nóg
að gera hvern dag til að geta dregið
fram lífið, og gat aldrei minnzt þess,
að einhverntíma fyrir löngu, hefði
hún sjálf verið saklaust og lítið barn,
sem hafði leikið sér að legg og skel
(I des. 1937).
♦
i