Heima er bezt - 01.12.1955, Qupperneq 12

364
Heima er bezt
Nr. 12
Bergsveinn Skúlason:
HAUST í BREIÐAFJARÐAREYJUM
1.
Heyönnum er að verða lokið.
Það hefur verið kveikt á kert-
um í tjödunum, meðan við-
legufólkið borðaði kvöldmatinn
og bjó sig í svefninn. Myrkrið
er orðið svo áleitið. Sumardag-
arnir svo stuttir. Hrollkalt að
koma út í morgunsárið, og bera
orf og hrífu að hráblautri jörð-
inni undan síðsumarnóttinni.
Síðasta heyferðin hefur verið
farin. Fólkið borið síðustu sátur
sumarsins inn í hlöðu. Það hef-
ur velt af sér reiðingnum, og
þykir engum of snemmt.
Reipin, teygð og toguð, eru
vandlega gerð upp, og hengd
inn í hjall til þurrks. Ljáspík-
urnar slegnar fram úr, og am-
boðunum komið fyrir í vetrar-
geymslu. — Töðugjöldin eru
rétt gleymd, en fólkið gengur
með slægnaveizluna í magan-
um.
Kálið er farið að falla. Úr
heyinu fer fólkið í garðana. Það
bograr daglangt og tekur upp
kartöflur og rófur, þurrkar þær
og kemur þeim fyrir í vetrar-
geymslu. Það má búæst við næt-
urfrosti þá og þegar.
Kýrnar eru komnar á túnin.
Þær vafra vambsíðar og ofmett-
ar af hánni heim í hlaðvarpa,
og þefa og sleikja alla hluti.
Þær gera sig næstum því um of
heimakomnar, þó öllum séu þær
kærar. — Kartöflurnar er ekki
hægt að þurrka nema innan
girðinga, og jafnvel fötin á
snúrunum fá ekki að vera í
friði, svo taka verður þau inn
úr bezta þurrk og hengja inn á
hjall. — Svona eru kýrnar á
haustin. En þær flæða mjólk-
inni nokkra daga, eins og há-
gróandi væri, hver eftir sínu
eðli og ásigkomulagi. Innan
tíðar bíður þeirra básinn og
hlekkirnir, langa vetrarmánuði
í dimmu fjósi.
Haustið er gengið í garð.
Kaldur nórðan næðingur blæs
daglega norðan yfir heiðar út á
Breiðafjörð, eða þá að Snæfells-
ás sendir Eljagrím sinn inn um
eyjar með hinar verstu hriðj-
ur og rok, og er mislyndi hans
verra en kuldi Norðra.
Og eyjarnar láta fljótt á sjá,
þegar haustmyrkrið og rosinn
herja þær. Grænu skikkjuna
hafa þær fellt að mestu. Það
eru aðeins lundabalarnir, sem
rísa grænir úr saltstorknu um-
hverfinu. Fuglinn er farinn. Þar
sem allir klettar bergmáluðu
fuglasöng meðan sólin skein,
húkir nú raddlaus skarfur á
klettasillu og æðarkolla í flæð-
armáli. Rámir hrafnsungar
flögra með hrönnum í leit að
svipulum reka. Merki bjarg-
fuglsins er að hverfa. Kári sér
um hreingerninguna. — Björg-
in biða síns vitjunartíma næsta
vor.
En þó sumarið sé liðið, verð-
ur lítið úr störfum fyrst um
sinn. Haustið er mesti sjóferða-
tími ársins. Það hefst á fjár-
flutningum og endar á fjár-
flutningum. Féð, sem var flutt
úr eyjunum í vor, er nú sótt til
lands og dreift í eyjarnar, og
það endar þegar lömbin og jóla-
ærnar eru teknar úr þeim. —
Lömbin eiga að vera komin á
hús og hey fyrir vetrarsólstöð-
ur, og fólkið á að fá sína jóla-
steik.
Þetta er rammi haustsins, en
innan þess ramma eru fjölþætt
störf á sjó og landi, vos og
amstur ýmiskonar.
II.
Það er farið í göngur og rétt-
ir úr eyjunum, eins og öðrum
sveitum á íslandi, þó með öðr-
um hætti sé.
Sveitabóndinn söðlar hestinn
sinn, stígur honum á bak og
fer um fjöll og firnindi í leit að
kindum sínum og annara. Rétt-
ar þær, rekur heim og gætir
þeirra síðan í heimahögum,
þangað til þær verða hýstar.
Eyjabóndinn fer dálítið öðru-
vísi að. Hann á ekki eins auð-
velt um þessa hluti. Hann á
engin fjöll eða afréttarlönd.
Þau hefur hann orðið að fá að
láni. Þó býst hann í göngur og
réttir.
Á gangnasunnudaginn mann-
ar hann út stærsta skipið sitt
— áttæringinn — og heldur til
lands. Sú ferð er fast sótt, ekki
síður en læknisvitjun til fár-
veiks sjúklings. Vinnumenn sína
lætur bóndi fara í göngurnar
með öðrum gangnamönnum úr
sveitinni. Sjálfur ríður hann í
réttirnar. Rabbar við nágrann-
ana um búskapinn og veðrátt-
una, og hjálpar til að draga. Að
drætti loknum er féð rekið til
sjávar, og flutningar hefjast. —
Þó upprekstrarland væri fengið
fram til dala eða inn til fjarða,
þá var ávallt rekið út á nesin
á haustin. Þaðan er styttri sjó-
leiðin út til eyjanna. Úr Inneyj-
um var oftast rekið á Svínanes,
Bæjarnes eða Skálanes. Var því
oft gestkvæmt þar á haustin og
ærin fyrirhöfn gerð búendum.
Kom sú fyrirhöfn ekki hvað sízt
niður á húsfreyjunum, er oft
vöktu nætur sem daga við að
elda mat handa skipshöfnunum
og þurrka af þeim vosklæði og
plögg. En gestrisni og öll fyrir-
greiðsla á þeim bæjum var tak-
markalaus.
Skipin, sem hafa verið rúin
möstrum og seglum að mestu
yfir sumartímann, meðan þau
nær eingöngu voru notuð til
heyflutninga, eru nú aftur búin
seglum og reiða. Og „fjárgrind-
ur“ eru settar ofan á söxin í
skut og til öryggis því, að kind-
ur hrökkvi ekki út í vondum
veðrum. — Mér fannst löngum,
að þessum skipum væri gerð ó-
virðing með því að flytja á þeim