Heima er bezt - 01.10.1961, Side 18

SIGURÐUR VILHJÁLMSSON:
V al|)jófsstaéarljræéur
œtterni jjeirra og áhrif á „mannan' jjeirrci.
Fræðimenn telja |)á Valþjófsstaðarbræður Þor-
varð og Odd Þórarinssyni sérstaklega til ættar
Svínfellinga. Það er að vísu rétt að Þórarinn var
launsonur Jóns sonar Sigmundar Ormssonar
frá Svínafelli. En Sigmundur var kvæntur Arnbjörgu
Oddsdóttur Gissurarsonar á Valþjófsstað. Sigmundur
mun hafa búið á Valþjófsstað og farið með hluta af
völdum Odds tengdaföður síns. En ekki verður annað
séð en Oddur hafi farið með öll völd í tveimur þing-
um Austfirðingafjórðungs eða eins og nú hagar til báð-
um iVfúlasýslum. Sonur hans Teitur bróðir Arnbjargar
konu Sigmundar hefur svo farið með þann hluta vald-
anna sem Sigmundur hafði ekki. Teitur bjó fyrst á
Hofi í Vopnafirði. Jón Sigmundsson hefur svo tekið
við valdsviði föður síns og bjó fyrst á Valþjófsstað.
Síðar ca. 1202 fer hann frá Valþjófsstað og tekur þá
Teitur við öllu valdsvæði föður síns og virðast þá völd
Svínfellinga í Múlasýslum úr sögunni. En eftir er Þór-
arinn Jónsson, sem verður næsti valdhafi í Múlasýslum.
Nokkur vafi er á um móðerni Þórarins þó varla verði
það dregið í efa að hann hafi verið dóttursonur Teits.
Þórarinn tekur við völdurn af Teiti og kvæntist Helgu
Digur-Helgadóttur systur Ögmundar í Kirkjubæ. Kona
Teits var Helga dóttir Þorvarðs Þorgeirssonar frá
Hvassafelli og víðar í Eyjafirði. Búseta Þórarins á Val-
þjófsstað og mannaforræði hans tekur raunar af allan
vafa um það að hann hafi verið dóttursonur Teits.
Synir Teits dóu ungir og dætur hans gátu ekki farið
með goðorðin.
Þegar Arnór Tumason höfðingi Skagfirðinga fór ut-
an átti Þórarinn að gæta héraðs í Skagafirði fyrir yfir-
gangi manna Guðmundar biskups góða. Þótti hann
ekki ganga röggsamlega fram við þá gæzlu. Skýringin
á því kemur þegar hann er gestkomandi á Svínafelli og
Aron Hjörleifsson einn helzti maður Guðmundar góða
kom þar á flótta sínum undan þeim Grundar-feðgum.
Þórarinn tekur Aron þá í sína vernd þegar Ormur
hálfbróðir hans ætlaði að láta drepa Aron. Það er ekld
eintómur náunganskærleiki sem þarna kemur fram.
Þórarinn og Guðmundur biskup voru náskyldir, senni-
lega að öðrunt og þriðja. Það er bersýnilega þess vegna
að Þórarinn neyðir Orm bróður sinn til þess að sleppa
Aroni. Amma Þórarins og Guðmundar voru bræðra-
börn. Það er því ekki að efa hvaða uppeldi Þórarinn
hefur fengið og að áhrifin sem hann verður fyrir í
æsku eru ekki frá Svínfellingum. Honum kippir þá
einnig meira í kyn þeirra Þorgeirssona. Það verður þá
enn augljósara með þá syni Þórarins, Þorvarð og Odd,
sem báðir voru afreksmenn líkamlega svo sem voru
þeir bræður Þorvarður og Ari Þorgeirssynir og Ög-
mundur sneis, sonur Þorvarðar Þorgeirssonar. Þegar
svo þess er gætt að Teitur Oddsson var svo að segja
hreinræktaður austfirzkur höfðingi, afkomandi svo að
segja allra hinna fornu Austfjarðahöfðingja, er það
hreint og beint skakkt að kenna Þorvarð Þórarinsson
og Odd sérstaklega til Svínfellinga. Nöfn þeirra Þor-
varðar og Odds tala sínu máli, þau eru ekki úr ætt
Svínfellinga. Oddur Þórarinsson heitir bersýnilega nafni
Odds Gissurarsonar á Valþjófsstað og Þorvarður Þór-
arinsson nafni Þorvarðar Þorgeirssonar. Það eru þau
gömlu hjónin á Valþjófsstað, sem hafa gefið Valþjófs-
staðarbræðrunum nöfnin. Þetta er ekkert efamál. Að
vísu hafa þau dáið um líkt leyti og Þorvarður fæddist
svo ekki er víst að þau hafi verið lifandi þá. En áhrifin
frá þeim eru augljós. Uppeldi þeirra Þórarinssona mót-
ast algjörlega af því andrúmslofd, sem ríkt hefur á Val-
þjófsstað og hefur án alls efa verið hefðbundið í fleiri
kynslóðir. Ekki er hægt að leiða neinum getum að því
hvaða menntun þeir bræður hafa hlotið, en ef dæma
má eftir þeim litlu og óljósu heimildum um Þorvarð
virðist hann hafa verið allvel menntaður á þeirra tíma
mælikvarða.
Maður getur að vísu látið sér detta í hug að Brandur
ábóti, föðurbróðir Þorvarðar, hafi veitt Valþjófsstaða-
bræðrum bóklega menntun og heldur væri ekki óhugs-
andi, að einhverjir af handgengnum mönnum Guð-
mundar góða hafi verið fengnir til að kenna þeim
bræðrum. Eins og hér er vikið að hafa þessir bræður
fengið hið ákjósanlegasta uppeldi. Þá er rétt að vekja
athygli á því að Jón Sigmundsson var ekki afkomandi
Flosa Þórðarsonar heldur bróður hans. Enn fremur á
því að Þorvarður Þórarinsson gat ekki verið arftaki
Flosa né annarra Svínfellinga vegna þess að Þórarinn
faðir hans var óskilgetinn. Eins og að framan er sýnt
var Þorvarður arftaki eða öllu heldur hafði völd sín
frá höfðingjunum í Múlaþingi. Og það er „mannan“
hans eða menntun og manndómur, sem hefur lagt völd-
in í hendur þeirra Valþjófsstaðarfeðga sámfara góðu
ætterni.
Framhald d bls. 357.
346 Heima er bezt