Heima er bezt - 01.01.1964, Blaðsíða 17

F
Rústir af kirkjum og klaustrum eru mjög víða. Eru
margar þeirra mjög stórar og bera vitni um auð og
vald stofnunarinnar fyrr á öldum. En því eru þessi hús
nú í rústum að einn þáttur í ofsóknum Breta á hendur
Irum var að brjóta niður kirkjuhús og klaustur. Voru
menn Cromvells einkum athafnasamir í þeim efnum.
Svo virtist mér sem Irar vildu sein minnst láta á rúst-
um þessum bera, og vera ófúsir að láta ferðamenn
skoða þær.
Þá eru fornar kastala- og hallarrústir ekki síður ein-
kennandi. Sumt af þeim er ævafornt frá því á 8. og 9.
öld þegar norrænir víkingar gerðu herhlaup sín til Ir-
lands. Suma þessa kastala reistu víkingarnir sjálfir, eft-
ir að þeir höfðu tekið sér þar fasta bólfestu. Víða eru
virki þessi einungis háir turnar, eru þeir hin furðuleg-
ustu mannvirki, og er lítt skiljanlegt, hversu menn hafa
fengið reist þá þegar engar voru vélar og allt varð að
gerast með mannshöndinni einni saman.
Við komum til Mallow seint að kveldi, skilaði Mur-
phy okkur þar á gistihús, en sjálfur hélt hann lengra,
áleiðis til æskuheimkynna sinna. Við gengum fljótt til
náða en varð ekki svefnsamt, því fram eftir nóttu mátti
heyra háværar samræður og söng. Hafði ég ekki áður
vanizt slíku ónæði á gistihúsum. Næsta dag kynntist
ég hvernig í því lá, en á öllum veitingahúsum eru bjór-
stofur. Þeim er lokað klukkan 12, en eftir þann tíma
geta gestir setið í setustofum hótelanna og eru þeim
bornar veitingar svo lengi sem þeir óska. En írar eru
sönggefnir, og þar sem margir koma saman, er þeim
tamt að taka lagið, og mikið er talað. Þannig stóð á háv-
aðanum, Annars eru bjórstofur þar ótrúlega margar og
mikið á þeim setið, en aldrei sá ég ölvaðan mann. Menn
sitja tímunum saman yfir einu bjórglasi og rabba. Eyða
þeir þannig mildum tíma, og er þetta á marga lund
vandamál, meira þó tímaeyðslan en áfengisneyzlan.
Að morgni, sem var laugardagur, kom starfsmaður
Hallarrústir og vatnsmylna.
Klansturrústir.
frá Sugarcompaníinu til að sýna mér héraðið og fræða
mig um búskap íra þar um slóðir að fyrirmælum Mur-
phys. Ókum við þar fram og aftur, og fékk ég þá hug-
myndina um írskan búskap. Yfirleitt eru jarðir litlar og
búin smá. í þessu héraði var einkum stunduð mjólkur-
framleiðsla, en akuryrkja og einkum garðrækt er þó
nokkur. Hvarvetna er landinu skipt í skákir, sem víða
eru aðgreindar með grjótgörðum, þó minna á þessum
slóðum en annars staðar. Hvarvetna er nautpeningur á
beit, og einnig er hér nokkuð af sauðfé, en í sumum
skákunum eru akrar og kartöflugarðar. Algeng bú-
stærð er 10—20 kýr, en auk þess nokkur svín og hænsni.
Bændur aka sjálfir mjólk sinni í mjólkurbúin í litlum
kerrum, sem annað hvort eru dregnar af hesti eða asna.
Mættum við mörgum þeirra, og voru venjulega 1—3
brúsar í kerrunni. Heim flytja þeir kaupstaðarvarning,
fóðurbæti o. fl. Eru mjólkurbúin rekin með samvinnu-
sniði og verzlanir í sambandi við þau. Standa mjólkur-
búið og kaupfélagsbúðin því oftast hlið við hlið í út-
jaðri bæjanna.
Húsakynni í þessum sveitum voru víðast góð að sjá.
Venjulega eru íbúðarhúsin úr steini en fremur lítil.
Rafmagn er nú víðast um sveitir landsins, útvarp og
sími á hverjum bæ og sjónvarpið breiðist út ár frá ári.
Hefur orðið gjörbylting í þessum efnum síðustu ára-
tugina, því að fyrrum voru húsakynni næsta ömurleg,
svo að jafnvel torfbæirnir okkar voru betri, að minnsta
kosti stærri. Oft var aðeins ein vistarvera í húsinu og
opið eldstæði á miðju gólfi, en reykurinn fór út um
gat á þekjunni. Sá ég fáeina kofa af því tagi í vestur-
Irlandi. Eru þau hús frá þeim tíma, þegar bændur voru
allir leiguliðar enskra landsdrottna, sem hirtu um það
eitt að krefjast sem mestra landskulda. En þótt fram-
farir hafi orðið miklar meðal írskra bænda var mér
tjáð, að þeir væru seinir til að breyta búskaparháttum,
og margt mætti betur fara.
Heima er bezt 13