Heima er bezt - 01.05.1968, Qupperneq 22

Frá Naruik.
Fjármálamenn frá Englandi hófu fyrst þessa járn-
brautarlagningu árið 1883, og jafnframt var gerð áætl-
un um mikla hafnargerð, þar sem nú er Narvíkurhöfn.
Fyrst var sú höfn nefnd Viktoríuhöfn. Þessar fram-
kvæmdir strönduðu vegna fjárskorts, og dróst þá málið
á langinn. En árið 1898 ákvað norska stjórnin að láta
norska ríkið fullgera járnbrautarlagninguna og ljúka
við hafnargerðina. Arið 1902 var járnbrautin fullgerð,
og jafnframt var þá lokið við hafnargerðina, sem fyrst
var nefnd Viktoríuhöfn. Var því nafni nú breytt, og
kauptúnið sem þarna var að myndast kallað Narvík,
eftir sveitabæ sem stóð þarna við víkina og þá var höfn-
in líka nefnd Narvíkurhöfn. Nú er höfnin í Narvík tai-
in ein bezta höfn í veröldinni, og íbúar Narvíkur eru nú
taldir um 15 þúsund.
Þessi heimsfræga útfiutningshöfn byggir alla tilveru
sína á útflutningi málmgrýtisins, sem framleitt er í
Kiruna í Svíþjóð. jMá því segja að borgirnar tvær,
Kiruna og Narvík, styðji hvor aðra í lífsbaráttunni.
Hvorug gæti haldist við án hinnar.
Þegar Noregur var hernuminn, hinn 9. apríl 1940,
var Narvík ein af þeim borgum í Noregi, sem Þjóð-
verjar lögðu mest kapp á að hernema strax á fyrsta
dægri.
En fólkið og herdeildin í Narvík var alveg óviðbúið
árás, og engum datt í hug, að vígdrekar Þjóðverja væru
komnir svo langt norður. En þó hittist svo á að tvö af
'Stærstu herskipum Norðmanna lágu einmitt þessa nótt
á höfninni í Narvík. Þessi herskip hétu: Norge og
Eidsvold. Um kl. 3 um nóttina eftir hernámsdaginn,
bárust þær fregnir, að þýzk herskip væru á leið inn til
Narvíkur. Var þá strax farið að búa herskipin til varn-
ar. Nóttin var koldimm, en veður sæmilegt, og gekk þó
:á með smáélum.
Um kl. 4.45 um nóttina er þýzki herskipaflotinn
kominn inn á ytri höfnina. Þá kom þýzkur herforingi
á vélbát frá einu herskipinu og steig um borð í her-
skipið Eidsvold, en þar var norskur herforingi á skipi
og ráðlagði hann norska herforingjanum að gefast upp
mótstöðulaust. Norski herforinginn harðneitaði að
fylgja þessu ráði. Var þá fátt um kveðjur og fór þýzki
herforinginn strax frá borði. Um leið og hann steig upp
í vélbátinn gaf hann ljósmerki með vasaljósi. Litlu síð-
ar kom banvænt tundurskeyti frá einu þýzka herskip-
inu og lenti á miðju herskipsins Eidsvold, og hefur lik-
lega lent í skotfærageymslunni, því að herskipið Eids-
vold sprakk í loft upp og bókstaflega sundraðist. Eitt
hundrað áttatíu og sex manns fórust en átta manns var
bjargað.
Rétt í þessu kom áhöfnin á herskipinu Norge auga á
eitt þýzka herskipið í næturmyrkrinu og skaut að því
tundurskeyti, en hitti ekki. Þýzka herskipið svaraði
með skothríð og skaut að Norge þremur tundurskeyt-
um. Síðasta tundurskeytið hitti herskipið Norge og
tættist skipið í sundur og sökk á fáum sekúndum. Þar
fórust 109 manns en 90 var bjargað.
Eftir þetta gekk aðalforinginn þýzki á land ásamt tvö
þúsund hermönnum. Þeim var engin mótstaða veitt.
Hermennirnir tóku sér stöðu við allar helztu bvggingar
bæjarins, og svo kallaði herforinginn þýzki fyrir sig alla
forystumenn bæjarins og foringja herdeildarinnar
norsku, sem í bænum var og ráðlagði þessum forystu-
mönnum að gefast upp skilyrðislaust án þess að sýna
nokkra mótstöðu. Herforinginn norski og bæjarstjórnin
bað um 30 mínútna frest, til að athuga, hvað hægt væri
að gera. Þegar þessar 30 mínútur voru liðnar, tilkynntu
forystumenn bæjrstjórnar og herforinginn norski, að
þeir sæju enga aðra leið en gefast upp skilyrðislaust.
Þjóðverjarnir tóku þá að sér alla stjórn á þessum
fræga hafnarbæ og slógu eign sinni á allan útflutning á
málmgrýti. Þetta gekk allt fyrir sig án blóðsúthellinga,
sem svo er nefnt, en 295 menn höfðu farizt, er herskip-
in voru skotin niður án þess að þau kæmu neinni vörn
við.
En hörmungar þessa kauptúns voru nú að byrja, en
ekki enda, því að um Narvík var barizt, á meðan Norð-
Frá Narvik. Tjaldstceði og sumarhús.
166 Heima er bezt