Heima er bezt - 01.04.1990, Qupperneq 14

GISLI JONSSON
Um nafngjafír
ísfírðinga
1703-1845
SIÐARI HLUTI
Þau leiðu mistök áttu sér stað við umbrot á fyrri hluta
þessa greinaflokks, að ruglingur varð á síðustu síðunni.
Birtist hún því hér aftur og seinni hluti greinarinnar í beinu
framhaldi þar á eftir. Biðjum við lesendur og höfund af-
sökunar á þessum mistökum.
Ritstj.
Mahalalel, heldur ðíslenskulegt og óþjált, enda stundum
stytt, þá sjaldan það kemur fyrir. En tveir menn hétu þessu
nafni í Biblíunni, enda er þetta hebreska og merkir víst lof
guðs eða dýrð.
Aðeins einn íslendingur mun hafa heitið þessu nafni. í
manntali 1801 er skráður Malaleel [svo] Árnason 29 ára í
Þverdal í Aðalvíkursókn á Hornströndum. Nafnið sést ekki
tíðara.
Nathanael er líka hebreska og merkir guðsgjöf. Þetta var
annað heiti Bartólómeusar postula. Menn með þessu nafni
hafa alla tíð verið hér örfáir, en það er enn til. Sömu
merkingar er Jónatan. Natan þýðir gjöf.
Pólístator er auðvitað hið furðulegasta nafn. En það er
líklega afbökun úr Pólenstator sem var konungsson í sögum
og rímnapersóna. Það mætti leika sér að því að þýða þetta:
sá sem stendur (stator) í borginni (pólis) = virkisvörður.
Árið 1801 var einn Pólístator á íslandi, Ólafsson í Tungu
í Eyrarsókn í Skutulsfirði. Hann mun eini íslendingurinn er
svo hefur heitið.
Rósenkar eða Rósinkar, og nú vandast málið til muna.
Þjóðsaga er til um uppruna nafnsins á íslandi, en látum
hana bíða í bili.
I gamalli dönsku er til nafnið Rosengar sem talið er í
bókum Dana að komið sé eftir miklum krókaleiðum úr
germönsku nafni sem á okkar máli væri Hróðurgeir,
Hróðgeir eða jafnvel Hrósgeir. Ég ætla því í bili að trúa því,
að danska nafnmyndin Rosengar hafi legið til grundvallar
íslenska nafninu Rósinkar, enda eigi það þá ekki skylt við
rósótt sykurkar eða ask.
En málið vandast enn meira. Rósinkar var framan af
bæði kvenmannsnafn og karlmannsnafn og líklega í fyrstu
kvenmannsnafn. Svo mikið er víst að 1778 fæddist mær
vestra, sú er skírð var Elísabet Rósinkar, dóttir Guðmundar
bónda og hreppstjóra í Neðri-Arnardal. Hún fluttist til
Æðeyjar og varð fjörgömul. Eftir henni var skírð dóttur-
dóttir hennar Elísabet Rósinkar Hinriksdóttir, en móðir
hennar var Kristín Árnadóttir Jónssonar og Elísabetar
Rósinkarar eldri. Fleiri konur hef ég ekki fundið með þessu
nafni. En ein heitir Rósinkara í manntalinu 1910, fædd í
ísafjarðarsýslu.
Yngsti sonur gömlu Elísabetar Rósinkarar var látinn
heita Rósinkar, og munu þess fá dæmi, að mæðgin á íslandi
heiti sama nafni. Ekki sé ég merki þess að Rósinkar Árna-
son hafi líka verið skírður Elísabet, en sögusagnir herma að
einhverjir Rósinkarar vestra hafi fengið Elísabetarnafnið,
en ég finn þess ekki dæmi í manntölum né kirkjubókum.
Skylt er hins vegar að geta þess, að ekki er öllum tvínefnum
haldið til skila, svo að óyggjandi sé, í þess konar heimild-
um.
Ekki var Rósinkar Árnason í Æðey fyrsti karlmaður með
því nafni á íslandi, heldur, að því er ég best veit, Rósinkar
Ebenesersson í Reykjarfirði, sbr. það sem ég sagði fyrr í
þessum þætti um Ebeneser. Hann var 12 ára gamall 1801,
en Rósinkar í Æðey mun hafa fæðst 1823. í manntalinu
1801 er líka annar Rósinkar, þá þriggja ára, Jónsson á
Sólheimum í Svínavatnshreppi, A.-Hún.
Árið 1845 báru sjö karlar nafnið Rósinkar, þar af sex í
ísafjarðarsýslu, og árið 1910 eru þeir orðnir 14, tólf þeirra
122 Heima er bezt