Heima er bezt - 01.02.1955, Blaðsíða 20

54
Heima er bezt
Nr. 2
vinnumennsku til Jónatans1)
bónda á Þangskála og giftist þar
haustið 1876 Sveini, einkasyni
Jónatans, og eru þau þar og hafa
átt eitt barn, sem heitir María
Jóhanna.
í júlímánuði 1872 vildi til sá
sorgaratburður, að Rögnvaldur,
elzti sonur Jóns á Hóli, (þá far-
in að búa í Fossseli með Ólöfu
Kjartansdóttur og Maríu systur
Jóns2) fór á hrossamarkað, sem
haldin var á Víðimýri í Skaga-
firði, en veiktist snögglega á
leiðinni af hættulegri bólgu-
veiki, sem þá stakk sér niður
hér og hvar, svo að hann komst
ekki til baka nema að Skarði 'í
Gönguskörðum og sálaðist þar
eftir þrjú dægur hjá Sveini
lækni, er þar býr.3)
Var Rögnvaldur orðinn góður
þrekmaður og vel greindur og
nokkuð hagmæltur, þótt lítið
bæri á. Og viku eftir jarðarför
hans sálaðist líka Una á Hóli,
seinni kona Jóns.
Fékk þetta hvoru tveggja hon-
um svo mikils harms, að hann
hætti við búsumsjón og fékk
hana í hendur syni sínum, Jóni,
sem þá var hjá honum, 24 ára
gamall. Tók hann þá ráðskonu
og sá um búið í tvö ár. Vaknaði
þá um það leyti mikil fýsn hjá
sumum mönnum á íslandi að
komast til Norður-Ameríku. Var
Jón, sonur Jóns á Hóli, einn af
þeim, er þangað vildu komast,
og með því að Jón, faðir hans,
var þá töluvert farin að hrörna
að líkamsburðum og gigt farin
að heimsækja hann, þá 67 ára,
og í öðru lagi hafði aldrei veru-
legt yndi á Hóli eftir fráfall
þeirra áður um getnu, samtíðar-
menn hans líka flestir fallnir frá,
í plássinu, en Jón sonur hans
bauð honum að annast hann,
það sem eftir væri ævinnar, þá
vildi faðir hans ekki telja hann
af því fyrirtæki og gerði sig á-
nægðan með að fylgja honum.
Var þá selt búið á Hóli vorið
1874 og borgaðar skuldir, sem á
!) Jónatansson.
2) Neðanmáls stendur: „hverja hann
ætlaði að eiga“.
3) í Skagfirzkum fræðum VIII., Drang-
eyjti, segir, að hann hafi látizt að Fossseli
á Skaga. — Sölvasen. Fór til Vesturheims.
því voru, en Jón eldri kláraði
seinni konu börn sín að móður-
arfi. Var svo ferðinni heitið um
sumarið, en það dróst fram í
september vegna óreiðilegheita
þeirra, er flytja áttu.1) Var þá
Jón eldri oftast um sumarið hjá
dóttur sinni Guðrúnu á Selá og
manni hennar. Þeir, sem þá fóru
úr Skefilsstaðahreppi, voru:
Hafsteinn bóndi, Hrauni, Sig-
ríður, kona hans (sem þó varð
eftir vegna þess að hún slasaðist,
en fór árið eftir), og Jóhanna,
móðir Hafsteins og Jóhanna,
dóttir þeirra,2) og Jón Rögn-
valdsson frá Hóli og synir hans
tveir, Jón og Pétur;3) Guð-
mundur, sem var í Kleifargerði
og Dagbjört kona hans.4 *) Líka
fór Ólöf Kjartansdóttir með
stúlkubarn, er hún hafði átt með
Rögnvaldi sál[uga] og heitir
María, og tveir einhleypir
menn.r>)
Árið 1869 andaðist Kjartan
Eiríksson, maður Maríu Rögn-
valdsdóttur, eftir að hafa búið
með henni í 27 ár. Bjó hún eftir
það með börnum sínum í fjögur
ár, svo var hún í húsmennsku í
eitt ár og annað í vinnumennsku,
þar til hún fór líka til Ameríku
árið 1876. Þegar hún hætti bú-
skap fór Anna Rögnvaldsdóttir,
systir hennar, að Ási til Ólafs
umboðsmanns Sigurðssonar og
sálaðist þar 1877.
