Heima er bezt - 01.10.1961, Síða 17

heimilinu var Soffia Lizebeth Andersdóttir, skipstjóra
Asmundsen og konu hans Ásdísar Jónsdóttur í Stakka-
gerði. En fyrsta barnið, sem á heimilinu fæddist, dó, og
gerði læknirinn miklar rannsóknir í sambandi við það,
einkum á meðferð naflastrengsins. Er ekki ósennilegt,
að þær rannsóknir hafi verið í beinu framhaldi af at-
hugunum dr. Haallands, sem Scleisner hefur vafalítið
verið kunnugt um, svo og rannsóknir amerískra lækna,
en við reynslu þeirra studdist Haalland mjög eins og
fyrr getur.
Loks tókst að ráða þessa flóknu gátu ginklofans, sem
legið hafði eins og farg á Eyjabúum öldum saman. Það
tók dr. Schleisner ekki nema rúmt ár að kveða veikina
niður að mestu. Lækningaraðferð hans var fremur öllu
fólgin í auknu hreinlæti og því að bera olíu, sem nefnd
var naflaolía (balsamum copaive), á nafla barnanna ný-
fæddra og þar til alveg var gróið fyrir naflastrenginn.
Hann lét og gæta hvers konar hreinlætis í meðferð
sængurkvenna, bæði um fatnað og aðra aðbúð, og naut
þar við þekkingar og hins stranga eftirlits hinnar lærðu
ljósmóður, frú Sólveigar Pálsdóttur.1)
Árið 1849 fæddust hér 20 börn, en aðeins 2 dóu, og
síðan komu fyrir eitt og eitt dauðsfall af völdum gin-
klofans allt fram á 20. öldina. Orsök ginklofaveikinnar
taldi Schleisner vond húsakynni og óhreinlæti á öllum
sviðum, sem af þeim leiddi. Á vertíðinni, segir hann
að komi urn 250 manns til Eyja, og setjist að í þeim
húsakynnum, sem fyrir séu, og minnki loftrýmið í hús-
unum við það niður í 66.8 rúmfet að meðaltali og á
einum stað hafi hann séð að ekki var nema 34.2 rúm-
feta loftrými á mann. Þá hafi það verið siður þar, sem
annars staðar á landinu, að Ijósmæðurnar flyttu nýfædd
börnin heim með sér og ælu þau þar fyrstu vikurnar.
Ljósmóðir sú, er lengi hafði verið í Eyjunum, var ólærð
og bjó í lélegum húsakynnum. En þegar dóttir hennar,
Sólveig Pálsdóttir, tók við starfinu, lærð vel og kröfu-
hörð um allt hreinlæti, segir læknirinn, að svo hafi van-
inn verið rótgróinn meðal fólksins, að það hafi helzt
ekki viljað leita til hennar fyrst í stað, en tekið gömlu
konuna fram yfir hana. Telur hann að þetta hafi meðal
annars seinkað því, að vinna bug á veikinni, því að vit-
anlega hefði mjög vel lærð og samvizkusöm ljósmóðir
kunnað starfið betur, og gætt hinnar nauðsynlegu var-
úðar um allt hreinlæti, sem hún vissi hversu mikilvægt
var.
Af dánarskýrslum séra Jóns Austmanns sést að ár-
unum 1817—1836 fæddust 210 börn í Ofanleitissókn.
Af þeim dóu 157 á fyrsta ári. Samsvarandi tölur vantar
úr Kirkjubæjarsókn þessi ár, en naumast hefur ástand-
ið verið betra þar. Árið 1837 voru prestaköllin samein-
uð. Frá þeirn tíma til 1842 fæðast 120 börn í Eyjum,
1) Sólveig Pálsdóttir, amma Matthíasar Einarssonar,
læknis, var yfirsetukona í Vestmannaeyjum 1842—1867. Hún
var gift Matthíasi Markússyni trésmið. Þau reistu húsið
Landlyst laust fyrir 1850, en það ár var það stækkað og var
viðbótin nefnd „Stiftelsen" og var þar fæðingarheimilið úr
því. — Std.
en af þeim deyja 87 á fyrsta ári eða nýfædd. Auk þess
eru svo þau börn, sem dóu innan 6 ára aldurs, en þau
eru ekki talin í skýrslum séra Jóns.
