Heima er bezt - 01.09.1955, Page 27

Nr. 9
Heima er bezt
283
slóðar, þó að höfundar sagnanna
hafi einhvern tíma verið þekktir
og nafngreindir, gleymdust nöfn
þeirra furðu fljótt, en sagnirn-
ar geymdust. Þannig urðu þær
að sveitasögum og síðar að þjóð-
sögum. Svona til smekkbætis
setti svo þjóðtrúin smátt og
smátt fangamark sitt á þær og
þannig koma þær okkur fyrir
sjónir nú. Mest fer fyrir álfa- og
draugasögum. Álagablettir voru
sagðir vera þar að minnsta kosti
á öðrum hverjum bæ, bæði á
engjum og túnum, allir afrétta-
dalir voru sagðir albyggðir
huldufólki. Á Tungudal einum
voru taldir 15 huldufólksbæir.
Það var þ ví ekki óeðlilegt, þó
nokkur geigur væri í auðtrúa
og ístöðulitlum unglingum, er
þurftu að sitja yfir kvíaám bæði
dag og nótt og stundum í blind-
þoku, með það á meðvitundinni,
að huldufólksbæir væru allt í
kringum þá, — enda mun þeim
oft hafa liðið illa — en um slíkt
þýddi lítið að kvarta í þá daga,
— sá veit bezt er reynir. — Af
draugasögunum fer mest fyrir
sögnum um Þorgeirsbola. Hann
1 þótti slæmur vágestur, og svo
magnaður, að hann sáu bæði
skyggnir og óskyggnir. Hann var
að því leyti verri en aðrar aftur-
göngur, að hann gat breytt sér í
líki ýmsra kvikinda. Hann ásótti
bæði menn og skepnur, — eink-
um kýr skömmu eftir kálfsburð,
enda var honum kennt um flest
óhöpp og slysfarir á fólki og
fénaði. Að sjálfsögðu var
draugatrúin driffjöðrin í öllum
þessum kynjasögum. Fjölda
slíkra sagna heyrði ég sagðar í
æsku. Verður hér fátt eitt sagt
af þeim.
Prestssonurinn á Knapps-
stöðum.
Það er fært í frásögur, að ein-
hverntíma hafi horfið prests-
sonur á Knappsstöðum í Stíflu.
Var hann burtu í mörg ár. Þeg-
ar hann kom aftur, sagðist hann
hafa verið hjá huldufólki á
Tungudal, og væru kirkjusiðir
þar líkir vorum.
Þjóðsögur Jóns Árnasonar.
Álfabœrinn á Klaufa-
brekknadal.
Einhverju sinni komu 2 ferða-
menn að Þrasastöðum í Stíflu.
Þeir spurðu meðal annars, hvað
bærinn héti, sem væri þar fram
í dalnum. Þrasastaðabóndinn
tjáði þeim, að enginn bær væri
til þar fremra. Þrasastaðir væru
fremsti bærinn. Mennirnir full-
yrtu, að þeir hefðu séð mjög
reisulegan bæ þar frammi frá.
Einnig sáu þeir, að þar var verið
að bera áburð á túnið, og tvær
stúlkur voru að skola þvott í
ánni.
Við athugun kom í Ijós, að bæ
þennan munu þeir hafa séð
framan við svokallaða Drykkj-
arhóla. Þar mun hafa verið sel
til forna. (Þetta er skráð hér eft-
ir minni).
Bœndurnir á Gautastöðum
og Þorgautsstöðum.
Heljardalur nefnist djúpur en
þröngur dalur, er sker sig inn
í fjallgarðinn sem er fyrir ofan
Gautastaði og Þorgautsstaði í
Stíflu. Fremst í dalbotninum er
vatn (kallað Heljardalsvatn).
