Heima er bezt - 01.01.1980, Page 43

þó enginn að leita til þeirra sem vímu-
gjafa. Allt er þetta gagnlegur og greina-
góður fróðleikur handa þeim, er sveppum
vilja safna, hvort heldur til matar, gamans
eða fróðleiks. Að loknum þessum al-
menna fróðleiksinngangi eru síðan lýs-
ingar 150 tegunda íslenskra stórsveppa
þar af 50 þó aðeins lauslegar. Ljósmyndir
og teikningar eru af um 60 tegundum þar
af 24 litmyndir. Greiningarlyklar eru til
flestra ætta og ættkvísla. Án reynslu verð-
ur ekkert fullyrt um gagnsemi lykla og
lýsinga til þess að þekkja tegundirnar. En
eftir því sem best verður séð og með sam-
anburði við önnur rit, er svo vel frá þessu
öllu gengið, að vandræðalaust má vera
hverjum heilskyggnum manni að þekkja
tegundirnar, a.m.k. með nokkurri æfingu.
En bráðnauðsynlegt er að lesa fyrst hið
almenna yfirlit og fræðiorðaskýringar.
Höfundur hefur gefið öllum tegundunum
íslensk nöfn, eru þau að vonum misgóð,
en yfirleitt virðast þau góð og lífvænleg.
En ég sakna þess þó að hann skuli ekki
hafa tekið þau íslensk sveppaheiti, sem til
eru. Þau eru að vísu ekki mörg, en sum
skemmtileg. Það gerist nú tíska að éta
sveppi, og verði það þeim að góðu, sem
það gera. En hvort sem menn vilja safna
sveppum sér til matar eða af því þeir vilja
auka þekkingu sína á þessari grein nátt-
úrufræðinnar, þá er kverið þarft og
skemmtilegt og góður fengur öllum, sem
unna íslenskri náttúru, En hví í ósköpun-
um kallar höfundur sveppina jurtir? Á bls.
102 segir höf. Að berserkjasveppur hafi
fyrst fundist hér opinberlega 1959, en
muni þó vera mun eldri í landinu. Það er
lítill efi á slíku. Ég fann hann í Vaglaskógi
laust eftir 1930, en lét þess að engu getið,
því að ég trúði ekki mínum eigin augum,
og hafði mjög takmarkaða þekkingu á
sveppum. En hann var a.m.k. þá til í
landinu.
Jónas Jónasson frá Hofdölum:
Hofdala-Jónas.
Akureyri 1979,
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Þetta er mikil bók, er flytur sjálfsæfisögu
Jónasar frá Hofdölum, sem kunnur var
víða um land vegna skáldskapar síns og þó
einkum af brúarvörslu við Héraðsvatna-
brú á Grundarstokk um langt árbil. En
auk æfisögunnar flytur bókin frásögu-
þætti og ljóðasafn. Það er í rauninni hálf-
gert rangmæli að tala hér um æfisögu, því
að sögunni lýkur, þegar höf. er nýlega
fermdur, en átti þá mikið ólifað fram á
elliár, og hefði vissulega haft margt að
segja. En nú hljóta menn að spyrja, er
mögulegt að skrifa stóra bók um
bernskuár sveitadrengs, sem raunverulega
lifir að engu leyti óvanalega æfi við
þröngan kost á kotbýli, og lendir ekki í
neinum æfintýrum fremur en gerist um
sveitastráka? En þetta hefir Jónas gert og
það með þeim ágætum, að lesandinn
sleppir bókinni trauðlega fyrr en sagan er
lesin til enda. Hjálpast þar að skörp at-
hygli, trútt minni og sérstök frásagnar
gáfa, sem gerir smámunina stóra. At-
burðum hins daglega lífs er lýst af þeirri
nákvæmni, að lesandinn sér þá fyrir sér
eins og í vel gerðri kvikmynd, og þó að
frásögnin sé oft svo nákvæm, að jaðri við
smásmygli er hún aldrei þreytandi.
