Heima er bezt - 01.09.1957, Blaðsíða 13

Breiðlækur. í sjálfu sér fallegt bæjarnafn. En að ósekju
hefði það mátt heita Gestsfjós, og engin skömm verið
;að. Það er til fyrirmyndar, þegar stórjarðeigendur
láta fúslega af löndum sínum land undir nýbýli, þar
sem ætla má að hægt verði að reka sjálfstæðan atvinnu-
rekstur, þegar tímar líða. En aldrei ætti að skipta svo
upp löndum höfuðbóla, sem annars eru í byggð, að
,þau, sökum landþrengsla, séu ekki fær um að gegna
forystuhlutverki sínu í sveitunum, svo sem þau lengst
hafa gert. — Þegar Breiðilækur er risinn vel á legg,
fríkkar enn á Miðströndinni umhverfis Hagavaðal. —
Svo hverfum við frá Haga, höldum inn ströndina,
fram hjá mörgum blómlegum býlum, og nemum staðar
á Brjánslæk, þriðja höfuðbóli sveitarinnar og innsta
bænum á Barðaströnd. Var þá dagur að kvöldi kom-
inn, og gisti ég þar næstu nótt.
Brjánslækur er ein af allra fegurstu jörðum í Breiða-
firði. Bærinn stendur við mynni Vatnsfjarðar vestan-
vert, á stóru, sléttu túni, alllangt frá sjó, og ber hátt.
Eyjamar og flest nesin fyrir botni Breiðafjarðar blasa
þaðan við sjónum manna í sinni rósömu tign, og veit
ég ekki annarsstaðar fegurra útsýni frá byggðu bóli
á Vesturlandi. Jörðin er geysi landstór. Þó eru þar
litlar engjaslægjur, en í eyju, skammt undan landi, eru
miklar slægjur og góðar, enda heitir hún Engey. Þar
er líka töluvert æðarvarp. Heyrði ég stundum talað
um, að Engey væri fómrinn undan Vatnsdal og nálæg-
um fjallahlíðum. Og þá hefur verið meira en „heldur
kalt“ vorið, eins og segir í Landnámabók, hafi kvikfé
Flóka Vilgerðarsonar allt króknað úr kulda þarna í
skógunum við sjóinn, við upphaf íslands byggðar.
Margt hefur verið dregið í efa og rengt í íslendinga-
sögum, sem er sennilegra en það. En því virðast allir
trúa. Ég dreg söguna um fjárfellinn mjög í efa. Hinu
gæti ég betur trúað, að Norðmönnunum hefði þótt
betra að sleikja sólskinið á Vatnsdalsbökkum og grípa
fugl og sel í fjömnni, en elta búsmala um ógrisjaða
skóga og fjöll. Hefðu því týnt skepnunum, og sagt
Flóka að allt væri dautt. Hann værakær og seinlámr,
sbr. „þeir Flóki ætluðu burt um sumarið, og urðu búnir
litlu fyrir vetur“, trúað sögunni, og hlaupist á burt frá
Brjánslœkur II. íbúðarhúsið.
Brjánslœkur II, nýbýli. Sér inn til Vatnsfjarðar.
öllu saman. — Og bezt gæti ég trúað, að hinar afurða-
miklu rollur kunningja minna þarna um nesin og firð-
ina, væru allar ættaðar frá Flókatóttum. Aldrei fengu
þær mæðiveikina, og er þá svo komið, að meginhlutinn
af öllu sauðfé landsmanna sé kominn frá Hrafnaflóka.
Mætti með nokkram rétti segja, að góður væri að því
nauturinn, þó við lítinn orðstír flæktist karlinn úr
Breiðafirði.
Hitt er ekki ástæða til að rengja, að fjörðurinn hafi
verið fullur af „veiðiskap“, því það er hann enn í dag,
eftir nær ellefu hundrað ára búsetu í firðinum. Hefur
þó oft verið gengið nærri landsnytjum, af brýnni þörf
í köldum vorum.
„Þar sér enn skálatóft þeirra inn frá Brjánslæk, og
svo hrófið, og svo seyði þeirra.“ Og þetta stendur allt
á sínum stað enn í dag. Er næsta undarlegt, að ekki
skuli hafa verið flegið rækilega ofan af þessum tóftum
og þær rannsakaðar ýtarlega, þar sem um er að ræða
einhverjar elztu minjar um veru norrænna manna í
landinu. Þó litlar líkur séu til, að komið yrði ofan á
merkilega muni, þá fengist þó glögg hugmynd um
húsaskipun og hvernig fyrsti norræni landnámsmaður-
inn í Breiðafirði hefði búið um sig. Sennilega þarf leyfi
fornminjavarðar til að rannsaka slíkar rústir, en að því
fengnu, ættu vandvirkir menn að geta innt verkið af
hendi. —
Prestar hafa löngum setið á Brjánslæk, og var svo
allt fram um 1940, að sr. Björn O. Björnsson fór
þaðan.
Nú um nokkurra ára slceið hefur búið þar Guð-
mundur J. Einarsson. Hann bjó áður allmörg ár á
hluta af Hergilsey, og famaðist vel. Guðmundur er
Barðstrendingur að ætt, af fátæku foreldri kominn,
veiktist ungur af berldum og hefur búið við stöðugt
heilsuleysi alla ævi. Fleiri áföll hefur hann hlotið, er
nægt hefði til að beygja margan, er lítill var fyrir
sér. En maðurinn er hinn mesti skörungur að allri gerð,
og lítt vílsamur. Mikill að vallarsýn, garpslegur yfirlit-
um, málafylgjumaður allmikill á yngri árum, vel máli-
farinn, skáldmæltur og ritfær.
Framhald.
Heima er bezt 301