Heima er bezt - 01.06.1953, Page 12

172
HeIma er bezt
Nr. 6
sumar sækja á að verða eftir og
eru mjög latar og þrjózkar, aðr-
ar eru snúningasamar og sitja
um að komast út úr hópnum, en
sumar renna hratt og hiklaust
heim, eftir að þeim hefur einu
sinni verið beint á þann veg.
Lömbunum hættir mjög til þess
að tapa af mæðrum sínum í
þessari hópgöngu, ekki sízt ef
þau bregða á leik, og þegar heim
á túnið er komið, grípur ævin-
týralöngunin og ærslaþráin þau
sterkum tökum. Þau hlaupa af
fullum krafti, stökkva í háaloft
og hendast á ýmsum endum
mörg saman. En ærnar eru ró-
legar við að kroppa grængresið
á túninu og sinna lítt um lömb-
in; það er því stundum allt ann-
að en auðvelt að ná fjölskyldun-
um saman og koma þeim í hús.
Ærnar eru tregar til að fara
heim að húsunum, þær snúa við
hvað eftir annað, fara útúrkróka
og gera sér allt til dundurs, og
lömbunum þykir skemmtilegra
að hlaupa í kring um húsin og
stökkva upp á þau heldur en
fara inn í þau — í þrengslin og,
rökkrið. Það er hin eðlilega sjálf-
stæðiskennd bernskunnar og
heilbrigt fjör, sem þar segir til
sín, en hvorki brek né hræðsla.
En að lokum hafa smalarnir
sigrað hjörð sína. Hurðum er
hallað að stöfum og spil sett nið-
ur og svo er borið hey og fóður-
korn á garðann fyrir ærnar og
þeim brynnt, litið eftir heilsu-
fari og háttum fjárins í heild,
mjólkaðar þær ær, sem fram-
leiða meiri mjólk en þá, sem af-
kvæmi þeirra neyta, og gefið úr
pela þeim lömbum, sem ekki
hafa nóga mjólk úr mæðrum sín-
um. Þessi lömb — gjafalömbin,
sem svo eru nefnd, verða fljótt
mannelsk, svo að þau koma
jafnvel til fólksins úti og biðj-
ast hressingar, þegar þau þykj-
ast þyrst og svöng. Þau gera sér
dælt og neyta matar síns með
talsverðri frekju, en skemmtileg
eru þau samt og oft fá þau koss
og klapp í uppbót á góðgjörðirn-
ar. Þessi lömb eru oftast mun
gæfari um haustið en hin lömb-
in, sem hvorki var gefið né gælt
við um vorið; þau þekkja vel-
gjörðafólk sitt og sýna því vin-
arhót, og oft fá þau að lifa ein-
ungis fyrir það, að þau höfðu
verið slíkir skjólstæðingar
mannsins. Þau eru í eftirlæti
alla tíð og reynast oft happa- og
metféskepnur. Það er eftirlætis-
iðja barna og unglinga að gefa
litlu lömbunum að drekka og
tíminn á meðan sauðburðurinn
stendur yfir, er þeim jafnan
hinn mesti gleðitimi og þeim,
sem eldri eru vekur þessi tími
líka löngum leynda gleði. Það er
alltaf talsvert merkilegur við-
burður þegar fyrsta lambið fæð-
ist og eins, þegar síðustu lamb-
ánni er sleppt á fjall. Það er
aldrei þreytandi endurtekning
heldur hugþekk tilbreyting.
Sveitabörnin eiga oftast ein-
hverja kind í hjörðinni á bæn-
um og það vekur mikla gleði,
þegar sú kind ber og barninu
þykir tíðum enn vænna um
litla lambið kindarinnar sinnar
heldur en um lömbin í eigu for-
eldra sinna eða annarra á heim-
ilinu. Ef barnið er svo auðugt,
að það eigi mark, þá er það stór
stund, þegar ærin þess leggur á
fjall með lambið sitt — merkt
slíku öruggu og merkilegu eign-
artákni — og máske líka auð-
kennt með skrautlegum skrúða.
