Heima er bezt - 01.02.1965, Blaðsíða 2

Próí í skólum
í nýútkominni ævisögu hins merka klerks og skóla-
manns, síra Sigtryggs Guðlaugssonar, segir frá |>ví, að
hann hafi hlotið aðra einkunn á embættisprófi af þeim
sökum, að þegar hann átti að spyrja börn, sem var
einn þáttur prófsins, hafi prófdómaranum, sem var
Hallgrímur Sveinsson, biskup, þótt hann segja börn-
unum of mikið. Lækkaði hann því einkunn sr. Sig-
tryggs, svo að hann féll niður úr fyrstu einkunn, sem
hann annars hefði hlotið. Alkunnugt er það, að síra
Sigtryggur varð einn af fremstu mönnum prestastétt-
arinnar og einn nýtasti menningarfrömuður landsins um
sína daga.
Saga þessi, sem er ein af mörgum líks efnis, ætti að
geta vakið menn til hugsunar um, að próf skólanna eru
ekki sá mælikvarði, sem þeim er oft ætlað að vera, og
hvort ekki sé kominn tími til, að taka allt prófakerfið
til alvarlegrar athugunar, og reyna að létta því að ein-
hverju leyti af skólunum. Þeim, sem þekkir til íslenzkra
skóla og alls þess prófafargans, sem nú er þar drottn-
andi, gæti hvarflað í hug, að búið væri að snúa við orð-
tækinu gamla um að læra fyrir lífið en ekki skólann,
heldur væri nú lært fyrir prófin en ekki Iífið.
Svo mun nú vera, að á vori hverju sé einum til tveim-
ur mánuðum varið til prófa í skólum landsins. Auk þess
eru sífelld próf haldin á vetrum, bæði skipulögð, og
eins konar skyndipróf, sem þó eru höfð með nægum
fyrirvara, til þess að trufla nám nemendanna í öðrum
greinum þá daga, sem slík próf eru haldin. Sú spurning
hlýtur að vakna, hvort hér sé ekki eytt of miklum
tíma til lítils gagns, að ógleymdu því taugastríði, sem
þessi sífellda prófáþján veldur nemendum. Ekki er mér
grunlaust um, að taugaáföll nemenda, sem ekki eru nú
óþekkt fyrirbrigði í ýmsum skólum, eigi að einhverju
leyti rætur að rekja til þessarar sífelldu prófspennu.
Órannsakað mál er, hverju tjóni það veldur nemend-
um að falla á prófum. Mér Ieikur grunur á, og tala þar
af nokkurri reynslu, að sumir nemendur bíði þess seint
eða aldrei fullar bætur.
En hafa prófin þá ekkert til síns ágætis? Ekki verður
því neitað. Þegar þeim er svo háttað, að undanfari
þeirra er nokkurt upplestrarleyfi, gefur það tækifæri
til upprifjunar námsefnis, og sú upprifjun og prófið,
sem fylgir, er nokkur þolraun, sem ýmsir nemendur
hafa gagn af. En nú er sá háttur víða á hafður, að upp-
lestrartíma og prófum er hrært saman, þannig að einn
eða tveir dagar eru til lestrar fyrir hverja prófgrein,
sem síðan er prófað í. Þá er í rauninni upprifjanin orð-
in lítils virði, því að nemandinn reynir að loknu hverju
prófi að gleyma sem mestu áður en hann tekur til við
næstu grein.
Annar kostur, sem prófunum er eignaður er, að þau
veiti nemendum aðhald. Hefur það löngum verið við-
kvæði þeirra, sem hæst vilja reiða prófasvipuna, að með
henni einni fáist fjöldi nemenda til að lesa. Þótt nokkuð
sé í þessu hæft, er prófið engan veginn einhlítt, og að-
hald hægt að skapa með öðru móti.
í þriðja lagi eru prófskírteini einskonar aðgangskort
að ýmsum störfum, svo og framhaldsnámi við háskóla
og ýmsa sérskóla, og verður ekki hjá einhverju slíku
komizt.
En þá verður spurningin, getum vér á einhvern hátt
losað okkur undan oki prófanna, eða létt martröð
þeirra af skólunum? Ég hygg, að vel athuguðu máli sé
slíkt ekki einungis mögulegt, heldur einnig tiltölulega
létt. Að skaðlausu má afnema með öllu eða að mestu
leyti nær öll próf milli bekkja í skólum. Þau þjóna
þeim tilgangi einum, að ákveða, hvort nemandinn sé
fær um að flytjast milli bekkja, annað ekki. En hvað
kemur þá í staðinn? Það hefur löngum verið siður, að
gefa nemendum vetrareinkunnir. Yfirleitt má segja um
þær, að þær séu réttari mæhkvarði á getu nemenda, en
hvernig þeir leysa prófraun eins dags af hendi, enda
sýnir reynslan að prófin breyta oft litlu. Ekki vil ég
þó mæla með vetrareinkunnum eins og þær nú eru
gefnar. Heldur mundi ég telja bezt færi á, að kennar-
ar yfirleitt gæfu nemendum vitnisburð um, hvort þeir
væru hæfir til að flytjast milli bekkja eða ekki. Slíkt
knýr kennarann, til þess að fylgjast betur en ella með
nemandanum, og nemandann knýr það ekki síður en
prófið, til þess að vanda störf sín, svo að hann reynist
verðlaunanna maklegur. Mundi þetta geta skapað betri
anda í skólastarfið og nánara samstarf milli nemenda
og kennara. Og betra er að einn og einn óverðugur
nemandi slæddist með þessu móti milli bekkja, en tugir
þeirra séu malaðir niður í prófkvörninni, og hinir sem
gegnum hana sleppa séu lamaðir af þeirri taugaspennu,
sem prófin eru.
Við niðurfellingu bekkjarprófa ynnist, að unnt yrði
að lengja kennslutíma hvers bekkjar um heilan mánuð
eða meira, án þess að skerða sumarleyfi nemenda. Slíkt
er ekkert hégómamál, því að eins og kröfum til náms-
efnis hlýtur að vera farið er ljóst, að skólatíminn er
orðinn of stuttur, ef vér eigum að halda í horfi með
46 Heima er bezt