Bjarmi - 01.01.1933, Page 8

6
BJARMI
Framangreind orð og mörg önnur lík
þeim í fyrn. grein þóttu hörð og vöktu
andmæli. En alltaf hafa mjer fundist and-
mælin veigalítil. Sr. Þorkell Bjarnason á
Reynivöllum ritaði sama ár »Athugasemd«
í V. 1., þar sem hann eiginlega kannast
við þetta allt, en kennir latínuskólanum
og launakjörum að mestu um trúardeyfð-
ina og vill láta skilja ríki og kirkju og
láta kirkjuna taka, að sjer alla menntun
prestaefna. Hann minnist og á, að Presta-
skólinn hafi vanrækt að hafa áhrif á
prestaefni í bindindisátt.
Árið eftir (1898) kom í Verði ljós! brjef-
kafli »frá einum af vorum efnilegustu
yngri sveitaprestum«. Þar stendur (sjá
V. 1. 1898, bls. 63):
»Það flýgur oft í huga rajer að segja af
rajer prestskap. En fyrir þá hugsun skammast
jeg mín reyndar bæði fyrir Guði og mönnum.
En eins og jeg hefi oft óskað: að jeg hefði
aldrei orðið prestur; ef jeg 1 stað þess, með
þeirri litlu guðfræðilegu menntun, sem jeg hefi
fengið, hefði orðið t. d. böndi, barnakennari
eða eitthvað annað, þá held jeg að jeg hefði
getað orðið kristninni miklu þarfari maður en
jeg nokkurn tíma get orðið sem prestur, að
minnsta kosti hjer. Prestarnir eru hjer næst
um því fyrirlitnir, fárra manna orð minna metin
en þeirra; þeir eru skoðaðir sem leiguþjónar,
útsendarar stjórnarinnar, eins og aðrir embætt-
ismenn. Jeg veit ekki hvort þessi andi er
víða drottnandi hjer á landi; jeg þekti hann
ekki fyr en jeg kom hingað«.
I sýnódusræðu eftir sr. ölaf Ölafsson,
þá á Lundi, prentaðri í 1. bölubl. Kirkju-
blaðsins (júlí 1891) stendur: »Yfir höfuð
er það ekki vantrú, sem einkennir ástand
hinnar íslensku þjóðkirkju, en það er
svefn, áhuga- og skeytingaleysi um allt,
sem snertir guðsríki, sem mest ber á.«
Myndin er dökkleit, en vafalaust rjett,
og ekki furða, þótt hægra væri að rífa
en reisa, hægra að villa en vekja, þar
sem svo var ástatt.
Eftir aldamótin kynntist jeg persónu-
lega nærri öllum þeim prestum, sem í em-
bættum voru um það leyti hjerlendis. Og
jeg gat ekki betur sjeð, en að það stæði
allt heima, sem jeg hafði áður lesið um
þá í fyrn. greinum í Verði ljós! Sóma-
menn flestir á borgaralegan mælikvarða
og gestrisnir í besta lagi og áhugamenn
um trúmál einstaka, en sama sem allir
alókunnugir því trúarvakninga- og fjelags-
bundna safnaðarstarfi, sem þá var orðiö
60 til 100 ára hjá Norðurlandaþjóðum og
Þjóðverjum en miklu eldra hjá Englend-
ingum, - höfðu langflestir aldrei farið
úr landi. Og þótt þeir væru þá jafnókunn-
ugir þýskri efasemdaguðfræði sem »innri
missíón« þýskri, þá var þokan meir en
nóg yfir hjálpræðissannindunum, bæði
hjá, prestum og' söfnuðum.
1 orði kveðnu var játað, svona aimennt,
að Jesús væri vegurinn, sannleikurinn og
lífið, eða enginn yrði hólpinn, nema fyrir
hjálpræði Krists, —! en við jarðarfarir
t. d. var þessu almennt hafnað þá, engu
síður en nú, og boðað blákalt verka-rjett-
læti, jafnvel enn fjær kristindómi, en
andatrúarvinir nútímans gjöra. Þeir bú-
ast þó við, að sálir framliðinna sjeu yfir-
leitt ekki hæfar til að fara tafarlaust í
æðstu sælu, — en það var nú ekki verið
að efast um slíkt í líkræðum um alda-
mótin.
»Nú er hún komin til Guðs, þar sem
hún ávann sjer stað, með góðu og grand-
vöru líferni,« er orðrjett líkræðusetning,
28 ára gömul. Og það þurfti svo sem ekki
svo mikið til að verða hólpinn, eftir lík-
ræðum að dæma. Góð fjármennska, þægð
vinnuhjúa, sparsemi, ráðdeild, hagsýni,
allt var það hvert fyrir sig' talið, þá engu
síður en nú, meir en nóg' til að tryggja
mönnum »eiliía sælu«, og' ekki var
minnst á, að »annar eins sómamaður«
(eða »sómakona«) hefði átt erindi til frels-
arans, - - enda vissu menn og vita sjaldn-
ast mikið um það, þar sem engin er sál-
gæslan. -—
Þrátt fyrir ágæta útlistun hjálpræðis-
sannindanna í barnalærdómsbók Helga,