Verði ljós - 01.05.1900, Síða 5

69
#
tíma má telja að kirkjustjórn landsius væri komin á fastan fót. Á 11.
öldinni má sjá, að mikil breyting til batnaðar verður á liugsunarbætti
manna og er ómögulegt annað en eigna það beinllnis áhrifum kristin-
dómsins; flestallar sögur vorar gerast i heiðni og á fyrsta fjórðuugi 11.
aldarinnar, en ur því þrjóta þær nær því alveg, þangað til líður að
Sturlungaöldinui, að undantekuum bislarpasögunum ; orsökin lilýtur að
vera sú, að úr þvi gerist svo lítið sögulegt. En livað er helzta efnið í
sögunum ? Vígaferli og óeirðir, og það er þetta, sem hverfur að mestu
þegar þeir menn eru búnir að ná fullorðinsaldri, sem alist hafa upp í
kristiuni trú. Eram að kristnitökunni þótti nauðsynlegt að fylgja heil-
ræðinu í Hávamálum:
„Vápnum sinum
skala maðr velli á
feti ganga framar",
en laust eftir 1100 er getið um fjölmenui mikið á alþingi, sem von var,
því að þá reið til þings nálega hver bóndi á landinu, og þá var þar
þó að eins ein stálhúfa. Pyrir áhrif kristindómsins öldina á undan gátu
menn verið svo öruggir um sig. Þegar 6 árum eftir að kristni var
lögtekin, voru hólmgöngur bannaðar hér á landi, og er mjög liklegt að
það hafi verið af því, að ekki liafi þótt sæma kristnum mönnum, að
útkljá deilur sínar á Jsanu hátt.
Sarnfara óeirðunum í heiðninni var grimd og miskunuarleysi við
munaðarleysingja og bágstadda menn; sögurnar bera margfaldan vott
um, livað manulífið var lítils metið, og í liarðæri hikuðu menn ekki við
að gera héraðssamþyktir um að gef’a upp gamalmenni og vanheila menn
og veita þeim enga björg ; en þegar tíundarlögin voru samþykt fyrir
forgöngu Gissurar biskups, þá var ákveðið, að fjórðungur tiuudarinnar
skyldi ganga til þurfamanna, en hún nam Jjá árlega ’/ioo Parti af allri
eign landsmanna, og fleira bendir á, að menn fundu sér Jjá skylt að
bera umhyggju fyrir bágstöddum mönnum, og Jjrældómuriun var þá
með öllu horfinn. Það er kristindónmrinn eiugöngu, sem gert hefir
Jjessa breytingu á iiugsunarhætti manna.
Það er alkunnugt, hvílíkir framúrskarandi ágætismenn hiuir fyrstu
biskupar voru. Þar sem það voru landsmenn sjálfir, sem völdu þá, Jjá
sýnir þetta, að þeir höfðu við kosniuguna eingöngu fyrir augum hags-
muni kirkjunnar, og vildu velja þá eina menu, er Jieir treystu bezt t-il
að efla málefui kristindómsins, og þó að hinir fyrstu biskupar hefðu litið
ytra vald, þá lilýddu menn samt yfir höfuð þvi, er þeir fyrirskipuðu,
til að efla sanuan kristindóm, guðs ótta og góða siði; að vísu segir í
Huugurvöku, sem rituð er eftir frásögu niðja Isleifs biskups, að hann
„hafi liaft nauð mikla í sínum biskupsdómi sakir ólilýðni manna“, eu þetta
mun fremur mega skoða sem vott um, að lsleifur liafi eigi getað heft
svo ósiði mauna sem vilji hans var til, en um að honum hafi orðið lítið