Heima er bezt - 01.05.1978, Side 22

Bjöm Jónsson ritstjóri, eldri,
og samtíð hans
1
Þegar ég hafði dregið að mér föng í
þennan pistil um Bjöm Jónsson rit-
stjóra, eldra, vakti það undrun mína
hve lítið stórmerkilegu lífsstarfi hans
hefur verið haldið á lofti. Hans er að
vísu víða getið sem ritstjóra litlu
hálfsmánaðarblaðanna Norðra og
Norðanfara, en lítið framyfir það. Og
í munni almennings er honum oft
ruglað saman við alnafnann, Björn
Jónsson yngra (Fróða-Björn), sem
starfaði einnig á Akureyri og fékkst
við prentsmiðjurekstur og blaðaút-
gáfu, en var talsvert yngri maður og
vann lífsstarf sitt á öðrum tíma.
Þegar ritað hefur verið um fram-
faramenn 19. aldarinnar fer það oft
eftir duttlungum söguritara, og jafn-
vel héraðsást, hvort hann tekur ein-
hvem sérstakan útúr framsæknum
hópi og gerir hann að ótvíræðum for-
ustumanni, því það mun mála sannast
að allir hafi þessir umbótamenn sótt
hugmyndir hver til annars og styrk til
áræðis.
Það mun því fjarri mér að segja að
Bjöm Jónsson eldri hafi verið helstur
forustumaður í héraði á sínum tíma,
en falslaust að telja hann framarlega í
flokki með framfarasinnuðum út-
vegsbændum, sjálfseignarbændum,
búðarþjónum, handverks- og þurra-
búðarmönnum sem æsktu umtals-
verðra breytinga á þjóðlífi og vildu
bæta afkomu manna. [39].
Svo notað sé nútímahugtak yfir
stöðu Bjöms Jónssonar eldra, var
hann áróðurs- og útbreiðslustjóri þess
hóps sem sá ómælda auðsuppsprettu í
sjávarafla, einkum hákarlinum. Hann
beitti blöðum sínum til eggjunar á
þessu sviði og jók hug manna til at-
hafna, stóð í bréfaskiptum við at-
hafna- og framfaramenn á öðrum
landshomum og fékk að vita hvað
þeir voru að aðhafast og gerði sam-
anburð:
Þetta er svo sem gott og blessað hér,
en sjáið hvemig þeir fara að þarna.
Þetta er samandregið inntak úr
áróðri hans. [40].
Heimildir eru fyrir því að ýmsum
svall móður í brjósti við þessi skrif
Bjöms og þau komu mörgu góðu til
leiðar í atvinnumálum.
Viðurkennd söguritun heldur því
fram að nær öll sókn þjóðarinnar til
frelsis, bættrar afkomu og menningar
verði rakin til menntamannanna í
Kaupmannahöfn. Hægt er að vera
þessari skoðun sammála að því leyt-
inu að allar ferskar hugmyndir og
eggjanir í þjóðfrelsismálum komu
þaðan, en þegar til framkvæmdanna
kom í atvinnumálunum, sem var
undirstaða allra framfara, breyttist
margt á annan veg en menntamenn-
imir sögðu til um vegna þess að
kenningar þeirra voru ekki alltaf í
samræmi við veruleikann hér heima.
Það kom svo í hlut framsækinna og
allvel upplýstra alþýðumanna að láta
framfaradrauminn rætast í takt við
gang þjóðlífsins.
Björn Jónsson ritstjóri, eldri, var
ekki minnstur karl í þessum fram-
sækna hópi.
2
Bjöm Jónsson var fæddur að Hólum í
Hjaltadal 14. maí árið 1802. Hann
skaust því i heiminn nokkrum mán-
uðum eftir að tilkynnt var með kon-
ungsbréfi (2. okt. 1801) að hinn fomi
Hólaskóli yrði lagður niður. Foreldrar
166 Heima er bezl