Heima er bezt - 01.02.1966, Side 25

taflið, en ungur frændi Flosa, sem talinn var höfðingja-
efni, féll fyrir spjótinu. Þetta taldi Flosi boða óheill
sínu liði, enda höfðu þeir illt verk unnið.
Margt er það í Njálu, sem er ógleymanlegt, og öll er
Njála mikið listaverk, og ekki sízt, hvað snertir mál og
stíl. En þennan dag, sem ég fór að Bergþórshvoli, var
mér títt hugsað til Ingjalds á Keldum. Flans er lítið get-
ið við málastapp og vígaferli, en hann hefur vafalaust
verið sönn hetja. Honum er þannig lýst í Njálu:
„Ingjaldur var mikill maður og styrkur og fálátur og
hinn hraustasti karlmaður og fédrengur góður við vini
sína.“
Þetta er ekki margorð mannlýsing, en hún er glögg
og segir mikið. Þegar Ingjaldur tekur þá ákvörðun, að
skerast úr leik, er brennumenn fóru að Njálssonum, þá
er honum það ljóst, hvað slíkt gildir, en hann brestur
ekki kjark, þótt við ofurefli sé að etja. Og á hvaða leið
er hann þarna niður með Rangá? Er hann að kynna sér,
hvernig farið hafi í aðförinni að Njáli og sonum hans?
Ingjaldur vissi vel daginn og stundina. Allt þetta var ég
að hugsa um á leiðinni frá Bergþórshvoli á HvolsvöII.
Um kvöldið ákvað ég að fara að Keldum.
Bærinn að Keldum er vestan við Eystri-Rangá um 10
—12 km frá þjóðveginum austur. Á Keldum hefur víst
jafnan verið stórbýli og höfðingjasetur. Nú urn langan
aldur hefur sama ættin setið jörðina. Landslag og um-
hverfi allt á Keldum er sérkennilegt og sérstætt, en þó
eru byggingarnar á bænum merkilegastar. Elzti hluti
Búr á Keldum.
Skáladyr á Keldum.
bæjarhúsanna, sem venjulega er nefndur Skálinn, er tal-
inn vera frá Sturlungaöld. Úr skálanum eru gömul
jarðgöng 26.5 metra löng út í lækjarbakka eða brekku.
Göngin eru svo lág, að fullorðinn maður verður næst-
um að skríða eftir þeim. Þau eru hlaðin að innan. Eng-
inn veit með vissu í hvaða skyni þessi jarðgöng hafa
verið gerð, en vel gæti verið að þau hafi verið gerð sem
leynigöng til undankomuleiðar úr bænum, ef ófrið bar
að höndum.
I skálanum eru meðfram veggjunum stórar kistur eða
kornbyrður. Hafa þessar kornbyrður jafnan fylgt jörð-
inni, þótt skipt hafi um ábúendur. Sama er að segja um
annað gamalt geymsluhús. Þar eru stórar tunnur, skyr-
sáir og kaggar, sem ætíð hafa fylgt jörðinni, hver sem
á henni hefur búið. Þessum forna skála eða bæjarhluta,
sem talinn er frá Sturlungaöld, er nú vel við haldið og
getur hann staðið lengi enn.
Á Sturlungaöld bjuggu á Keldum hjónin Hálfdan Sæ-
mundsson og Steinvör Sighvatsdóttir systir Þórðar kak-
ala. Er Hálfdan talinn dáinn árið 1265, en Steinvör ár-
ið 1271. Um miðja 13. öld eru þau búandi á Keldum.
Yel má hugsa sér, að þessi merku hjón hafi byggt skál-
ann. Hálfdan var af góðum ættum, ríkur maður og
höfðingi, en stóð lítið í styrjöldum. Steinvör var stór-
lynd og skörungur í skapi. Einhvern tíma, þegar Þórð-
ur kakali átti einna erfiðast og var fremur vinafár, fór
hann suður að Keldum til systur sinnar Steinvarar, til
að biðja Hálfdan mág sinn liðveizlu. Steinvör tók bróð-
Heima er bezt 61