Það er gamall siður að auðkenna
lömbin — einkum tvílembing-
ana, svo að þeir þekkist frem-
ur hver frá öðrum á haustin —
með því að draga litfagran
spotta í gegnum eyra lambsins
áður en því er sleppt á fjall,
heitir sú aðhöfn að skrúðadraga.
En alloft týnist þetta kenni-
merki yfir sumarið svo að ekk-
ert er til að átta sig á, er lömbin
koma af fjalli, ennfremur upp-
litast spottarnir oft, svo að erf-
itt er að vita með vissu um
upphaflegan lit þeirra, en samt
hefur skrúðadrátturinn oft orð-
ið til mikillar glöggvunar við að
greina lömbin að. Öllu öruggari
er hin yngri merkingaraðferð, sú
að festa tölusett merki úr alú-
miníum í eyra lambsins. Það
mun vera sársaukafyllri aðferð
en skrúðadrátturinn, en meiri
trygging er fyrir að hún komi að
haldi. Merki þessi tolla oftast
mjög vel og tíðum má sjá þau
eiþkenna eyru fullorðinna,
jafnvel gamalla kinda. Lömbin
ljókka í bili við það að vera
mörkuð og að marka er leiðinleg
athöfn. Börnin reyna stundum
að fá því frestað sem lengst, að
vinir þeirra, t. d. gjafalömbin,
séu pínd með slíkum hætti. En
það er rangt. Eftir því, sem
lömbin þroskast verða eyru
þeirra þykkri og blóðríkari og
næmari fyrir sársaukanum, sem
hnífsbrögðin valda. Sérhverjum
fjáreiganda er skylt að reyna
að velja sér og nota þau mörk,
sem valda minnstum særingum,
enda virðist nú óðum vera að
vakna áhugi á slíku. Særing-
armörkin eru að mestu að
hverfa, það er vel, það er svo
fráleitt að mannáæmandi sé
að nota þau. Að marka á ekki
saman nema nafpið, sumir gjöra
það svo fallega að hreint lista-
verk má teljast, aðrir svo illa,
að raun er á að horfa og sífelld-
ur vafi leikur á um markið —
allflestir munu gjöra þetta í
meðallagi. Það eru merkisdag-
ar, þegar kindunum er svo sleppt
á fjall, þeir eru gleðilegir að því
leyti, að þá fækkar um í húsum
og heimahögum og smölun og
vöktun gjörist auðveldari, en á
hinn bóginn þrungnir alvöru,
jafnvel angurværð, vegna þess
að nú er verið að kveðja kæra
vini og enginn veit, hvort að
fundum ber saman aftur. í víð-
áttu öræfanna leynist mörg
hætta og torfæra, ár og lækir,
gil, gljúfur og gjótur, sem illt er
að varast og hafa tortímt
mörgu lífi, og svo á hinu leitinu
tófan, hinn skæði óvinur lamb-
fjárins, sem sífellt situr um líf
ungviðisins og veldur árlega
meiri og minni usla í sauðfjár-
hjörðum íslenzkra bænda.
Gömul trú var það, að ekki
mætti kyssa lamb á snoppuna
áður en því væri sleppt, þá yrði
það tófunni að bráð. Auðvitað
var þetta hjátrú ein. Reynsla
síðari tíma hefur afsannað allt
slíkt. Þeir, sem kveðja kindurn-
ar sínar með kossi og klappi,
munu fá þær heilar heim að
hausti, engu síður en hinir, sem
kveðja þær með minni kærleik-
um. — Dagarnir, sem kindunum
er sleppt úr aðhaldi heimaland-
anna út á víðan vang sumarhag-
anna eru þeim hátíðisdagar.
Gleðin og eftirvæntingin lýsir
sér í svip og látbragði. Ærnar
eru háreistar og sporhvatar og
Framh. á bls. 185.