Heima er bezt - 01.09.1957, Qupperneq 21

„Staupasteinn" i Hvalfirði sunnanverðum á leiðinni frá
Reykjavík og inn í Hvalfjarðarbotn. Einkennilegur drang-
ur eins og „kaktus" i lögun.
hörðum deilum við mága sína og frændur. Hann var
að lokum útlægur gerr, og tók þann kost að leggjast
út sem sekur skógarmaður, og tók sér bólstað í hólm-
anum Htla í Hvalfirði undan Þyrli.
Geir, fóstbróðir hans, fylgdi honum í útlegðina, kona
hans Helga jarlsdóttir og tveir ungir drengir þeirra,
Harðar og Helgu, er hétu Grímkell og Björn.
Fjöldi sekra manna fluttist í hólmann til þeirra fóst-
bræðra, og voru sumir þeirra illvirkjar. Er talið að
80 seldr menn væru í hólmanum, er flest var.
Þeir Hólmverjar fóru svo til rána upp um héraðið,
sér til lífsbjargar, og þótti þó Herði það erfitt hlut-
skipti. Héraðsmenn bundust þá samtökum um að ráða
Hólmverja af dögum, og tókst það með svikum og
lævísi. Hirði ég ekki að rekja þá sögu hér, enda er saga
Harðar og Hólmverja í margra höndum, en allir voru
þeir ginntir í land og drepnir, en Helga varð ein eftir
í hólmanum með litlu drengina sína báða, því að hún
treysti ekki loforðum bændanna, og vildi ekki fara
með Herði í land, en hann vildi ekki fara að ráðum
konu sinnar og bíða kyrr í hólmanum. — Þegar Helga
sér hversu komið var, ákveður hún að reyna að synda
í land, ef hún fengi borgið lífi drengjanna. Hún bíður
næturinnar í hólmanum, en þegar næturhúmið hefur
lagst yfir láð og lög, leggur hún upp í hina frægu
sundför, sem varla á sinn líka í fornum sögnum. Hún
hafði bundið við sig Björn son sinn, sem var aðeins
fjögra ára, en eldri drengurinn, Grímkell, sem var átta
ára gamall, lagðist ósmeykur til sunds við hlið móður
sinnar. — Helgu skilaði betur áfram á sundinu, og dróst
Grímkell aftur úr, en er móðirin sundmóða hafði
komið Birni á þurrt upp í sandinn, sneri hún aftur út
á móti eldri syni sínum. „Því að honum dapraðist
sundið,“ eins og sagan segir svo fagurlega. — (Vega-
lengdin út í hólmann er um 2000 metrar.)
Um sundafrek Helgu jarlsdóttur segir Davíð skáld
Stefánsson í sínu ágæta kvæði:
„Hjartað var þeim böndum bundið,
sem brúði veika af hetju gera.
Til hinnsta dags skal Helgu-sundið
heiðinni móður vitni bera.“
Ég rek svo ekki þessa sorgarsögu lengra. Helgu tókst
að bjarga sonum sínum með sundafreki sínu. Hún var
enn nokkur ár á íslandi, en þá er Grímkell sonur henn-
ar var 12 vetra, féll hann í bardaga, er hann vildi hefna
föður síns. Fór þá Helga utan með Björn son sinn til
Gautlands. Var þá Hróar, bróðir hennar, lifandi og
réð þar ríkjum. — Ekki fara neinar sögur af Helgu
jarlsdóttur, eftir að hún kom aftur til Gautlands, en sagt
er að Björn sonur hennar hafi komið aftur til íslands,
og hafi hann verið hinn röskvasti maður.
Helga kom að landi, þar sem Bláskeggsá fellur til
sjávar. Er þar nú nýbyggð brú yfir ána, undir háum
hömrum.
Enginn fer svo þarna um þjóðveginn, að hann renni
ekki augum út í hólmann litla út í firðinum. Við þenn-
an hólma er bundin sorgarsaga, sem aldrei gleymist.
Við sögu hans er líka tengd saga um sundafrek og
hetjudáð, sem frábært má telja, og er hliðstætt Drang-
eyjarsundi Grettis.
Við höldum nú áfram eins og leið liggur að veitinga-
skálanum hjá Ferstildu. Þar verðum við að staldra við
og rifja upp sögu staðarins.
Skammt frá Ferstiklu, nær sjónum, er prestssetrið
Saurbær á Hvalfjarðarströnd. Þar sat Hallgrímur Pét-
ursson sálmaskáld sín síðustu prestsskaparár, en eftir
að hann lét'af prestsskap, bjó hann á Ferstiklu og and-
aðist þar, eftir erfiða baráttu við sjúkdóm og harðrétti.
Þyrill, fjallið og bcerinn.
Heima er bezt 309