Heima er bezt - 01.11.1971, Blaðsíða 22

Við skildum við Skúla Magnússon í fyrri grein á hátindi embættis-
framans. Hann var orðinn landfógeti, fyrstur íslendinga, sem skip-
aði svo virðulegt og áhrifamikið embætti.
Skúli karlinn var ekki búinn að vera lengi í embættinu þegar
hann tók að hugleiða hvað gera þyrfti til að forða landinu frá
algeru hruni, eins og hann sjálfur sagði í skýrslu til stjórnarinnar í
Kaupmannahöfn.
Iðnaður úr ull var honum ofarlega í huga. Það lék ekki á tveim
tungum hvers virði ullariðnaðurinn var til að klæða þjóðina, en til
þess gekk langmestur hluti hans. Um sölutóið, sem flutt var út,
gegndi öðru máli. Prjónlesið var raunverulegur gjaldeyrir þessa
tíma. Menn notuðu sér það til að afla sér erlendrar vöru. Verð á því
var þó yfirleitt lágt. Svo bættist það ofan á, að kaupmenn vildu
ekki greiða taxtaverð, töldu vöruna gallaða og því torvelt að fá
sæmilegt verð fyrir hana á erlendum mörkuðum. Þeir höfðu ýmis-
legt til síns máls, því að á þessum tíma var ullariðnaður landsmanna
með líku sniði sem verið hafði lengst frá upphafi landsbyggðar,
prjónatækni hafði þó eitthvað fleygt fram.
íslendingar, sem bezt skil kunnu á þessum málum, töldu, að
landsmenn töpuðu árlega álitlegum fúlgum á prjónlesiðnaðinum
með þeirri tækni og því úrelta verldagi, sem hér tíðkaðist. Lands-
menn þyrftu því að tileinka sér þau hagkvæmu og fljótvirku tæki,
sem þá bezt þekktust.
Skúla var allt þetta ljóst og því vekur hann máls á því á alþingi
sumarið 1750, að menn mynduðu samtök til úrbóta í verklegum
efnum. Næsta sumar, 17. júlí 1751, stofnuðu svo 13 helztu embættis-
menn landsins hlutafélag um stofnun ullarverksmiðju með 1550 rd.
hlutafé. Ætlunin var, að öllum yrði heimilt að leggja fram hluta-
fé, en lítið fór fyrir því í reynd, t. d. gerðust fáir bændur hlut-
hafar.
Um haustið 1751 siglir svo Skúli til Kaupmannahafnar með það í
huga að afla hinum nýju framfaramálum fylgi konungsins og
stjórnar. Hann leggur reglugerð hins nýstofnaða hlutafélags fyrir
til samþykktar. Jafnhliða leggur hann fram mjög ýtarlega álitsgerð
um alla hagi landsins og sundurliðaðar tillögur til úrbóta. Hann
leggur til, að iðnaðarstofnunum verði komið á fót, fyrst og fremst
til ullarvinnslu, sem ekki aðeins yrðu gróðafyrirtæki heldur og
MINNIS VERÐIR
MENN
SKÚLI
MAGNÚSSON
LANDF ÓGETI
2
ísland tók
að rísa