Vikan - 19.03.1992, Síða 26

TEXTI OG MYND: JÓHANN GUÐNI REYNISSON O.FL
Jósef Veceric kom hingað frá Króatíu:
HER MATTITALA
- það sem ekki mátti einu sinni hugsa heima
„Ég er að taka próf á lyftara,
steypudælu og körfukrana,"
segir Jósef Veceric og legg-
ur íslenskan doðrant um
vinnuvélafræði á borðið fyr-
ir framan sig. Hann er lærð-
ur skipasmiður með há-
skólagráðu í véltæknifræð-
um en vinnur nú hjá Skipa-
afgreiðsiunni í Keflavík, á
vélaverkstæði fyrirtækisins.
Hann kom til íslands árið
1986 á vegum júgóslavn-
esks fyrirtækis og vann við
byggingu Blönduvirkjunar.
Það segir hann hafa verið
erfiðustu vinnu sem hann
hefur lent í.
Fyrirtæki hans borgaði ekki
vel á íslenskan mælikvaröa,
aðeins hundrað dollara á mán-
uði, sem samsvarar sex þús-
und íslenskum krónum, og
borgaði ekki út fyrr en verkinu
var lokið, sex mánuðum eftir
að starfsmenn þess voru
sendir á norðurslóðir. Mirela,
kona hans, og börnin tvö,
Irena tólf ára og Sasa niu ára,
áttu því ekki sjö dagana sæla í
Króatíu en Mirela vann þó
sem sjúkraþjálfari á heilsu-
gæslustöð fyrirtækis sem hef-
ur fimmtán þúsund manns á
sínum snærum.
Það var síöan ekki fyrr en i
september á nýliönu ári sem
fjölskyldan sameinaðist að
nýju, nú á íslandi. Mirela hafði
þó dvalist hér áður í eitt ár þar
til hún þurfti að snúa aftur
heim vegna veikinda móöur
sinnar. Þegar Jósef fór utan til
aö ná í konu og börn biðu
hans þar herkvaöningar bæði
frá sambandshernum sem og
hinum króatiska. Hann haföi
ekki áhuga, pakkaði saman i
skyndingu og kom aftur til
íslands, eftir aö hafa rétt
sloppið yfir landamærin áður
en allt fór í bál og brand.
SPRENGIKÚLUR
OG ÁRÁSIR
Fjölskylda hans slapp ekki
eins vel. Bróöir hans er í króat-
íska hernum og hann slasað-
ist mjög illa þegar flísar úr
sprengikúlu frá skriðdreka
þeyttust langt inn í líkama
hans. „Það sem bjargaði hon-
um var að hann heyrði kúluna
nálgast þannig að hann gat
kastaö sér frá. Kúlan sprakk
einn og hálfan metra frá
honum," segir Jósef en bróöir
hans liggur enn á sjúkrahúsi
vegna þessa. Þá missti faðir
hans sumarhús sitt í sprengju-
árás serbneska hersins, hús
sem hann og stjúpmóðir Jós-
efs höfðu rétt nýlokið við að
byggja. Jósef segir þetta hafa
tekið mjög á þau en þau eru á
eftirlaunum og höfðu auk þess
lagt mikið af mörkum til bygg-
ingarinnar. „Serbar gera árásir
þannig að þeir fara tíu til
fimmtán saman í hóp inn fyrir
landamæri Króatíu, drepa og
eyðileggja og fara síðan aftur
heim í Serbíu. Króatar fara
ekki yfir landamærin til aö gera
slíkt,“ segir hann og bætir við
að þessi baráttuaðferð Serb-
anna geri Króötum því erfitt
fyrir.
Hvernig líkar Jósef á ís-
landi? „Ég kom hingaö til að
vera í sex mánuði. Ég er hér
enn. Þetta segir allt sem segja
þarf, held ég,“ segir hann og
brosir. „Veðriö heima í Króatíu
er samt betra, þar er heitara
og snjór mjög sjaldgæfur. Ef
hann sést lamast allt, enginn
gerir eða fer neitt. Aftur á móti
finnst mér lífskjörin hér betri
en þar, verðbólga er þar meiri
og kommúnismi. Þess vegna
er þetta stríð, Króatar sætta
sig ekki viö þetta. Hins vegar
eru íslendingar mjög þægileg-
ir, ekki ósvipaðir Króötum, en
lausir við allt þetta pólitíska
stress sem hrjáir landa okkar.
Síðan hugsa íslendingar um
fátt annað en að vinna. Manni
líður betur hérna og getur lifað
eðlilegu lífi, það hefur ekki ver-
ið hægt í Króatíu."
