Heima er bezt - 01.04.1983, Blaðsíða 14

hýsi, ýmist nefnt „ranghali“ eða
„lækjarhús“. Það síðara var réttnefni,
því að bæjarlækurinn hafði verið
leiddur þangað inn og féll úr þröngu
ræsi í fallegri bunu niður í hellulagða
þró og kvað sitt þekka háttbundna
lag, sem var manni svo samgróið, að
hrokkið var við ef það þagnaði, sem
að visu kom sjaldan fyrir.
Veggir húsa, hlaðnir úr torfi og
grjóti voru margir meistaralega vel
gjörðir, hreinasta listasmíð. Standa
sumir enn — óhagganlegir, þ.e.a.s.
veggir útihúsa, en þau voru mörg og
dreifð um allt tún. Torfþök voru á
öllum húsum, sem hripláku í miklum
rigningum og var það næsta hvimleitt,
því að fyrir utan leiðindin olli slíkt
ósjaldan skemmdum. Lekinn í bæn-
um líður mér seint úr minni, svo
ömurlegt var að búa við hann. Iðu-
lega varð að vaka nótt eftir nótt til að
verja matvæli og muni — að ekki færi
allt á flot. Oft varð að ausa úr bæjar-
Jónína Gísladóttir.
dyrum, göngum og skemmu, slíkur
var vatnsaginn. Þar kom að bætt var
úr þessu að nokkru með því að koma
tjörupappa fyrir í þaki á framhúsi.
Var þá varinn hluti bæjarins, þótt
flóðgáttir himins stæðu opnar.
I bæ þeim, sem hér hefir lýst verið,
þróaðist mannlíf það, sem nú skal
gjörð grein fyrir að nokkru — svo og
ýmsu því tengdu.
Móðurforeldra mína, Ólaf Guð-
mundsson og Guðnýju Jónsdóttur sá
ég aldrei. Þau voru bæði látin áður en
ég leit ljós þessa heims. En þegar ég
vitkaðist fannst mér ég þekkja þau
allvel af orðspori og lýsingu. Það var
svo oft talað um þau heima — og
Sörlastaði á þeirra dögum. Svo voru
til myndir af þeim, sem ég skoðaði oft
og gaumgæfilega.
Foreldrar föður míns, Páll Jónsson
og Kristjana Guðlaugsdóttir höfðu
endað sinn búskap á Efri-Vind-
heimum á Þelamörk. Þaðan komu
þau til foreldra minna, þegar þeim var
orðið um megn að hafa sjálfstætt
heimilishald. Afi minn lést árið 1922,
þegar ég var aðeins tveggja ára og
fékk ég tæpast nokkra mynd né
minningu honum viðkomandi inn í
vitund mína. Um ömmu gegndi öðru
máli. Ég var orðin stálpaður krakki
þegar hún andaðist, vorið 1931. Er
mér það minnisstætt, því að þá fann
ég í fyrsta sinn nánd dauðans. Ég
Elísabet Bjarnadóttir.
gleymi ekki hljóðleikanum í baðstof-
unni þegar þetta var skeð. Og í fleiri
daga á eftir gekk ég eins og ósjálfrátt
afar hægt um. Amma hafði legið
rúmföst í allmörg ár sökum ellihrum-
leika, en hún hélt sjón, heyrn og
sönsum fram í andlátið og fylgdist
lengi furðu vel með, ef henni var sagt
frá því sem gekk og gjörðist frammi í
bæ, eða úti við. Líka fékk hún notið
þess þegar lesið var upphátt eða leikið
á hljóðfæri og sungið. Hún var ekki
þjáð, en máttfarin og þurfti mikla
umönnun. Hún varð aldrei mjög náin
mér. Ég stöðvaðist sjaldan hjá henni
og þýddist hana ekki sérstaklega vel,
þótt hún vildi vera mér góð. Samt
fann ég fyrir verulegum tómleika,
fyrst eftir að rúmið hennar varð autt.
Auk ömmu, pabba og mömmu og
okkar systkinanna voru í heimilinu á
Sörlastöðum Elísabet Bjarnadóttir og
Jónína Gísladóttir, vinnukonur hjá
foreldrum mínum áratugum saman.
Enn fremur, fyrst er ég man til mín
— hjónin Friðþjófur Guðlaugsson og
Sigríður Sigurðardóttir með son sinn
Guðlaug og systir Sigriðar, Sigurbjörg
Sigurðardóttir með dóttur sína, Mar-
gréti. Sigurbjörg var starfandi hjá
foreldrum mínum, hið dyggasta hjú.
Þá átti og heima á Sörlastöðum Hjalti
bróðir mömmu. En hann var tíma og
tíma annarsstaðar og sjaldan fastráð-
inn til starfa.
Vorið 1924 varð sú breyting að
Friðþjófur og Sigríður fluttu með son
sinn að Bakka, næsta bæ, þar sem sú
Guðrún Ólafsdóttir, Sörlastöðum.
jörð losnaði þá úr ábúð. Með þeim
fóru og þær mæðgur, Sigurbjörg og
Margrét. Við brottför þessa ágæta
fólks varð mikil eyða í Sörlastaða-
heimili. En þel manna hélst óbreytt,
þótt eigi væri lengur eitt og sama þak
yfir höfðum. Og maður kom í manns
stað. Strax þetta sama vor fluttu í
Sörlastaði hjónin Finnur Jónatansson
frá Reykjum og Jónasína Pálsdóttir
systir föður míns. Létu þau sér nægja
húsmennskukjör. Slíkt var altítt á
þeim tíma og þótti sumum allgott, en
öðrum magurt. Sjálfsagt hafa kjörin
122 Heima er bezt