Muninn - 01.12.1949, Blaðsíða 4

12
MUNINN
námi lauk hann með 1. einkunn, enda
minnugur með afbrigðum og flug-
skarpur á það, er hugur hans stóð til.
Að afloknu stúdentsprófi sigldi
hann til Kaupmannahafnar til nor-
rænunáms. Fór hann sér þar að engu
óðslega, heldur hugsaði um að auðga
anda sinn og menntast. Heyrði ég
hann oftar en einu sinni tala um, að
hraði í námi væri lítt þroskavænleg-
ur. Til sannrar menntunar þyrfti
tíma. Á þessum árum las hann mikið
rit hinna stærstu anda, skálda og heim-
spekinga, og minntist hann þeirra
stunda jafnan með gleði. En þó að
hann þræddi ekki hina beinu prói-
leið, lauk hann eigi að síður meistara-
prófi í norrænum fræðum 1910. Gat
hann þess stundum, að ef til vill hefði
hann ekki haft betra af öðru námi
en því, er hann brauzt í gegnum það,
sem honum fannst þurrast og leiðin-
legast, en það var forndanska og forn-
dönsk hljóðlögmál. Hafði hann æ síð-
an mikla trú á erfiðisgildi námsins, að
mönnum væri andlega og siðferði-
lega hollt að læra fleira en það, sem
þeim væri leikur að læra, og var hann
þar að nokkru leyti á öndverðum meið
við ríkjandi stefnur í uppeldismálum.
Er heim kom frá Höfn, gerðist Sig-
urður stundakennari í Menntaskólan-
um í Reykjavík og jafnframt kennari
í Kennaraskólanum. Fór snemma
mikið orð af kennslu hans. Einnig
birtust eftir hann ritgerðir, einkum
um bókmenntaleg efni, og vöktu þær
athygli fyrir skarpan skilning og sjálf-
stætt mat á andlegum verðmætum.
Sigurður Guðmundsson eða Sigurð-
ur magister, eins og hann var oft kall-
aður á þessum árum, var því þjóð-
kunnur maður, er .hann sumarið 1921
gerðist skólameistari Gagnfræðaskól-
ans á Akureyri, sem þá var. Hann sótt-
ist ekki eftir stöðunni, en alþingis-
menn norðan og austan og aðrir fleiri,
sem báru hag skólans fyrir brjósti,
lögðu fast að honum, og svo giftusam-
lega réðst, að hann fluttist norður og
tók við skólameistaraembættinu.
Þá þegar höfðu heyrzt raddir um að
gera Gagnfræðaskólann á Akureyri að
menntaskóla. Sigurður hafði léð því
máli gaum, og hefir það að líkindum
freistað hans öðru fremur til norður-
farar. Þar hefir hann eygt verkefni við
sitt hæfi. Og baráttuna hóf hann þeg-
ar. Á alþingi 1923 munaði minnstu,
að málið næði fram að ganga. Og
haustið 1924 var byrjað að kenna
latínu og aðrar framhaldsgreinar í
skólanum, þó að ráðamenn þjóðarinn-
ar hefðu ekki lagt yfir það blessun
sína. Haustið 1927 öðlast skólinn rétt-
indi til að brautskrá stúdenta, og
fyrstu stúdentarnir eru brautskráðir
vorið 1928. Árið 1930 verður skólinn
reglulegur menntaskóli. Fullnaðarsig-
ur er fenginn.
Þó að margir styddu Sigurð skóla-
meistara drengilega í þessu stríði, má
óhætt fullyrða, að mestur þunginn
hafi hvílt á honum. Hann var lífið og
sálin í sókninni. Samt var hann mjög
hcilsuveill um þessar mundir, svo að
þcir, sem bezt þekktu til, óttuðust
jafnvel stundum um líf hans. En
hann átti það, sem Þjóðverjar kalla
„Durchsetzungswille“, meira en nokk-
ur annar, sem ég hefi kynnzt. Það,
sem hann ætlaði sér, varð fram að
ganga. „Ómögulegt" var þá ekki til
í orðabók hans, enda fannst honum
orðið alltaf ljótt, og ætla ég, að hann
hafi aldrei notað það í riti og ógjarna
í tali. I málafylgju sameinaði hann
frábærlega seiglu og harðfylgi, snerpu
og þrautseigju, svo að vant var að sjá,
hvort honum lét betur að taka menn
með áhlaupi eða vinna menn með
lagni.
