Heima er bezt - 01.05.1978, Page 23

hans voru Jón Jónsson kennari (kon-
rektor) við Hólaskóla sem fæddur var
15. október árið 1772 að Stærra-Ár-
skógi á Árskógsströnd, Eyjafirði, en
lést 17. júní árið 1866, og miðkona
hans, Þorgerður Runólfsdóttir, sunn-
lenskrar ættar (frá Sandgerði). Hún
fæddist 5. janúar árið 1776, en dó 30.
nóvember árið 1857. Jón Jónsson var
þríkvæntur, en með miðkonunni Þor-
gerði átti hann öll sín börn, tíu að tölu,
en af þeim komust sjö upp.
Bjöm var bamanna elstur en syst-
kini hans voru: Guðný (skáldkona frá
Klömbrum). Kristrún sem giftist séra
Hallgrími Jónssyni að Hólmum í
Reyðarfirði. Hildur sem varð seinni
kona Jakobs Johnsen kaupmanns á
Húsavík (Húsavíkur-Johnsen). Séra
Magnús á Grenjaðarstað. Margrét
sem giftist Edvald Eilert Möller
verslunarstjóra Örum & Wulffs á Ak-
ureyri. Halldór bóndi að Geitafelli
Helgastaðahreppi (sem varð tengda-
faðir Benedikts á Auðnum). [41].
Meðal barna Hildar og Jakobs
Johnsen var Páll Th(orbergur) sem
áður hefur verið minnst á, og Edvald
læknir, sem flestum ber saman um að
hafi verið mikill sómamaður, og
studdi drengilega við bakið á Bimi
móðurbróður sínum þegar fokið virt-
ist í flest skjól í prentsmiðjurekstrin-
um, sem síðar verður minnst á.
Haustið 1802 (í september) fer Jón
Jónsson suður til Reykjavíkur til að
gerast kennari við Hólavallaskólann
þar. Skóli þessi hafði tekið við af hin-
um foma Skálholtsskóla 1786 og var
eftir lokun Hólaskóla eini opinberi
skólinn í landinu.
Jón fór einsamall suður og skildi
konu og son eftir að prestssetrinu
Saurbæ í Eyjafirði og atvikin höguðu
því þannig að þau mæðgin dvöldu þar
í næstum tvö ár (1802-1804), og þar
fæddist dóttirin Guðný. [42].
Hvergi hef ég rekist á skýringu á
þessari ráðstöfun Jóns en tvennt
kemur þar til greina.
í fyrsta lagi má ætla að ekki hafi
þótt ráðlegt að leggja í haustferðalag
með konu og hvítvoðung yfir fjallvegi
með þeim ferðahætti sem þá tíðkaðist.
Og í öðru lagi, og það tel ég líkleg-
ustu skýringuna, að Jón hafi verið svo
hygginn að hann vildi sjá hver framtíð
honum væri búin í hinu nýja kenn-
arastarfi áður hann fengi fjölskyldu
sína til sín. Sem skólamaður hefur
hann vitað að rekstur Hólavallaskóla
var all hröslulegur, svo ekki sé meira
sagt. Enda fór það svo að hann entist
ekki nema eitt ár við kennsluna í
þessum endemisskóla, en sneri sér að
því að taka prestvígslu og sækja um
brauð í fæðingarsýslu sinni, Eyjafirði.
Fyrst í Möðruvallaklausturspresta-
kalli og bjó þá á Auðbrekku
(1804-1817). Síðar fékk hann fæð-
ingarstaðinn Stærra-Árskóg (1817-
1826), og loks Grenjaðarstað í
Suður-Þingeyjarsýslu sem hann hélt
til æviloka 1866, eða um 40 ár. Hann
er oft kenndur við hinn síðastnefnda
stað sem og sum yngri barna hans.
Séra Jón Jónsson. Teikning Sigurðar
Guðmundssonar málara.
Björn Jónsson kom aldrei þangað,
nema þá sem gestur í heimsókn til
ættingja, og því er alrangt að kenna
hann við Grenjaðarstað sem ég hef
orðið var við að sumir fræðimenn
hyllast til.
Um Hólavallaskólann er það svo að
segja að hann lagðist niður skömmu
eftir að Jón Jónsson gafst upp á hon-
um og tók Bessastaðaskóli við af
honum.
Séra Jón Jónsson var með lærðustu
og merkustu klerkum sinnar samtíðar
og vel að sér í öðrum lærdómi en
guðfræðinni. Til dæmis stundaði
hann mikið lækningar bæði í Eyja-
Heima er bezt 167