Menntamál - 01.08.1927, Blaðsíða 9

MENTAMÁL
io5
að bakhjarli. Ótrúlegustu og viðbjóSslegustu hluti getur jafn-
aöarlega boriö undir þessa menn, og þó hversdagslega og ein-
falda í sjálfu sjer. Vísindi og lærdómur, svo góöir hlutir sem
])etta eru, eiga oft nauða-litið erindi, eí ganga skal i berhögg
viö spillinguna meðal mannanna barna, Þaö er hjartalagið og
hyggiuvitiö, sem á ríöur.
Eins og alkunnugt er, hafa upp á síökastiö oröið mikil
straumhvörf í skoöunum manna á afbrotum og refsingum.
Skoðanir miðaldamanna á þessum efnum voru einfaldar: Þeir
góöu voru góöir, þeir vondu vondir, og refsingin og harkan
var éina svariö og eina úrræöi hinna góöu gegn hinum vondu.
En langvinn og blóðug reynzla hefir sannaö mönnum ])aö, aö
harðýögin ein gerir sízt að l)æta spillinguna. Einstaklingarnir
hafa æfinlega skilið ])etta betur en mannfjelagiö í heild sinni;
góðir foreldrar hafa æfinlega kunnaö að beita hörku og kær-
leika jöfnum höndum, en þau þjóö.fjelög, sem annars mætti
kalla fremur góö, hafa ekki kunnað kærleikann gegn sínum
öhlýðnu börnum, heldur beitt haröneskjunni einni. Nú eru
að veröa aldahvörf i þessum efnum, að skoöunum til aö minsta
kosti, og ])aö er ekki svo mjög mannúöin, heldur bláköld vís-
indin, sem ])essu hafa áorkað. Það eru sálarrannsóknir hins
nýja tíma. Og hinar dulspekikendu lífsskoðanir eöa trúarkenn-
ingar, hvort heldur menn vilja kalla, svo sem guðspekistefnan
og spíritisminn, hafa orkaö hjer fjarska miklu.
Visindarannsóknir hafa kollvarpað þeirri gömlu. rótgrónu
trú, aö sumir sjeu eingöngu góðir og flekklausir, én aðrir
eingöngu vondir og spiltir, ])ó aö það hinsvegar þyki nú full-
sýnt, að vöggugjöíin veröi hverjum manni örlagaríkust og
að gott uppeldi geti aldrei bætt upp ilt eöli, eins og einu sinni
var trúaö helzt til mikiö á. En svo sem gott upplag getur
spilst, svo má og hjálpa lakara uj)])lagi til viöreisnar. Bæöi
hina bláberu vísindaleið, rannsóknaleiðina, og svo lífsskoöana-
léiðirnar, hafa menn komist aö einni niðurstööu, aö á ])essum
sviðum ráði dulin og voldug öfl, sem mennirnir hafa mjög
lítil bein tök á og skilja lítt. Er þcssi niöurstaða raunar ekki