Ferðin til Ameríku 1874.
Þann 4. september kom loks-
ins skipið St. Patrick frá Allan-
1) Það er því rangt, að förin hafi verið
farin um vorið eins og segir í Drangeyju,
heldur um haustið. Skapaði bið þessi mikla
erfiðleika fyrir fólkið, svo sem kunnugt er.
2) Hafsteinn var Skúlason, en Sigríður
kona hans Þorbergsdóttir. (I skýrslu yfir
bæja- og fólkstal í Marklandi, eftir Jón
Rögnvaldsson, er Sigríður sögð Þorkels-
dáttir, en kirkjubækur Hvammsprestakalls
segja hana Þorbergsdóttur. Jóhanna móðir
Hafsteins var Jósefsdóttir. — Hafsteinn var
frá Efri-Mýrum í Húnavatnssýslu, Sigríður
frá Sæmundarstöðum í sömu sýslu.
3) I kirkjubókum segir, að Pétur hafi
farið með Rögnvald Gfsla son sinn, er hann
átti við Maríu Kjartansdóttur, festarkonu
Rögnvalds bróður síns, en þar segir svo um
Ólöfu: „Ólöf Kjartansdóttir fylgikona Pét-
urs frá Hóli til Ameríku". Þetta kemur og
heim við skýrslu Jóns, er áður er nefnd.
línunni til Akureyrar og tók þar
nokkuð af fólki til vesturfarar.
En þann 8. s. m. kom það á
Sauðárkrók að taka fólk þar, og
þann 10. s. m. kl. iy2 á fimmtu-
dag lagði skipið af Sauðárkróki
með 351 íslending.6) Var þá
hvöss hafgola, en þegar kom út
á móts við Reykj adisk, kyrrði um
stund, svo fór að hvessa aftur á
landnorðan, þegar kom út fyrir
Drangey að vestan. Var þá farið
að brúka segl með. Urðu þá
margir sjóveikir og það alvanir
sjómenn. Fór það í vöxt um
kvöldið, meðan gekk fyrir Skag-
ann, en um nóttina skánaði
mörgum aftur og sumum vel.
Föstudaginn þann 11. kl. 6 um
morguninn var skipið komið
norður af Rit, sem er að austan-
verðu við ísafjarðardjúp og all-
langt frá landi. Var þá siglt
lensivindi í hávestur; nálægt
kl. 11 sást síðast til Vestfjarða
fyrir norðan Breiðafjörð, og svo
ekki ísland framar.
Allan daginn var bezta leiði á
norðaustan og brúkuð flest segl
á skipinu, en ekki sjóstærri en
svo, að vel var siglandi á væn-
um íslenzkum skipum. Þokuloft
var fyrst um morguninn, en
4) Guðmundur var Jónsson. Fyrri kona
hans, Kristrún Benediktsdóttir, lézt 29 ára
gýmul 1866. — Dagbjört, síðari kona
hans, var Ölafsdóttir frá Hofsseli — eða
frá því heimili flyzt hún inn í sóknina 1867.
Með Guðmundi fóru þrjú börn hans ung.
•r>) Þar mun átt við þá Jón Gottvill
Pálmason, vinnumann, er fór frá Efra-Nesi
og Jón Sigurðsson, húsmann, frá Syðra-
Malllandi. — I kirkjubókum Hvamms eru
taldir upp fleiri, sem fara þetta ár til Vest-
urheims: Sigurður Guðlaugsson frá Asbúð-
um ásamt konu sinni Maríu Sigurlaugu
Jónsdóttur og þremur börnum. Einnig fer
þetta ár Ingunn Guðlaugsdóttir frá
Hrauni, vinnustúlka þar. — Sigurður flutt-
ist að Ásbúðum úr Vindhælishreppi ásamt
konu og börnum árið 1870. — Hér stend-
ur neðanmáls í handritinu: „Þá fór líka
Guðmundur, bróðir Ólafar [ Kjartansdótt-
url með konu sína, Valgerði Jónsdóttur."
®) St. Patrick (Heilagur Patrik) mun
vera fyrsta gufuskipið, sem kom á Sauð-
árkrók. — I öðrum heimildum segir, að
farþegamir hafi verið um 375, 365, og enn
aðrar um 400. — Má telja víst, að hér sé
rétt sagt frá, þar eð heimildin er mjög
gömul og höf. þessa þáttar var á skipinu.