Bjarmi - 01.01.1933, Blaðsíða 7

B J ARMI
5
ur skriflegt leyfi biskups til að boða Guðs orö
(prjedika) og uppfræða i kristindómi (katekis-
era) í söfnuðinum«.
.... »f>ótt sumir ]>eirra er prestar urðu frá
Bessastaðaskóla, yrðu góðir kennimenn var það,
er óhætt að segja, ekki skólanAmi þeirra að
þakka, heldur hinu að þeir fengu sje r góðar
bækur og fóru að lesa og læra guðfræði eftir
að þeir voru komnir úr skóla. En víst hefir þó
meginþorri þeirra er vígðist frá skólanum, látið
sitja við þá guðfræðisþekkingu, er skólinn hafði
veitt þeim, og er því síst að furða, þótt fá-
tækt andans í bóstaflegum skilningi yrði
eitt af aðaleinkennum ekki alllitils hluta piesta-
stjettar vorrar fyrir og um miðbik þessarar aldar«.
I sama blaði skrifaði ritstjórinn, dr.
J. H. bisfcup, langa og fróðlega grein, er
hann nefndi: »Fimmtíu ára minning
Prestaskólans í Reykjavík«. Par stendur:
Þegar litið er til þess mentunarforða sem
hin íslenska prestastjett varð að sætta sig við
á liðnum öldum frá því að hinn nýi siður var
hjer í lög leiddur, virðist mega fullyrða að eng-
in prótestantisk prestastjett hafi orðiö að gjöra
sig ánægða með jafnlítið og hin íslenska«.
Virðist mjer hann færa g'óð og gild rök
fyrir þessari alvarlegu fullyrðingu. Hitt
er jafn satt fyrir þvi, sem oft er sagt,'
að prestastjettin hafi borið alþýðumenn-
inguna á herðum sjer öldum saman. —
Það voru svo margir hvorki læsir nje
skrifandi - reikning nefni jeg nú ekki:!!),
að skólagengnir menn voru »lærðir
rnenn« í augum almennings og gátu orð
*) Iijett t. d. má geta þess, að árið 1782 var
prentuð í Kaupmannahöfn bók, 240 bls., eftir
■J. Johnsonius með allskonar reikningstöflum og
fleirum leiðbeiningum svo alþýðumenn »þurf-i
eigi at láta þat vera komit undir kaupmanni
nje öðrum kaupanautum þeirra, hvort reiknat
er af þeim eðr ecki (sem dæmi muni til hafa
gefiz eigi allfá)«. Aðaltitill þessarar bókar er:
»Vasa-qver fyrir bændur og einfalldlinga á Is-
landi« og aftan á titilblaðinu er þetta »hóg-
væra« erindi, líklega til hughreystingar »ein-
falldlingum«.
»f>eim sem fá ei ganginn greitt
Gagnar skríða kunna;
ölærðum er ekki veitt
Hvað ýtar lærðir nunna«.
ið að ýmsu liði i borgaralegum málum,
þótt þeir væru lítt heima í guðfræði og
hefðu aldrei kynnst blómlegu safnaðar-
lífi og væru litlir sájuhirðar.
Stofnun Prestaskólans, árið 1847, með
tveggja ára (og að síðustu 3ja ára) guð-
fræðisnámi var stórmikil framför frá því
sem áður var. Kennarar hans voru mætir
menn sinnar tíðar, þótt ekki bæru þeir
gæfu til, fyr en eftir 1890, að fá náms-
menn til að starfa að kristindómsmálum.
Hinsvegar þótti lengi brenna við, að drykk-
feldir stúdentar gætu fremur náð prófi á
Prestaskólanum en annarsstaðar og orðið
viðstöðulaust prestar eftir prófið. Peir
höfnuðu ef til vill engum sannindum krist-
indómsins í orði, en afneituðu þeim öll-
um í verki, — sem var hálfu verra, —
og voru til angurs og tjóns sómamönnum
prestastjettarinnar.
Árið 1897 flutti Verði ljós! langa grein
eftir ritstjórann (dr. J. H.) er hjet »Vor
kirkjulegu mein og orsakir þeirra.« Þar
segir svo m. a. á bls. 10:
»Pví verður ekki neitað, að vjer höfum átt
nokkra ágæta prjedikara á liðnum tíma, sem
með hita, fjöri og krafti trúarinnar fluttu náð-
arboðskapinn af prjedikunarstólnum, en annars
mun óhætt að segja, að það hafi þó fremur ver-
ið hið gagnstæða, hitaleysið, fjörleysið og kraft-
leysið, sem telja megi einkenni hinnar islensku
prjedikunar yfirleitt«. Mjög svipaðan dóm fellir
hann yfir ungmennafræðslu presta (á bls. 21).
og skrifar svo um sálgæsluna:
»Um sálgæslu hinnar íslensku prestastjettar
er það að segja, að helst lftur út fyrir, að hún
hafi ekki einu sinni verið til í meðvitund manna
hvorki prests nje safnaðar«.*)
*) Sálgæslufræði vorum við látnir skrifa á
prestaskólanum, er jeg var þar (1897—1900).
En mjög þótti mjer það einkennilegt, að öll
dæmi, sem þar voru nefnd um ýmiskonar sál-
argæslu, voru erlend. Mjer fanst það mundi hafa
verið mikið lærdómsríkara að hevra eitthvað um
hvernig kennararnir eða aðrir góðir kennimenn
höguðu þvi starfi á fslandi. Hvernig geta þeir
ætlast til að við verðum sálgætendur, ef þeii
vita engin íslensk dæm1 um sálgæslu? hugs-
aði jeg — og líklega fleiri.
S. Á. Gíslason.