HÉLT HÉR VERA
NJÓSNARA
Sáu þau fyrir sér að þetta
myndi gerast í heimalandi
þeirra? „Nei,“ svarar Jósef og
heldur áfram, „en það var
mjög undarlegt að koma hing-
að og hitta hér Júgóslava sem
vissu meira um ástandið
heima heldur við sem bjugg-
um þar. Þeir voru byrjaðir að
tala um að þjóðarbrotin þyritu
að skilja sig hvert frá öðru og
ná sjálfstæði. Ég varð svolítið
hræddur að heyra þá tala
svona því heima er í fyrsta lagi
bannað að hugsa svona
lagað, hvað þá tala um það.
Hér fór fram opinská umræða
en ég vildi ekki tala mikið um
þetta því einhver af þessu fólki
hefði getað verið njósnari.
Þetta reyndist þó rétt hjá
þeim og þegar ég lít til baka sé
ég að það voru breytingar í
Frh. af bls. 24
ar hann hafði starfað þar um
eins árs skeið. í september
1989 var hann síöan ráðinn í
Ofnasmiðju Suðurnesja þar
sem hann starfar enn. Hvað
finnst honum um lífskjör á ís-
landi miðað við Króatíu? „Það
er dýrt hérna en sama gildir
einnig um Króatíu, sérstak-
lega eftir að stríðið hófst. Nú
er mjög erfitt að lifa í Króatíu,"
segir hann, horfir niðurlútur í
gaupnir sér.
GOTT SAMBAND
Þau segjast vera í góðu sam-
bandi við ættingja sína, meðal
annars bróður Veresu, en
hann er í króatíska hernum,
og ættingjana í Rijeka, reynd-
ar sé símareikningurinn oft á
tíðum allhár en þau fái þó
vissu sína um að allt sé í lagi.
Rijeka er stór borg við Adría-
hafið, suðrænt sjávarloft leikur
um stríðshrjáða landa þeirra
en þó er stutt í víðfeðm skíða-
lönd og tuttugu til þrjátíu kíló-
metra vestan við borgina er
vinsæll sumarleyfisstaður.
Þangað leggur fjöldi erlendra
ferðamanna leið sína ár hvert
og þar eru fjölmörg hótel sem
þau segja nú þéttsetin flótta-
fólki.
Hvort kunna þau betur við
sig á íslandi eða í Króatíu?
„Króatía er föðurlandið
okkar,“ segir Veresa en bætir
við að þeim líki vel á Islandi þó
hér sé varningur dýr og níst-
andi kuldi. Þau brosa góðlát-
lega meðan við tölum um
þetta en með tilliti til þess að
uppruna sinn eiga þau að
rekja til syðri bógsins, nokkuð
sem margir sjá ekki í sam-
hengi við nafnið Króatía, þá
skyldi engan furða. „Kannski,"
svarar Gordon þegar þau eru
spurð um þann möguleika að
þau sæki um íslenskan ríkis-
borgararétt en af svipbrigðum
fjölskyldunnar allrar má ráða
að enn sem komið er heilli ætt-
jörðin meira en hið ískalda
Frón, þó þægilegt sé.
Þau kunna vel við íslend-
inga. „íslendingar eru ekkert
vandamál," segir Gordon og
notar þarna orðið vandamál í
skemmtilegu samhengi. „Þeir
eru eins og Króatar, mjög vin-
gjarnlegir," segir Veresa og
feðgarnir þrír kinka kolli til
samþykkis. Þau segja vinnu-
félaga og aðra kunningja fylgj-
ast vel með því sem er að ger-
ast í Króatíu og oft séu þau
spurð i þaula um ástandið og
uppruna þess. „íslendingar
skilja ekki stríð, hafa aldrei
upplifað það og spyrja því mik-
ið um hvað sé að gerast. Ég
segi þeim að Króatar vilji lýð-
ræði, vilji geta lifað frjálsir eins
og íslendingar," segir Veresa
og telur íslendinga gera sér
grein fyrir þessu.
Aðspurð um það hvort þau
geti aðstoðað ættingja sína
heima svara þau því játandi.
„En ekki mikið á íslenskan
mælikvarða, sem er alls ekki
sá sami og í Króatíu," segir
Gordon og Veresa bætir við
að um fimm þúsund krónur ís-
lenskar séu ágæt laun í Króat-
íu. Þessar peningasendingar
hafa allar skilað sér nema ein,
sú sem þau sendu í janúar
síðastliðnum. Þau segja
ástandið þó mun betra núna
eftir að landið lýsti yfir sjálf-
stæði sínu, nú séu króatískir
stjórnendur til dæmis í lög-
reglu og því sé mun meiri
samkennd innan þjóðfélagsins
heldur en áður var, þegar
Serbar fóru með öll völd.
„Króatar eru sjálfum sér nægir
26 VIKAN 6. TBL. 1992