Og skólanum helgaði hann krafta
sína alla. Sigurður skólameistari var
aldrei hálfur. Hann var heill í sorg
og heill í gleði, heill í samúð og heill
í andúð, heill í hverri stund, sem hann
lifði og naut. Hann v a r eða var
ekki. Og hann var heill í starfi, svo
að fágætt er um íslenzka embættis-
menn. Vakinn og sofinn hugsaði hann
um hag skólans í smáu og stóru, út
á við og inn á við. Honum var ekki
nóg, að Menntaskólinn á Akureyri
væri aðeins hálfur á við „stóra bróð-
ur“ í Reykjavík, að á Akureyri væri
aðeins máladeild. Hann beitti sér fyr-
ir, að þar kæmi einnig stærðfræði-
deild, og taldi hann sig þó aldrei
neinn stærðfræðing. En tvær deildir
juku fjölbreytni í skólalífinu og sköp-
uðu meira svigrúm fyrir ólíka hæfi-
leika. Og Sigurður skólameistari virti
lífið og dáði margbreytni þess og taldi
sér skylt að hlýja hverjum frjóanga
þess. „Boðorðið mikla“ var hjá hon-
um að yrkja, og ekki aðeins ljóð
og lönd, heldur hvern hugarreit. —
Og stærðfræðideildina fékk hann
1935.
Hann hugsaði um að tryggja skól-
anum nægilegt landrými, og er sjón
sögu ríkari um það, að vel hefir verið
á þeim málurn haldið. Hann bar og
húsakost skólans mjög fyrir brjósti, og.
er heimavistarhúsið nýja órækust sönn-
un þess. Vissi ég, að honum fundust
fáir dagar hafa verið stærri í lífi sínu
en þá er hann lagði hornsteininn að
þeim framtíðarkastala. Þó vissi hann
manna bezt, að húsakynni voru ekki
einhlít til heilla skólanum. Stundum
mun hann hafa hugleitt, að harðréttið
í gömlu skólunum hafi að sumu verið
þroskavænlegra en þægindin, sem nú
er reynt að búa sem flestum. En
margt var til bóta, og fögur húsakynni
áttu að geta aukið fegurð lífsins, ef
rétt var að farið. Að því varð að stuðla.
Þannig sá Sigurður skólamestari fyr-
ir utanverðum þörfum þeirrar stofn-
unar, er honum var trúað fyrir. Þó var
honum enn meira virði andleg heil-
brigði skólans.
Sigurður skólameistari var frábær-
lega lifandi kennari. Hann var lista-
maður í kennslu. Óhugsandi var, að
nokkrum gæti leiðzt eða nokkur gæti
dottað í kennslustund hjá honum.
Engum tókst betur en honum að sam-
eina gaman og alvöru. Fáir tímár
munu hafa liðið svo, að ekki væri bros-
að og oft hlegið dátt, en hinar stund-
irnar voru ekki síður fáar, að hann
kenndi ekki einhver lífssannindi. Jafn-
vel steinrunnin málfræðin fékk lífs-
roða í höndum hans. En bezt naut
hann sín í bókmenntatímum, ekki sízt
er hann fór í íslendingasögur. Þar
gafst honum færi á að fjalla um það,
sem honum var hugleiknast alls:
mannlegt eðli. Hann hafði yndi af að
skyggnast í mannleg rök, ráða mann-
legar rúnir. Hann rakti örlög sögu-
hetjanna, benti á samband þeirra ör-
laga við eðli mannsins og athafnir,
skýrði orsök og afleiðing. Hjá flest-
um myndi þetta hafa orðið vélræn
endurtekning frá ári til árs, er sama
sagan var skýrð aftur og aftur. Hjá
honum var það ekki svo. Hann var
svo næmur á lífið í kringum sig, að
er hann sá fyrir sér ný andlit og nam
ný svör, urðu til hjá honum ný hug-
myndatengsl, og þræðirnir spunnust
á annan veg en áður, þó að stefnt væri
að sama marki. Óvæntum spurning-