Heima er bezt - 01.03.1958, Blaðsíða 16

VyiÐ það að lesa Landpóstana rifjaðist margt upp
' fyrir mér, er ég, allt fram að þessu, hef lítt
hugsað um. Einkum eru það hinar sögulegu
stórhríðar, er póstarnir segja frá og hafa verið
úti í. Mun þeim vera rétt lýst, eins og þær reyndust
þeim, er við þær áttu að stríða.
Þegar ég heyrði í útvarpinu nú fyrir stuttu, að ætti
að fara að koma út tímarit, er fjallaði um veðráttu hér
á landi, og þá vitanlega um söguleg illviðri, þá hafði
það þau áhrif á mig, að mér fannst ég þurfa að skrá-
setja eitthvað um þau illviðri, sem ég hef komizt í kast
við, og eru þau næsta mörg. En hvernig sú lýsing tekst,
verður eftirfarandi frásögn að leiða í Ijós.
Ég kom á Norðurland vorið 1911, og fór að búa
vorið 1912 á Hafragili í Skefilsstaðahreppi. Fýrstu tvö
árin bjó ég þar á móti Guðvarði iMagnússyni, og síðan
fiuttist ég í Ulugastaði í sömu sveit vorið 1914, og bjó
þar til vors 1947.
Það er með veðrið eins og mannfólkið, að lítt eru
skráðar sögur um menn, nema þeir séu öðruvísi en
fólk er flest, annað hvort fyrir ofan eða neðan meðal-
lag. Því meiri afbrigði, því minnisstæðari sögur. En
þó virðist það vera einhæfara með veðrið, því aðallega
eru það illviðrin, sem verða þeim ógleymanleg, er við
þau eiga að stríða.
Mér var snemma kennt að þekkja áttir og veður-
útlit eystra, þar sem ég er uppalinn, og voru þar, eins
og gengur og gerist, afar veðurglöggir menn innan
um, sérstaldega þar, sem breiðar sveitir voru eða út-
kjálkar millum fjarða (nes), því að þar sást bezt til
veðurs.
í Skefilsstaðahreppi voru þrír menn, er ég kynntist,
sem mér fannst bera af öðrum í veðurgleggni. — Það
voru þeir Gunnar bóndi á Selnesi Eggertsson, Guð-
varður bóndi á Hafragili Magnússon og séra Arnór í
Hvammi, Árnason. — Þó hygg ég, að Gunnar á Sel-
nesi hafi verið þeirra mestur spekingur á þessu sviði,
enda er mest útsýni þaðan til hafs og fjalla frá hans
heimili.
Ég hafði snemma gaman af að vera úti í illviðrum,
enda fékk ég fljótlega að reyna það, er norður kom og
búskaparbaslið byrjaði. Ég þurfti iðulega að fara til
aðdrátta á vetrin heiman að yfir fjallgarðinn á milli
Skagafjarðar- og Húnavatnssýslu, til Skagastrandar,
Blönduóss eða Sauðárkróks. Urðu þær ferðir oft erfið-
ar og sögulegar í hríðarveðrum, því að allt af hafði ég
einhvern flutning, annað hvort á sjálfum mér, hrossi
eða hrossum. — Annars hef ég aldrei verið góður
ferðamaður á þann mælikvarða, er virðist koma fram
í Sögum Landpóstanna. — Ég hef, til dæmis, aldrei
verið neinn hestamaður á þann mælikvarða, sem virðist
hafður í Söguþáttum Landpóstanna, aldrei kunnað að
temja hest né sitja hann. En tvímælalaust mun enginn
hér nærlendis hafa meðhöndlað jafn mildð dráttarhross
og ég hér um þennan kafla Norðurlands frá 1914 til
1947, sumar og vetur. Það orsökuðu hin margvíslegu
störf mín í þágu Skagafjarðarsýslu og Ríkissjóðs (vega-
gerð og bygging^r).
A skammri stund
Það má kannske segja, að þessir dráttarhestar, sem
ég hefi notað í vetrarferðum, hafi haft nóg fóður hjá
mér, en misjöfn meðferð hefir verið á þeim, þegar
hríðar, ófærð og náttmyrkur hafi torveldað áfram-
haldið. Enda hafa hross aldrei bjargað mér í stórhríð-
um og náttmyrkri, en ég iðulega þeim.
Það skal tekið fram, að ég hefi allt af verið hálf-
gerður klaufi að rata í stórhríðum, en þolað hungur og
kulda manna bezt. — Aldrei hefi ég fengið kalblett á
skrokkima, þótt búningur væri misjafnlega skjólgóður
hér framan af, enda þaulvanur útilegum í tjöldum og
illa byggðum verkamannaskýlum frá bernsku.
Ég hefi verið meira og minna úti í öllum stórhríð-
um, sem komið hafa á tímabilinu frá 1911 til 1947, —
man ég og hefi skrifað hjá mér mánaðardaga þeirra
flestra, — jafnframt veðurútlit á undan hríðunum, og
á hvaða átt hann var, á meðan þær stóðu yfir hér úm
fjallgarðinn á milli Skagafjarðar- og Húnavatnssýslu.
Ég átti heybirgðir til fjalla á hverjum vetri, öll þessi
ár, og ók þeim á hrossum heim að vetrinum, oftast
langan veg og erfiðan. — Lenti þá iðulega í stórhríð-
um. Einnig ók ég og heim á sama tíma öllu bygg-
ingarefni í húsin á Illugastöðum, svo og steypuefni
(möl og sandi), og rekaviði utan af Skaga í allar girð-
ingar, því bílvegur kom ekki þangað heim, fyrr en ég
var að lúka við þessar framkvæmdir.
Ég hef aðeins hugsað mér að lýsa þeim hríðunum,
sem mestum sköðum hafa valdið á sjó og landi á þessu
tímabili, og vitanlega segi ég frá þeim, eins og þær
komu mér fyrir sjónir.
Árið 1911 til 1912 var ágætis vetur hér nyrðra, og
því engar eftirminnilegar stórhríðar; sama var og að
segja um veturinn 1912 til 1913. Samt var á stórhríð
hér nyrðra 10. nóv. 1912. Urðu þá víða hrakningar á
fé. Guðvarður á Hafragili átti þá allt sitt fé óvíst, og
voru bæði ég og fleiri að leita að því allan hríðar-
daginn og fram á nótt, en fundum fátt. — Veðri var
svo háttað í þessari hríð, að daginn fyrir hríðina þann
9. nóvember var hægviðri á útnorðan og talsverð fann-
koma, en seinnipart nætur hvessti á norðaustan, en gekk
fljótlega meira til norðurs, svo aldrei varð mikið hvass-
viðri, nema helzt eftir að skellti saman. — Veturinn 1913
til 1914 var afar vondur vetur á Norðurlandi, og stór-
hríðar margar, en komu lítið að sök á fénaði manna,
90 Heima er bezt