Tölur þessar sýna bezt, hvílíkur ógna vágestur gin-
klofinn var, og að ekki var vanþörf á að finna varnir
gegn honum. Nafn dr. Schleisners mun því löngum í
minnum haft í Vestmannaeyjum, sem eins hins mesta
velgerðamanns Eyjamanna, sem leysti þá undan ein-
hverjum þeim verstu hörmungum, sem yfir Eyjarnar
hafa gengið allt frá fyrstu byggð þeirra. En um leið og
minnzt er dr. Schleisners, má ekki ganga frant hjá
minningu dr. Haallands, því að víst er um það, að hann
átti ekki minnstan þátt í hversu giftusamlega tókst til.
Það var Haalland, sem með nákvæmri athugun sinni
fann hættuna, sem stafaði af sóðaskap og ófullnægjandi
meðferð naflastrengsins á ungbörnum, og er enginn
vafi á, að Schleisner hefur fært sér þær athuganir í nyt.
Þá var það einnig Haalland, sem með áhuga sínum og
harðfylgi fékk dönsku stjórnina til þess að snúa sér til
Levys prófessors og leita álits hans um, hvað gera
skyldi. Án afdráttarlausra tillagna prófessors Levys er
vafasamt, hvort Schleisner hefði verið sendur til lands-
ins og fæðingarstofnunin nokkru sinni komizt á fót.
Hefði ginklofinn þá haldið áfram að stráfella börn
Eyjabúa um ófyrirsjáanlegan tíma. Ekki er fjarstætt að
hugsa sér, að veikin hefði magnazt með auknum fólks-
flutningum til Eyja. En þegar svo var komið, hefði hún
getað átt þátt í að leggja þær í auðn, þegar fólk sá
hvert stefndi, því að hinn stórkostlegi barnadauði hefði
sennilega flæmt fólk í burtu, þar sem það hefði ekki
treyst sér til að búa við slíkar hörmungar.
Heimildir við samningu þessarar greinar hef ég úr
ritum prestanna séra Jóns Austmanns og séra Jes A.
Gíslasonar um veikina. Afskriftir úr Þjóðskjalasafni
gerðar af Jóhanni G. Ólafssyni bæjarfógeta, m. a. er
þar skýrsla dr. Schleisners o. fl.
BRÉFASKIPTI
Inga Hansdóttir, Orrahóli, Fellsströnd, Dalasýslu óskar
eftir að komast í bréfasamband við pilt eða stúlku á aldrin-
um 19—25 ára. Mynd fylgi.
Matthías Hansson, Orrahóli, Dalasýslu, óskar að komast i
bréfasamband við stúlku á aldrinum 18-25 ára. Mynd fylgi.
Helga Jónsdóttir, Múla, Kollafirði, Gufudalssveit, Austur-
Barðastrandarsýslu, óskar eftir bréfasambandi við pilta á
aldrinum 18—22 ára. Mynd fylgi bréfi.
Hulda Jónsdóttir, Múla, Kollafirði, Gufudalssveit, Austur-
Barðastrandarsýslu, óskar eftir bréfasambandi við pilta á
aldrinum 15—18 ára.
Sveinn Kjartan Gestsson, Grund, Fellsströnd, Dalasýslu,
óskar eftir að skrifast á við pilt eða stúlku á aldrinum 13—15
ára. Mynd fylgi.
Helga Margrét Geslsdóttir, Grund, Fellsströnd, Dalasýslu,
óskar eftir bréfaskiptum við pilt eða stúlku á aldrinum 11—
12 ára. Mynd fylgi.
Kristjana Sigfúsdóttir, Hafnarbraut 48, Neskaupstað, ósk-
ar að komast í bréfasamband við stúlku á aldrinum 10—11
ára. Mynd fylgi.
Heima er bezt 345