Alþýðublað Hafnarfjarðar - 01.12.1977, Page 9

ALÞÝÐUBLAÐ HAFNARFJARÐAR
9
Laugardaginn 10. des. sl. var haldinn hátíðarfundur í Flensborgarskóla
að tilhlutan Fræðsluráðs Hafnarfjarðar af því tilefni að í haust voru liðin hundrað ár
síðan föst skólastarfsemi hófst í Hafnarfirði. Við það
tækifæri flutti Ólafur Þ. Kristjánsson, fyrrv. skólastjóri, ræðu þá er hér birtist.
Efst til vinstri hér á opnunni sjá-
um við Flensborgarhúsið nýja
sem tekið var i notkun haustið
1975. Inn i þá mynd hefur verið
felld mynd af gamla skólahiísinu i
Fiensborg. Efst á miðri opnunni
er svo mynd af Flensborgarhús-
inu sem tekið var f notkun fyrir
réttum 40 árum, haustið 1937. Þar
undir má lita mynd af gamla
barnaskólanum. Efst í opnunni til
hægri er mynd af Viðistaðaskóla,
1. og 2. byggingaráfanga. Þar á
siðunni er lika mynd af Lækjar-
skóla, miðhluti hans var tekinn i
notkun 1927*en 1945 var byggt við
báða enda þeirrar byggingar.
Neðsta myndin á 8. síðu er af
Öldutúnsskólanum, en hann tók
tii starfa 1961.
stofnun með sérstakri stjórn og
sérstökum fjárhag, en leigði
mörg ár i Flensborgarskólanum
og galt gagnfræðaskólanum fé
fyrir. Gagnfræöaskólinn var
sjálfseignarstofnun en naut
styrks úr landssjóði og einnig frá
sýslu og sveitarfélaginu. Stöð svo
til 1930 eins og sagt mun verða.
Og árin liðu.
Arin liðu og áratugir. Þótt
veröldin snerist ekki eins hratt á
þessum árum og hún gerir nú, og
sist af öllu með slikum rykkjum,
þá breyttist þó margt i islensku
þjóðlifi, mörgu þokaði fram, ekki
siður i skólamálum en i öðru.
Stýrimannaskólivar til aö mynda
stofnaöur 1891. Barnaskólar risu
upp i hverju þorpinu á fætur ööru
um allt land og einnig sums stað-
ar i sveitum. En gagnfræöaskólar
voru einungis tveir i landinu i
hálfa öld: Mööruvallaskóli sem
fluttist til Akureyrar og Flens-
borgarskóli. Aukþess var stofnuð
gagnfræðadeild við Menntaskól-
ann i Reykjavik, en hún miöaöist
eingöngu við undirbúning undir
frekara nám i menntaskólanum.
Námsgreinar I gagnfræðaskól-
anum i Flensborg voru: islenska,
danska, enska, stærðfræði, saga,
landafræði, náttúrufræði (þar í
eðlisfræði og efnafræði), söngur
væri það unnt en það var ekki
alltaf og stundum kenndu skóla-
piltar sönginn, til dæmis kenndi
þekktur söngstjóri er siðar varð,
ÞormóöurEyjólfsson á Siglufiröi,
söng þegar hann var i skólanum.
Leikfimi átti einnig aö vera kennd
i skólanum og var það um skeiö
og enn fremur kom Jón Þórarins-
son á kennslu i skólasmiði (slöjd).
Timarit um uppeldi og
menntamál.
Merkileg nýjung átti sér stað i
Flensborgarskóla vorið 1892, þeg-
ar gagnfræöaskólinn hafði starf-
að i 10 ár. Kennarar skólans voru
miklir áhugamenn um alþýðu-
fræðslu, þeir Jón Þórarinsson
skólastjóri og Jóhannes Sigfússon
sem Jón skólastjóri sagði að væri
lærðastur maöur i uppeldis-
fræðum allra Islendinga er þá
voru á lifi. Þessir tveir kennarar
höfðu i 5 ár, 1888—1892, gefið út
Timarit um uppeldi og mennta-
mál, ásamt þriðja manni, ög-
mundi Sigurössyni, sem þá var
skólastjórisuðuriGarði. ÞeirJón
og Jóhannes áttu þátt i stofnun
Hins islenska kennarafélags 1889,
en þaö beitti sér mjög fyrir
alþýöumenntun. Þeir feðgar, Jón
skólastjóri og séra Þórarinn
fluttu frumvarp til laga
um menntun alþýöu á
þingi 1887, en þeir voru
þá báðir alþingismenn. Og I þessu
frumvarpi voru meðal annars
ákvæði um að stofna skyldi tvo
kennaraskóla, annan. norð-
an lands, hinn sunnan
lands, raunar á Mööru
völlum og i Flensborg. Svo
mikil nauösyn þótti þeim vera á
aö menn fengju nokkurn undir-
búning til þess að kenna bömum
til sjávar og sveita hvarvetna á
landinu, þetta væri grundvöllur-
inn undir allri alþýðufræðslu.
Frumvarpið var fellt.
Kennara menntun i
Flensborg.
Þegar ekkert gekk á alþingi
brugðu kennarar Flensborgar-
skóla á þaö ráð aö halda nám-
skeið fyrir kennaraefni I Flens-
borg vorið 1892. Það stóð I hálfan
annan mánuð. Regiugerð skólans
frá 1882 haföi lika sagt aö skólinn
ætti meðal annars að gera
nemendur „færa um aö taka að
sér barnakennslu”, en Jón Þór-
arinsson sagöi að það væri langt
frá að tveggja vetra gagnfræða-
nám væri nægilegur undirbúning-
ur til þess.
