Andvari - 01.01.1909, Side 106

88
Um skynjan
vitundarlitlum hreyíingum í taugakeríinu og á þeim
byggjast arfgengar hvalir. Hvatirnar virðast vera sá
jarðvegur, sem æðri skynjun og skynsemi sprettur
upp af. Tvær eru aðalhvatir, viðhald einstaklingsins
og framleiðsla nýrra einstaklinga og eru þær sam-
eiginlegar fyrir alt dýralííið, jafnt fyrir menn sem
smáyrmlinga. Þessar hvatir koma fram hjá dýrum
og mönnum með liinu mesta aíli svo sem ósjálfrátt,
og eru oft svo sterkar, að ekkert fær við ráðið og
jafnvel ekki þroskuð skynsemi manna.
I’að er fyrst hjá marglitluílokknum, að tauga-
keríi og sérstök skynjunarfæri koma í ljós; marglittur
hafa bæði augu og eyru og tilfinningarnæma fálm-
þræði og líklega smekk og lyktartilfinningu, en öll
eru þessi skilningarvit mjög ófullkomin í samanburði
við hin æðri dýr. Krossfiskar hafa augu á endum
armanna; standa þau þar á stilkum milli kalkbrodd-
anna. Hjálindýrum eru augun ýmislega sett; á skel-
tiskum eru þau á kápuröndinni, næst opi skeljanna,
en hjá þessum stóra dýrallokki eru skilningarvitin
annars mismunandi að fullkomnun, og hjá hinum
æðstu, smokkfiskunum, eru skynjunarl'ærin eins full-
komin eins og hjá fiskum; þeir hafa góða sjón og
heyrn og mjög næma tilfinningu í örmunum. Hjá
sumum ormum eru skynjunarfærin mjög ófullkomin,
en hjá suinum margbrotin eins og hjá æðri dýrum.
Anumaðkar eru augnalausir, en þó eigi alveg sjón-
lausir, þeir geta með fremri hluta líkamans vel greint
ljós frá dimmu, en þar er taugahnútur fyrir innan
þann blett, sem ljósið greinir, svo það eru þó áhrifin
á taugakerfið, sem aðgreininguna gera, þótt sjálít
skynjunarfærið vanti. Ánumaðkar eru gjörsamlega
heyrnarlausir, en hafa mjög næma tilfinningu fyrir
öllum hristingi á föstum líkömum kringum þá. Eyr-
un hjá marglittum og sjóorinum eru mjög ófull-
komin, hnöttótt blaðra með vökva og heyrnarsteini