Menntamál - 01.05.1951, Side 13

menntamál
59
öðrum virðist sem hann brjótist fram með miklum um-
brotum. Mestu umbrotaskeiðin, og þá um leið viðkvæm-
ustu þroskaskeið uppvaxtaráranna, eru hin svokölluðu
þrjózkuskeið — hið fyrra einhvern tíma á aldrinum 2*4
—5 ára óg hið síðara á aldrinum 13—15 ára. Á þessum
aldursskeiðum setur tilfinningalífið óvenju mikinn svip á
háttalag barnsins. Það er viðkvæmt og sterkt í senn. Hið
geðræna atlæti, sem barnið nýtur á þessum aldri, hefur
tvímælalaust mjög afdrifarík áhrif á geðsmuni barnsins
bæði í bráð og í lengd. Þess vegna ber nauðsyn til, að
uppeldið miði þá sérstaklega að geðvernd, en varist allt
það, sem valdið getur geðröskun.
Eins og samheiti þessara tveggja skeiða bendir til, auð-
kennast þau fyrst og fremst af þrjózku og neikvæðum við-
brögðum. Börnin eiga mjög erfitt með að sætta sig við
vilja fullorðna fólksins og yfirráð þess. Sjálfræðisþörf
þeirra er mjög rík. Þau vilja fara sínar eigin götur.
Á fyrra þrjózkuskeiðinu á hin neikvæða afstaða barn-
anna fyrst og fremst rót sína að rekja til þess, að sjálfs-
vitund þeirra er að vakna til fulls. Þau eru farin að kenna
vilja síns, máttar og megins. Þau finna brátt, hvers þau
eru megnug og njóta þess í ríkum mæli. Hávaðasamt „nei“,
öskur og þrjózkuköst fá þeim mikið vald í hendur. Þau
geta þá auðveldlega náð yfirráðum yfir foreldrunum. (Þess
ber að minnast, að börn eru yfirleitt taugasterkari en full-
orðið fólk og þess vegna bera þau oft sigur úr býtum í
þessum viðskiptum.)
Hegðun barna á síðara þrjózkuskeiðinu — eða gelgju-
skeiðinu eins og það er venjulega kallað — mótast mjög
af því uppeldi, er þau nutu fram að þeim tíma og þá ekki
sízt af því, hvernig brugðizt var við þrjózku þeirra og til-
finningasemi á fyrra þrjózkuskeiðinu. Orsök þeirra um-
brota og þess óróa, sem barnið á við að stríða á þessu tíma-
bili, er fyrst og fremst kynþroskinn, sem nú er að hefjast
fyrir alvöru, og þær líkamlegu breytingar, sem kynþrosk-