Seinna var kennaranámskeiðið
1 Flensborg lengt i heils vetrar
nám er stóð i sjö og hálfan mán-
uð. Það var þriðji námsveturinn
fyrir marga að loknu gagnfræða-
prófi, en sumir komu i kennara-
deildina eftir að hafa faigið
nægjanlegan undirbúning annars
staðar. Stóð svo til 1908, þeg-
ar Kennaraskóli tslands
var stofnaður i Reykjavik
og kennari frá kennara-
deildinni i Flensborg og
frá skólanum þar fenginn til
skólastjóra þar, séra Magnús
Helgason.
121 kennari lauk prófi úr
kennaradeildinni i Flensborg
meðan hún starfaði, 40 stúlkur og
81 piltur. Eru það allt önnur hlut-
föll og kvenfólkinu meira i vil en
tölur gagnfræöinga úr skólanum
mörg fyrstu árin. Mér telst til að
fyrstu 20 ár skólans hafi 139 karl-
ar lokið þar gagnfræöapröfi, en
konurnar foru fimm. Miklu fleiri
konur höföu stundað nám i yngri
deild eða I einstökum námsgrein-
um, svo sem dönsku eða ensku, en
ekki tekið almennt gagnfræða-
próf.
Barnaskóli i nýtt hús —
Ný fræðslulög.
Þetta ár, 1892, gat barnaskólinn
ekki lengur fengið húsnæöi i
Flensborg fyrir alla nemendur,
heldur varð að leigja fyrir einn
bekk úti i bæ. Þrengslin jukust
eftir þvi sem árin liðu, og 1902,
þegar barnaskólinn var orðinn 25
"ára, var honum reist nýtt hús.
Það kostaði 7172 krónur og 5 aura
og fékkst 6 þús. kr. lán til bygg-
ingarinnar i Thorchilliisjdöi.
Þetta hús reyndist þó fljótlega of
lftiö fyrir skólann.
Arið 1907 setti alþingi merk og
mikilvæg lög: ný fræðslulög. Þar
voruákvæöiumskólaskyldu allra
barna á aldrinum 10—14 ára og
ákveðiö hvert vera skyldi náms-
efni í barnaskólunum. Jón Þór-
arinsson skólastjóri var skipaður
fræðslumálastjóri til þess fylgja
eftir framkvæmd laganna.
Löggjöf þessari fylgdi mikil
breyting á barnafræðslunni viða
um land, nánast bylting á mörg-
um stöðum. Breytingin varð þó
næsta lttill Hafnarfirði: Þar hafði
skóli veriö starfandi I rétt 30 ár.
Skólabörnum fjölgaði þar sáralit-
ið þrátt fyrir ákvæðin um skóla-
skyldu, þau voru um 100 eða litiö
eitt yfir þá tölu.
En börnunum fjölgaöi smátt og
smátt og skólinn varö allt of lltill.
Var þá reist viðbótvið hann áriö
1921. Sama ár var einnig reist
leikfimihús rétt hjá skólanum.
Hefur siðan veriö haldið uppi
reglulegri kennslu I leikfimi i
skólunum, en áður hafði sllk
kennsla verið mjög I molum.
Flensborg þriggja vetra
skóli.
Af Flensborgarskóla er það að
segja að hann hafði veriö tveggja
vetra skóli frá byrjun en var
breytt i þriggja vetra skdla og
luku fyrstu gagnfræöingarnir
með þriggja vetra nám prófi vor-
ið 1914. Og 1916 gerðistþað aö þrir
nemendur úr skólanum þreyttu
meö góöum árangri inntökupróf
inn i lærdómsdeild Mennta-
skólans i Reykjavik, en bæta
höfðu þeir þurft við sig námsefni
um fram aöra menn i gagnfræða-
bekknum. Var þetta siöan flest ár
eöa þar til landsprófiö svonefnda
kom til sögunnar að einhverjir
nemenda úr Flensborg gengju
undir inntökupróf í Mennta-
skólann i Reykjavik eða á
Akureyrieftir að skólinn þar fékk
réttindi til aö útskrifa stúdenta
(1927).
Einkennileg tilviljun.
Það er dálitið gaman að veita
þvi athygli hve margir merkisat-
burðir I skólasögu Hafnarfjarðar
hafa borið upp á áratugsafmæli
skólastarfseminnar, — af
einskærri tilviljun.
A háifrar aldar afmælinu, 1927,
var nýtt barnaskólahús tekiö til
notkunar. Það stóö á Gerðistúni
við Hamarskotslæk, og var
eitthvert vandaðasta skólahús
sem þá var til á landinu. Það
skólahús var þvi hálfrar aldar
gamalt á siöastliönu hausti.
Iðnskóli var stofnaður i bænum
um likt leyti. Þaö er upphaf þess
máls að 1926 skrifuöu þeir Páll
Jónsson járnsmiður og Emil
Jónsson bæjarverkfræðingur,
siðar alþingismaður og ráöherra,
bæjarstjórn bréf og báðu um
húsnæði fyrir námskeið fyrir iðn-
nema. Var þvi vel tekiö,
námskeiöið komst á, Emil Jóns-
son stjórnaði þvl og annaðist
mestalla kennsluna sjálfur. Arið
1928 tók iönaöarmannafélagiö að
sér rekstur skólans, en Emil varö
skólastjóri. Skólinn var kvöld-
skóliog til húsa I barnaskólanum.
Ný menntunarvakning.
Á þessum árum var mikil
hreyfing I þjóðfélaginu, bæöi i
einstökum byggðarlögum við sjó
eða I sveit og einnig á alþingi. Ný-
irmenn taka að láta að sér kveða,
nýjar hugmyndir og ný stefnumiö
ryöja sér til rúms. 1 stjórnartfð
Jónasar frá Hriflu rak hver lög-
m >