Mannlýsingar hans eru margar með
ágætum, en oft berorðar. Þótt bernskuár
hans væru fjarri því að vera dans á rósum,
er ljóst að hann hefir átt sér „bölva bætur“
eins og Egill. Honum er vísnagerðin
snemma tiltæk, og sýna ljóðin í seinni
hluta bókarinnar, að hann er vel hlut-
gengur á alþýðuskáldaþingi voru. Mætti
hvert góðskálda vorra vera vel sæmt af
bestu kvæðum hans og stökum, þótt
vitanlega sé skáldskapurinn misjafn og
farnar troðnar slóðir. Einkum leika fer-
skeytlurnar honum á tungu, bæði ljúfar og
beiskyrtar, en mörg hinna lengri kvæða
eru athyglisverð, en best tekst honum er
hann yrkir um menn, bæði liðna og lif-
endur. Gaman er að mörgum frásagnar-
þáttunum t.d. um Stephan G. og Sölva
Helgason þótt ólík séu viðfangsefnin, en
Jónas var furðu glöggsýnn á menn. Og
minnisstæð verður myndin af hraust-
menninu Pétri Pálmasyni í elli hans, þótt
stutt sé frásögnin. Þeir Hannes Pétursson
og Kristmundur Bjarnason hafa búið
bókina til prentunar af kostgæfni. Það er
trúa mín, að Hofdala-Jónas muni lengi
skipa veglegan sess í íslenskum alþýðu-
bókmenntum.
Erlingur Davíðsson (skráði):
Miðilshendur Einars á Einarsstöðum.
Akureyri 1979. Skjaldborg.
Langt er síðan Einar á Einarsstöðum varð
þjóðkunnur fyrir lækningar þær, er gerð-
ust með höndum hans, og þeir eru ófáir,
sem fengið hafa bót meina sinna, eða
a.m.k. fengið linaðar þjáningar sínar fyrir
tilverknað hans. Og þó að vísu hafi áður
verið skráð bók um Einar, var full þörf
nánari greinargerðar frá þeim, sem notið
hafa læknishjálpar hans, en hér eru
skráðir um 30 slíkir vitnisburðir, en auk
þess skrifar sr. Sigurður Haukur Guð-
jónsson gagnmerkan formála, og einnig er
hér ágæt prédikun eftir sr. Ágúst Sigurðs-
son á Mælifelli. Er það mikilsvert og öðr-
um til fyrirmyndar er tveir prestar þjóð-
kirkjunnar ræða þessi mál af svo miklum
drengskap og skilningi og þeir gera. And-
legar lækningar eru alþekkt fyrirbæri,
bæði hér á landi og erlendis, og hversu
efagjarnir sem menn eru, verður því ekki
neitað, að þær eru staðreynd. Síðan getur
hver og einn leitað sér skýringar á því
hvaðan þær stafi allt eftir því, sem þeim er
gefin „andleg spektin". En þótt margar
séu skýringarnar eru þær flestar langsótt-
ari og fjarstæðari en sú, sem hér er gefin,
að framliðnir læknar séu að verki, sem
noti miðilsgáfu Einars til að vinna líknar-
verkin. Það er mikilvægt að fá þessa bók í
hendur með svo mörgum vitnisburðum,
og gaman er að heyra, hve margir, og þar á
meðal læknar, hafa engin önnur orð um
lækningarnar en „kraftaverk“. Það sýnir
oss að tímar kraftaverkanna eru ekki
liðnir, en kraftaverkin voru einn merki-
legasti þátturinn í starfi Jesú Krists, og
hafa áreiðanlega laðað fjölda manna að
honum og kenningum hans. Prestarnir
tveir, sem hér hafa látið til sín heyra, bæta
með ritgerðum sínum fyrir hina frægu
„Skálholtssamþykkt", þar sem hin’virðu-
lega prestastefna bannfærði alla dulspeki
út úr kirkju og kristni. Skyldi ekki vegur
kirkjunnar verða meiri en nú er og áhrif
hennar víðtækari, ef prestastéttin vildi
fordómalaust kynna sér kraftaverk sam-
tíðar sinnar, og leggja eitthvað líkt til
málanna og sr. Ágúst á Mælifelli? Bókin
um Einar á Einarsstöðum og lækningar
hans á erindi til allra manna. Si. Std.
Heima er bezt 3 5