Ægir - 01.12.1919, Blaðsíða 20

138
(ÆGIR
pessi skoðun, sem hefir við mikið að
síyojast, hcfir vakið mikla athygli í Ame-
ríku. En samt sem áður má sjá við nán-
ai’i athugun, að eigi er víst að liún sé alls-
kostar rétt. Hvað vei’ðhyltinguna snertir
efíir að Ameríka fanst, þá leiddi hún til
þess, að velmegunar og aðalframleiðslu-
stöðvarnar fluttust til Suður-Evrópu og
Norðvestur-Evrópu, eftir grimmar og
langvinnar styrjaldir. Voldugustu ríkin i
Evrópu, sem þá voru, Spánn og Frakk-
land, urðu gjaldþrota og eftir þrjátíu ára
stríðið kom kyrstöðutímabil, sem stóð yf-
ir í 100 ár. Á þessu tímabili stóð fólks-
fjölgun og fjái’söfnun í stað.
Á sama hátt flytjast nú velmegunai’-
og framleiðslustöðvamar frá Evrópu til
annarar heimsálfu, og alt bendir til, að
lcyrstaða sé í vændum, og kemur því fyr
sem fi’amleiðslan rninkar meira en eyðsl-
an. Verðliækkunin kenmr fram sem dýr-
tíð og veldur því að velmegun þjóðanna
þvcrr og vér stígum skref fyrir skref nið-
ur á ófrjórra vehnegunarsvæði, þar til ró
er komin á. Gi'cinilegast má sjá þetta í
pýskalandi, Rússlandi og Austur-Evrópu,
en sama bylgjan breiðir sig sjálfsagt smátt
og smátt til annai’a landa. Hinir gífurlegu
sti’íðsskattar, sem enn eru að eins að litlu
goldnir, nxunu minka svo kaujiþol manna,
að þeir að eins geta keypt hið nauðsyn-
legasta. Við þetta kemst mikill hluti af
framleiðslunni i þi'öng og fi’amleiðs'lu-
kröftunum að eins snúið að brýnustu lífs-
þörfum, en lífsþægindunum slept, og sem
mun sjást þegar áhrifin af eignanáminu
fara að koma í ljós.
Aðalatriðið verður þá, hvar verðlagið
nemur staðar, hvað lífsnauðsynjar snerth’.
Hvað kaupþolinu viðvíkur, er þrep, sem
ekki verður yfir stigið, nema um beina
hungursneyð sé að ræða. I mörgum lönd-
urn er komið að þessu þrepi og sumstað-
ar síigið yfir það; en i einstaka stað hef-
ir kaupþolið aukist með því að velmegun-
in hefir dreifst. Mikla þýðingu fyrir stöð-
ugt verðlag hefir framleiðslukostnaðurinn.
Og til þess að finna takmarkalínu, verð-
ur að athuga hvað franxleiðslukostnaður-
inn rná vera mikill til þess að framleiða
nauðsynlegt vörumagn. Og þá verður að
byrja að neðan, eins og venja er til, og
spyrja: Hvar er framleiðslan ódýrust á
nauðsynjavörunum? Svarið verður: í hin-
um heimsálfunum. þær ráða framtíðar-
verðlaginu. Nú er þannig t. d. I Japan, að
verkamanns daglaun eru þar álíka og
tímakaupið í Evrópu. I Japan er unnið 7
daga vikunnar og allan sólarhringinn,
verkalýðnum skift í tvo flokka. I öðrum
mongolskum löndum er farið líkt að. Við
þetta bætist, að framleiðslan í heitu lönd-
unum verður ávalt ódýrari en í Evrópu,
vegna þess þcss að útgjöldin verða minni
til fæðis, klæða og eldiviðar og jarðveg-
urinn einnig frjórri. I nýlendunum eru
lífskröfurnar meiri, og aukast við það, að
velmegunin færist þangað. En nýlendurn-
ar, ásamt Suðurameríku og Afríku, liafa
haft svo lítið af afleiðingum stríðsins að
segja, að þar sem verðhækkun í Evrópu
er 100 %, jafnvel oft mörg hundruð pró-
cent, þá er hún í Ástralíu, Suðurafríku og
Indlandi að eins 35 %, og i Ameríku og
Kanada er hún að mun minni en í Evrópu.
þess vegna má búast við þvi, að verð-
lækkun komi smám saman — ekki á það
stig, sem var 1914, heldiu* á eitthvert stig,
sem liggur á niilli verðlags amerísku og
ensku nýlendanna. Ef til vill má hugsa
sér, að verðlagið lækki þannig, að það verði
50 % hærra en það var 1914. Sú skoðun
er heldur ekki í ósamræmi við skoðanir
prófessors Ivring Fishers, því þegar hann
talar um áframhaldandi hátt verðlag, þá
meinar hann verðlag, sem haldist í mörg