Heima er bezt - 01.09.1955, Síða 18

274
Heima er bezx
jMr. 9
garði bar, hverrar stéttar sem
voru. Öllum þótti gott að koma
að Bíldsfelli, ekki síður fátæka
fólkinu, sem margt þurfti að fá
eitthvað með sér, auk venju-
legra góðgerða. í stuttu máli var
heimili Bíldfellshjónanna talið
^-i-irmyndar heimili bæði hvað
„rfi^rti háttprýði og rausn.
>ón Ögmundsson var iðjumað-
ur mikill, sívinnandi og lagði á
flest gjörfa hönd, smíðaði flest,
sem búskap tilheyrði, bæði fyrir
sjálfan sig og aðra. En lítið mun
hann hafa fengið fyrir það, sem
hann smíðaði fyrir aðra. Það
voru mest viðgerðir á búsáhöld-
um og verkfærum. En lítið vann
hann að smíðum frá bæ.
Jón Ögmundsson var fram-
faramaður og gerði ýmsar nýjar
tilraunir og nýbreytni: Til dæm-
is setti hann kornmyllu í bæjar-
lækinn og malaði í henni korn
bæði fyrir sitt heimili og ná-
grannana. Hann gerði tilraun
með laxaklak 2 síðustu árin sem
hann var á Bíldsfelli. Það var
reyndar í smáum stíl, en tókst
vel eftir aðstæðum. Tilraun
þessa gerði hann í einum kassa,
ekki stórum. En því var ekki
haldið áfram eftir að hann var
farinn. Lagðist það þá alveg nið-
ur og gleymdist af flestum.
Þjóðbjörg kona Jóns andaðist
1886 eftir langvarandi vanheilsu.
Hún var ágætis kona og aðstoð
manns síns í öllu. Eftir það mun
trú Jóns hafa farið að dofna á
íslenzkum búskap, enda gekk
þá sú alda yfir, að fjöldi lands-
manna álitu ísland ekkert
framtíðarland, og jafnvel ó-
byggilegt. Hann fór því að
hugsa um að flytja til Ameríku,
og afréð um áramótin 1886 og
87 að selja allt sitt og flytja vest-
ur. Gamall vinur hans, sem kom
til hans um þessar mundir, og
vildi telja hann af þessari ráða-
breytni, spurði hann, hví hann
gerði þetta. Hann hefði næg efni,
væri af léttasta skeiði, og kæmi
til Ameríku öllum ókunnur og
mállaus. Jón svaraði því til, að
þetta gerði hann ekki sjálfs
sín vegna. En hann væri sann-
færður um, að þessi flutningur
væri betri fyrir börnin sín. Það
voru fleiri en Jón, sem hugsuðu
eitthvað líkt þessu, og fólk skildi
að þeir höfðu ýmislegt til síns
máls. Sérstaklega hart veðurfar
undanfarin ár aflaleysis við sjó
og óhagstæða verzlun. Þeir, sem
höfðu flutt til Ameríku áður, og
skrifað heim, létu flestir vel yfir
líðan sinni, en fáir eggjuðu vini
sína á að koma vestur, nema þeir
hefðu einbeittan kjark og vilja.
En enginn, sem ég vissi til, gaf
vonir um léttari vinnu en heima.
Nú gerir Jón alvöru úr flutn-
ingum vorið 1887. Hann selur
allt sitt og fer til Ameríku. Jörð-
ina Bíldsfell keypti bóndi einn í
sveitinni, Magnús Guðmundsson
í Hagavík, á 4000 kr., að mig
minnir. Peningana átti hann
heima í skattholinu sínu í Haga-
vík, og þurfti ekkert lán að taka.
Búsgögn öll voru seld á uppboði
og stórgripir og eitthvað af án-
um og gemlingum. En mikinn
hluta af því keypti Magnús,
vegna þess að ekki fékkst viðun-
anlegt boð í allt sauðféð. Á því
fékk Magnús gjaldfrest til
hausts. Sauðirnir voru seldir um
haustið til útflutnings. — Þá
var sauðasala til Englands. —
Um haustið borgaði Magnús það,
sem hann keypti af fénu, til
sýslumanns, eins og hverja aðra
uppboðsskuld, og var þeirra við-
skiptum þar með lokið ágrein-
ingslaust.
Þannig lauk ábúð þeirra feðga
á Bíldsfelli, Jóns Sigurðssonar,
Ögmundar Jónssonar og Jóns
Ögmundssonar. Þeir bjuggu þar
hver fram af öðrum í 99 ár, vel
efnaðir sómamenn.
Margir sáu eftir Jóni Ög-
mundssyni, þegar hann fór frá
Bíldsfelli til Ameríku. Ég heyrði
Gunnlaug Briem, sem var verzl-
unarstjóri um þessar mundir í
Hafnarfirði, segja: „Mér finnst
eins og þeir deyi allir, sem fara
til Ameríku. Maður sér engan
þeirra aftur. -r- Þeir þekktust,
Jón og Gunnlaugur, og voru
vinir, og Gunnlaugur var einn
þeirra, sem sáu eftir honum.
Með Jóni fóru til Ameríku
börn hans öll, sem voru þá á lífi.
Bræðurnir voru fjórir: Gísli,
Ögmundur, Jón og Elías. Syst-
urnar voru tvær, Elín og Krist-
ín. Elías og Kristin voru innan
við fermingu. Auk þess fóru með
honum tvær vinnukonur, Þur-
íður Guðnadóttir og Sigríður
Gísladóttir, ennfremur bróður-
sonur hans, Ingvar Ólafsson,
14 ára.
Hve stórt er tunglið ?
Já, hve stórt er það? — Hér
er ekki átt við flatarmál í fer-
kílómetrum, heldur stærð tugls-
ins eins og við sjáum það. Sumir
munu ef til vill halda, að það sé
á stærð við disk, en aðrir meina
að réttara sé að jafna því við
fimmeyring. En hver hugsar út
í að maður getur séð alla tungls-
skífuna gegnum naglagat á spýtu
sem maður heldur armslengd frá
sér?
Guðdómlegi hesturinn
Skömmu eftir að spanski
hershöfðinginn Cortes hafði
unnið Mexíkó, fór hann með her
sinn suður eftir landinu og
gegnum héruð þau, sem nú
nefnast Guatemala og Brezka
Honduras. Ætlaði hann að refsa
undirforingja, sem hafði gert
uppreisn. Á leiðinni kom hann að
stóru stöðuvatni. f vatninu var
eyja. Þar bjó Indíánaþjóðflokk-
ur. Hjá þeim skildi hann eftir
hest, sem hafði veikzt. Bað hann
Indíánaprestana að sjá vel um
hestinn. Þeir tóku strax að til-
biðja klárinn og fóðra hann með
orkídeum — og þegar hesturinn
dó, bjuggu þeir til styttu af
honum. Stytta þessi var höfuð-
guðdómur þjóðflokksins í tvö
hundruð ár — þangað til ka-
þólskur klerkur kom til eyjar-
innar í kristniboðserindum.
Hann eyðilagði hestlíkneskjuna
til mikillar skelfingar fyrir Indi-
ánana. Þeir höfðu lofað að sjá
um hestinn þangað til Cortes
kæmi aftur.
— Mamma, manstu eftir
manninum, sem datt hérna fyrir
utan dyrnar i gær og þú gafst
koníak til þess að hressa hann
á, af því að við héldum að hann
væri svo lasinn?
— Já, ég man það, Óli minn.
— Nú liggur hann þar aftur.