Heima er bezt - 01.04.1990, Page 36

Bókahillan
NÆGTABRUNNUR
ANDVARI 1989
Nýr flokkur XXXI
114 ár
Tímarit Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og Þjóðvinafélagsins
Reykjavík 1989
Ástæða er til að vekja athygli á Andvara, sem út
kom í vetrarbyrjun 1989. Sem fyrr er ritið fjöl-
breytt að efni, en hefðbundið að formi. Rit-
stjórinn gætir þeirrar festu, sem er vel við hæfi,
enda liðin ein öld og fjórtán ár á síðasta.ári frá
því þetta virðulega menningartímarit var
stofnað. En engrar stöðnunar gætir í efnisvali
ogkennirýmissa grasa í heftinu, sem er reyndar
224 blaðsíðnabók.
Að þessu sinni fjallar upphafsritgerðin, sem
er viðamest, um merkan Islending, Þorbjörn
Sigurgeirsson eðlisfræðing, sem lést þann 24.
mars 1988. Starfsbróðir hans, Páll Theódórs-
son, er höfundur ritgerðarinnar. Tekst honum
næsta vel að gera grein fyrir ævistarfi þessa
sérstæða og gáfaða vísindamanns og Húnvetn-
ings, en fræðigrein hans er ekki aðgengileg
öðrum en sérfræðingum. Eru það ekki minnst
meðmæli með greininni, að Páli tekst að leiða
glópa á sviði torskilinna náttúruvísinda um
forsali þess, svo þeir skynja bjarmann af heill-
andi heimi þar sem menn eru reiðubúnir að
leggja mikið í sölurnar til þess að ná settu
marki. Ævisaga Þorbjarnar eða öllu heldur
náms- og starfssaga er vitnisburður um for-
dildarlausan hugsjónamann, sem gæddur var
fágætri skarpskyggni og þrautseigju, vann
mikilvæga sigra á sviði jarðeðlisfræði og lagði
grunninn að jarðsegulrannsóknum á íslandi.
Hann naut mikillar virðingar á meðal vísinda-
manna víða um heim, en ekkert var honum fjær
skapi, en að veþja athygli á afrekum sínum.
Lýsing Páls á manninum, Þorbirni Sigurgeirs-
syni, er dregin skýrum, lifandi dráttum og með
snjöllum myndum og dæmum. sem gæða hana
Iistrænu lífi svo ritgerðin er ánægjuleg lesning
hverjum þeim, sem sækist eftir góðum texta og
vönduðum.
Gylfi Gröndal á hér þrjú Ijóð, sem bera vitni
næmum og listrænum tilfinningum hans fyrir
umhverfinu, landinu, sterkum áhrifum sköp-
unarverksins og þeim lífgefandi anda, sem það
mótar. Þau áhrif enduróma einnig í lýsandi
ljóði um Ólaf Jóhann Sigurðsson:
Skáldbóndi
kominn af fjalli
með kvæðaskjátur
köllun sinni trúr
að yrkja landið
á ljósum dögum
Dr. Þorbjörn Sigurgeirsson.
lotinn í herðum
ýtir frá sér
slitinni ritvél
og réttar safnið
til rauðamorguns.
í tilefni af aldarafmæli Gunnars Gunnars-
sonar birtist erindi það, sem Sveinn Skorri
Höskuldsson flutti á samkomu í Þjóðleikhúsinu
18. maí 1989, og er fengur að.
Sigfús Daðason ritar um nýútgefin Þór-
bergsrit og nefnir ritgerð sína Óstýrilátur og
bljúgur. í þessari stuttu grein leiðir hann m.a.
rök að því, að ein mestu tímamót ævi Þórbergs
hafi verið, þegar hann hitti séra Árna Þórarins-
son, en þá var hann hálf sextugur. Hafi það
verið sjöunda eða áttunda endurfæðing rithöf-
undarins og afleiðingu þeirra kynna segir Sig-
fús þessa: „Öfgarnar í skapgerðinni milduðust,
vizkan varð vizka hins almenna, hins rótfasta,
Þórbergur varð meistari þjóðarinnar en ekki
„ofvitanna". Sigfús Daðason hefur ekki kastað
'nöndum til þeirra athugana, sem greinin birtir,
og lesandinn sannfærist um réttmæti þeirrar
niðurstöðu, að Þórbergur hafi sameinað upp-
runalegt tungutak sveitunga sinna í Suðursveit
og „þann lærdóm sem hann nam að meisturum
sínum og mótaði úr þessu margskonar stil-
brigði, unz list hans nálgaðist fullkomnun í síð-
ustu bókum hans.“
Hjörtur Pálsson á þrjú ný ljóð í Andvara.
Kveður þar við nýjan nokkuð óræðan tón, sem
vekur eftirvæntingu og gefur fyrirheit. Ef til vill
boða þau þáttaskil á ferli skáldsins.
Dr. Gunnar Kristjánsson er einn af skörpustu
pennum í sveit íslenskra kennimanna. Hann
ritar hér um endurminningar presta og nefnist
grein hans Prestar á vogarskálum. Eru það
fróðlegar athugasemdir og samanburður á
endurminningum íslenskra presta, en sem
kunnugt er komu út fimm bækur af því tagi
fyrirjólin 1988.
Ástráður Eysteinsson ritar um þýðingar og
nefnir grein sína Af annarlegum tungum. Fjallar
hann að mestu um þýðingastörf á Jslandi eftir
strið, stöðu og áhrif þýðinga bókmennta í lausu
og bundnu máli á þróun íslenskra bókmennta.
Berglind Gunnarsdóttir á þrjú ljóð samstæð,
næsta vel gerð og áleitin.
Gunnar Stefánsson ritstjóri Andvara ritar
grein, sem hann nefnir „Ljóðið vill ekki skýra“,
í tilefni nýrrar ljóðabókar eftir Jóhann Hjálm-
arsson. Það er þrettánda frumsamda ljóðabók
skáldsins: Gluggar hafsins. Er hér um að ræða
vandaða úttekt á ferli Jóhanns.
Einnig ritar Eysteinn Þorvaldsson um ljóð
Þorsteins Valdimarssonar.
Þórunn Valdimarsdóttir sagnfræðingur á hér
tvö sérstæð ljóð.
Einar Pálsson ritar greinina Krúna í Kant-
araborg og tengist rannsóknum hans á rótum
íslenskrar menningar.
Eysteinn Þorvaldsson fjallar um Alþýðuskáld
og rómantík.
Þá er næsta fróðlegt erindi um Guðbrand
Vigfússon í Oxford eftir Benedikt S. Benedikz,
sem hann flutti við Háskóla Islands á aldar-
minningu ártíðar Guðbrands, 31. janúar 1989.
Séra Sigurjón Guðjónsson fyrrum prófastur í
Saurbæ ritar um sálmabókina 1886, sem er eitt
merkasta timamótaverk í útgáfusögu íslensku
kirkjunnar. Séra Sigurjón er mestur sálmafræð-
ingur hér á landi og hefur ritað mikla sálma-
sögu, sem ekki hefur ennþá fengist útgefin. Er
óskandi, að íslenska þjóðkirkjan beri gæfu til að
virða þetta mikla framlag séra Sigurjóns og gefi
út sálmasögu hans fyrir kristnitökuafmælið árið
2000.
Þórarinn Þórarinsson fyrrum ritstjóri Tímans
ritar um sköpunarár Framsóknarflokksins.
Hannes Jónsson sendiherra á hér og ritgerð
um íslenska hlutleysisstefnu, þ.e. fræðilega
hlutleysið 1918-1941.
144 Heima er bezt