Ægir - 01.11.1923, Blaðsíða 6

168
ÆGIR
að því verður, er að það sem kastað er
við land, er etið allmikið af þorsk- og
ufasseiðum og af æðarfugli eða öðrum
fuglum, sem menn kafa nokkurt gagn
af, en það sem kastað er úti á miðum
fer víst mest í marfló og önnur óæðri
sækvikindi, en nokkuð þó í þorsk, og
fáa aðra fiska, og nærir þá.
Þá er spurningin, hvernig fara skal að
því, að hagnýta sér betur alt þetta verð-
mæti, sem hér er um að ræða, og verð-
ur miklu hægara að tala og skrifa um
það, en að framkvæma. Menn sjá víða,
að þetta er ilt og óverjandi og í flestum
veiðistöðum eru margar heiðarlegar und-
antekingar, menn, sem hirða og gera sér
»mat« úr öllu því sem þeir geta annað.
Margir bera fyrir sig annríki eða maðk-
inn, sem fer í alt, sem herða á um há-
sumaríð, og þeir sem liggja við í ver-
stöð, langt frá heimili sínu, geta eðlilega
ekki hagnýtt sér nema hið verðmætasta.
Regar um skip er að ræða, sem gera
að aflanum úti á miðum, er alt ómögu-
legt viðureignar, meðan ekki eru til nógu
smáar og fljótvirkar vélar, sem gætu
breytt öllum úrganginum í skepnufóður
eða áburð. Um kinnun eða söltun á
hinum stærri þorskhöfðum getur tæplega
verið að ræða, nema góður markaður
væri fyrir kinnarnar utanlands eða innan.
Betur standa menn að vígi með úr-
ganginn úr þeim afla, sem á land er
fluttur. í Vestmanneyjum hefir verið
»gúanó«-verksmiðja (gufuknúin); hún
varð þó of dýr í rekstri meðan styrjöld-
in stóð yfir og kolin voru dýrust, og
varð þá að hætta. Nú er hún tekið til
starfa aftur, en hefir alls ekki við, og er
því ósköpunum öllum ekið þar i sjóinn
á vetrarvertiðinni, auk þcss sem fer á
tún og í garða. Á Flateyri voru Pjóðverj-
ar með þesskonar verksmíðju fyrir
stríðið, og var hugsunin víst að sækja
líka hráefnin (sjóveg náttúrlega) til Suð-
ureyrar og jafnvel alt norður í Bolunga-
vik og Hnífsdal (langa og stundum stranga
leið), en verksmiðjan hætti í stríðinu og
hefir ekki tekið til starfa aftur og senni-
lega hefði það aldrei borgað sig, að sækja
hráefnin út fyrir fjörðinn, hvað þá fyrir
Deildina, þau þola ekki mikinn flutn-
ingskostnað.
I Sandgerði reyndi Har. Böðvarsson
& Co. að gera fóðurmjöl úr hörðum
þorkhausum, með því að mala þá með
mótorafli, og hefði það líklega borgað
sig vel, ef ekki hefði verið svo mikið af
lóðarönglum í mjölinu, meira, en holt
var fyrir kýrnar, sem átu mjölið.
Þessi dæmi sýna, að menn hafa reynt
að hagnýta sér úrganginn í stórum stýl,
þar sem bezt hefir hagað til og þörfin
verið allra brýnust, en það hefir ekki
tekist rétt vel. Enn eru þó ýmsir stór-
huga menn, sem telja þetta einu leiðina
til þess að hagnýta úrganginn. En þess
er að gæta, að þesskonar hagnýting er
dýr og krefst þess fyrst og fremst, að
svo mikið falli fil af úrgangi á staðnum,
að verksmiðjan hafi nóg að gera allan
þann tíma, sem henni er ætlað að vinna
(o: alla vertíðina) og að öruggur mark-
aður og nægilegt verð fáist fyrir fram-
leiðsluna. Hér eru fáar veiðistöðvar, sem
hafa að staðaldri svo mikinn úrgang, að
þær geti »fætt« eina gúanó-verksmiðju
hver, nema stuttan tíma af árinu. Þess
vegna virðist mér þessi leíð ekki líkleg
til þess að ráða bót á ólaginu, og skal
eg nú koma að því, sem eg tel líklegast
og oss hentugast í þessu máli.
Þegar eg hefi talað við menn í ýnis-
um veiðistöðum um þetta, hefi eg oft-
ast fljótt orðið þess var, að þeir hafa
fyllilega fundið til þess, að þetta væri
öðruvisi en það ætti að vera, en þel1
hafa afsakað það með því, að hvorki