Þetta er fúl og hyldjúp jökul-
tjörn, engin veiði og ekkert
fuglalíf er þar. Vatnið og um-
hverfi þess er mjög skuggalegt,
umgirt háum og hrikalegum
klettabrúnum efra og snarbrött-
um hjarnsköflum niður í vatn
að sunnan og vestan.
Seint á söguöld bjuggu á
Gautastöðum og Þorgautsstöðum
tveir bræður, Gauti og Þorgaut-
ur. Mikil silungsveiði var þá í
Heljardalsvatni og áttu þeir
bræðurnir þar veiðilönd saman.
Einhverju sinni urðu þeir ó-
sáttir út af veiðinni og endaði
með því, að þeir börðust um veið-
ina og vatnið, er lauk svo, að þeir
létu þar báðir lífið í þeim átök-
um. Það fylgir með sögninni,
að þeir hafi áður, í orðasennu,
lagt það á vatnið, að þar skyldi
aldrei sjást silungur framar.
Það þótti verða mjög að áhríns-
orðum.
Sagt er að þeir væru dysjaðir
í tveimur litlum grjóthryggjum
upp af norðvesturhorni vatns-
ins. Eftir þennan atburð þótt-
ust menn sjá tvo svarta fugla á
vatninu, og vóru þeir ætíð að
rífast. Fólk trúði því, að þessir
svörtu fuglar væru sálir þeirra
bræðra, og væri það refsidómur
Guðs yfir þeim.
Nú sjást engir svartir fuglar á
Heljardalsvatni. En það mótar
fyrir litlum grjóthryggjum við
norðvesturhorn vatnsins.
(Munnmælasaga).
Sigriður frá Þorgautsstöðum.
Frá því hefur sagt þessi kona,
sem var 1850 á Sigríðarstaða-
koti í Holtshreppi í Skagafjarð-
arsýslu, en uppalin á Þorgauts-
stöðum í sama hreppi, að einu
sinni var hún að leika sér, þeg-
ar hún var ung, úti á svellum,
en föl var á jörðu. Sýndist henni
þá móðir sín ganga þar upp-
eftir, og elti Sigríður hana lengst
upp í fjall, þangað til loksins
að hún vissi ekki fyrri til en
móðir hennar, hin rétta, greip
aftan í hana. Hún hafði sem sé
saknað Sigriðar, komst á förin
hennar og elti hana svo.
(Þjóðsögur Jóns Árnasonar).
Samgöngur.
Aðal samgönguleiðin að og frá
Stíflu var um Fljótin. Þá leið
voru flestar kaupstaðaferðir
farnar, og farartækin í þá
daga voru hesturinn, sleðinn,
skíðin og skautarnir. Lengi voru
Hofsós og Siglufjörður næstu
kaupstaðirnir. Það var ekki fyrr
en 1898, að Einar B. Guðmunds-
son frá Hraunum í Fljótum,
stofnaði verzlun í Haganesvík,
verzlun hefur verið starfandi þar
síðan. Nú rekur Samvinnufélag
Fljótamanna þar sölubúð, slát-
urhús, skipaafgreiðslu o. fl. —
Önnur leið að og frá Stíflu lá um
Lágheiði til Ólafsfjarðar og
Lágheiði og Reykjaheiði til Dal-
víkur. Þriðja leiðin lá um
Klaufabrekkur til Svarfaðar-
dals, einn af bröttustu fjallveg-
um landsins.
Stíflumegin á Klaufabrekk-
um, í sj álfu skarðinu við hamra-
vegginn til hægri, þegar farið
er yfir til Svarfaðardals, liggur
djúp og breið jökulsprunga
nærri þvert yfir skarðið. Hún
hefur reynst hættuleg bæði
mönnum og skepnum, er fara
yfir skarðið, einkum á haustin í
fyrstu snjóum, og á vorin þegar
snjóa er að leysa. Hafa því
myndast um hana ýmsar kynja-
sögur, sumar þeirra næsta ótrú-
legar. Ein sagan segir, „að ein-
hverju sinni hafi hestur og mað-